آتش‌سوزی جنگل‌های مریوان خاموش‌شدنی نیست؛
ضرورت تشکیل کمیته بحران برای تخریب جنگل‌های کردستان
سریال آتش‌سوزی‌های مکرر مریوان پایان‌پذیر نیست و امروزه به دغدغه‌ای مهم برای مردم این منطقه تبدیل شده و همواره عامل رنجش آنها شده است، به‌گونه‌ای که نمایندگان مجلس را به واکنش برانگیخت و تشکیل کمیته بحران برای بررسی آتش‌سوزی‌ها و تخریب جنگل‌های مریوان و سروآباد را یک ضرورت مهم اعلام کردند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)، با شروع فصل تابستان و گرم شدن هوا آتشی به جان مریوان افتاد، آتشی که همواره و پی‌درپی جان درختان موجود در مراتع و جنگل‌های این شهرستان را یکی پس از دیگری می‌گیرد و نابود می‌کند، آتشی که مهمترین عامل آن را سهل‌انگاری و حتی آتش زدن‌های تعمدی برخی افراد سودجو اعلام کرده‌اند، دلایلی که سبب خاکستر شدن بخش زیادی از درختان جنگلی مریوان شده است.
در زمان کوتاهی صدها هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی این شهرستان طعمه حریقی شده که تا به حال دلایل آن معلوم نشده و تنها آتش‌سوزی و خاکستر آن دیده می‌شود.
در رخدادی عجیب و باورنکردنی در نزدیک‌ترین کوه به مریوان که در کنار سکونتگاه بسیاری از مردم حاشیه‌نشین مریوان بوده آتشی مهیب پدید آمد که به مدت دو روز درختان و گیاهان این کوه در آتش حرص و کینه آتش‌افروزان چندهزار اصله درخت از بین رفت. هرچند آماری رسمی برای تخمین میزان خسارت این مناطق وجود ندارد، اما شاید بیش از 300 هکتار از جنگل‌های نزدیک‌ترین کوه به سکونتگاه مردم شهرستان مریوان در آتش سوخته باشد.
هرچند رئیس منابع طبیعی این شهرستان از دستگیری سه تن از عاملان این آتش‌سوزی خبر می‌دهد، اما تا به حال کسی به‌عنوان متهم اصلی آن دادگاهی نشده است.
در شهرستان مریوان و سروآباد در طول ماه‌های گذشته بیش از 200 مورد آتش‌سوزی رخ داده که از بزرگ‌ترین این آتش‌سوزی‌ها می‌توان به آتش‌سوزی نزدیک شهرستان چناره مریوان اشاره کرد که بیش از 400 هکتار از اراضی جنگلی آن در زیر آتش‌های این مکان خاکستر شده و از بین رفت.
رئیس منابع طبیعی شهرستان مریوان، دلیل بیشتر این آتش‌سوزی‌ها را تعمدی خوانده و می‌گوید: دلیل بیشتر این آتش‌سوزی‌های مریوان به قصد خاص بوده و افرادی به دلایل گوناگون ازجمله افزایش متراژ زمین‌های کشاورزی نزدیک به مراتع بعضی از کشاورزان، اقدام به آتش زدن این جنگل‌ها می‌کنند و یا آتش زدن علف‌های هرز درون باغ کشاورزان که بعد از آتش‌سوزی نمی‌توان آن را مهار کرد.
آرام منوچهری با اشاره به اینکه جنگل‌های شهرستان مریوان قدمتی هزاران ساله دارند، افزود: بخشی از آتش‌سوزی‌های مناطق مریوان ریشه در گذشته و وضعیت اجتماعی قبلی این شهرستان دارد، به‌طوری که بهره‌برداران عرصه‌های جنگلی در گذشته دور به‌عنوان چراگاه دام‌های خود استفاده می‌کردند و این امر باعث از بین رفتن اکوسیستم حیاط وحش این مناطق شده است.
وی خاطرنشان کرد: در گذشته مردم چون مشغول به دامداری در این مناطق بوده‌اند با وارد کردن حیوانات خود به مراتع باعث شده‌اند که فرم و رویش درختان آن از دانه زرد به شاخه زرد تبدیل شود و اکوسیستم آن به‌طور کلی از بین برود، اما بعد از انقلاب این روند تغییر کرد.
منوچهری ادامه داد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سیاست‌های دولت نسبت به دامداران منطقه تغییر یافت و این امر باعث خالی شدن جنگل‌ها از دام شد و چون در این جنگل‌ها حیوانات وحشی نیز از قبل از بین رفته بودند و دیگر هیچ جانداری برای چرای گیاهان آن یافت نمی‌شد باعث شد که این گیاهان بعد از خشک شدن در فصل تابستان با کوچک‌ترین جرقه‌ای آتش گیرند. برای گسترش آتش این مناطق همانند نفت عمل می‌کنند و این امکان خاموش کردن آتش را در اسرع وقت می‌گیرد.
وی وجود گیاهان خشک هرزه و بدون بهره‌برداری این جنگل‌ها را یکی از مهمترین دلایل آتش‌سوزی این مناطق دانست و تصریح کرد: با رویش گیاهان هرزه و نبود امکانات برای از بین بردن آن و نبود حیواناتی برای استفاده از آنها به‌عنوان چرا باعث شده است که این مناطق با کمترین جرقه‌ای به آتشی وسیع تبدیل شوند که مهار کردنش بسیار سخت و طاقت‌فرسا است.
هزینه نگهداری هر هکتار جنگل 300 تومان!
رئیس منابع طبیعی شهرستان مریوان مدیریت جنگل‌ها را با شیوه مدیریت فعلی همخوان ندانست و گفت: در حال حاضر برای نگهداری و حفظ هر هکتار از جنگل‌های شهرستان مریوان تنها 300 تومان بودجه در نظر گرفته می‌شود که این مقدار پول حتی برای نیم لیتر بنزین ماشین‌های اداره به‌منظور رسیدن به محل آتش‌سوزی‌ها و خاموش کردن آنها نیست چه برسد به اینکه بتوان از آن برای تجهیز افرادی به‌کار برد که مشغول خاموش کردن آن هستند.
منوچهری کمبود اعتبار را دلیل بسیار مهم برای عدم توانایی کنترل و مهار آتش‌سوزی‌ها دانست و تأکید کرد: با اعتبار 300 تومان برای هر هکتار از اراضی جنگلی نمی‌توان تجهیزات کافی را برای خاموش کردن و یا مهار آتش‌های موجود خرید و یا اینکه آنها را مدیریت کرد.
وی تغییر اقلیم شهرستان مریوان را یکی دیگر از دلایل این آتش‌سوزی‌ها عنوان کرد و اظهار داشت: در گذشته در شهرستان مریوان کمتر از سه ماه فصل خشک داشتیم، به‌طوری‌که حتی در فصل تابستان نیز هوا مرطوب بود، اما امروزه ماه‌های خشک این شهرستان به هشت ماه تغییر یافته است و این خشکی هوا و افزایش دما نیز راه را برای گسترش آتش‌سوزی‌های این مناطق همواره کرده است.
منوچهری با اشاره به آتش‌سوزی مناطق مختلف مریوان می‌گوید: در برخی از موارد آتش‌سوزی‌ها برای چندین‌بار پیاپی اتفاق می‌افتد، به‌گونه‌ای که در انتهای خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها بعد از چند ساعت باز هم این آتش‌ها از نو در همان محل شروع شده و با وزش بادهای تند به سرعت گسترش می‌یابد و به همین دلیل است که نمی‌توان گفت این آتش‌سوزی‌های مکرر به خاطر سهل‌انگاری و یا عدم توجه فردی صورت گرفته است.
وی افزایش ارزش زمین‌های دور شهر مریوان را یکی دیگر از مهمترین دلایل افرادی دانست که تعمدی آتش‌ها را به جان مراتع این شهرستان می‌اندازند و افزود: افرادی سودجو و کینه‌توز هستند که برای به ظاهر انتقام‌گیری که در سر دارند روی به آتش‌سوزی‌های مراتع و جنگل‌های این شهرستان می‌آورند.
منوچهری خاطرنشان کرد: مردم شهرستان مریوان به‌ویژه افراد انجمن مردمی "چیای سبز" این شهرستان در کمک به افراد منابع طبیعی مریوان به‌منظور خاموش کردن این آتش‌ها نقش بسیار مهمی داشته و دارد که هم از مردم و هم از افراد این انجمن تشکر و قدردانی کرد.
به گفته رئیس منابع طبیعی مریوان، طبق استانداردهای جهانی باید برای هر پنج هکتار جنگل یک نفر جنگلبان وجود داشته باشد، اما در کردستان به ازای هر 70 هکتار جنگل تنها یک نفر جنگلبان حضور دارد.
به گفته وی، به‌دلیل کمبود امکانات، نیروهای دولتی و مردمی به کمک یکدیگر به خاموش کردن آتش در جنگل می‌پردازند.
هرچند آمارهای دقیقی از میزان خسارت‌های وارد شده توسط آتش‌سوزی‌های این مناطق ارائه نشده است، اما به گفته بعضی از افراد که همواره در خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها نقش مهمی ایفا کرده‌اند تا به حال بیش از دوهزار هکتار از اراضی در آتش سوخته است و از این آمار هرچند تخمینی می‌توان گفت که بیش از 40 هزار درخت جنگلی این مناطق از بین رفته باشد.
نبود امکانات برای مهار آتش‌سوزی‌ها
اگر چه این آتش‌سوزی‌ها دلایل متعددی دارد، اما بیشتر مردمی که در خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها نقش بسزایی ایفا کرده‌اند نبود امکانات را برای مهار این آتش‌ها و مقابله با گسترش آن را بزرگ‌ترین دلیلی می‌دانند که آتش‌سوزی‌های این مناطق تا ساعت‌ها طول می‌کشد.
محمد رحیمی یکی از افرادی که خود شخصاً در خاموش کردن چندین آتش‌سوزی بوده است، می‌گوید: در دست داشتن یک شاخه برگ کنده شده از درختان همراه با یک بیل نمی‌تواند امکانات خوبی برای مهار آتش باشد و از آن به‌عنوان مهارکننده آتش نام برد.
وی با اشاره به اینکه امکانات برای خاموش کردن آتش‌ها ابتدایی است، می‌افزاید: برای مهار کردن یک آتش و جلوگیری از گسترش آن به مناطق دیگر چگونه می‌توان از یک بیل به شیوه‌ای استفاده کرد که مثمر ثمر قرار بگیرد؟
منصور احمدی یکی دیگر از افرادی که در امر خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها نقش داشته است می‌گوید: چگونه است که هر روز آمار این آتش‌سوزی‌ها بالا می‌رود، اما هنوز مسئولان نه از برخورد با متخلفان حرفی می‌زنند و نه از مجهز کردن افرادی که در این خاموش کردن‌ها نقشی دارند.
وی افزود: اگر فردی برای بریدن تنها چند شاخه درخت به کوه رود فوراً مطابق قانون با او برخورد می‌شود و این در حالی است که مسئولان می‌دانند این آتش‌سوزی‌ها از کجا سرچشمه می‌گیرد، اما نمی‌خواهند با افراد متخلف برخوردی قانونی داشته باشند.
یکی دیگر از مردم منطقه اظهار داشت: نیروهای نظامی و انتظامی هم ناخواسته به‌دلیل استفاده از گلوله‌های آتش‌زا در جنگل‌ها و مراتع به این آتش‌سوزی‌ها دامن می‌زنند.
گلایه‌های مردم در حالی است که بیشتر مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی نبود امکانات پیشگیری و مقابله با آتش را، اصلی‌ترین دلیل گسترش آتش‌سوزی‌ها و مهار نشدن آن می‌دانند.
هرچند دو سال پیش برای مهار این آتش‌سوزی‌ها هلی‌کوپتری اختصاص داده شد، اما این هلی‌کوپتر نیز به‌دلیل کوهستانی بودن مریوان کارایی زیادی نداشت و نتوانستند از آن استفاده کنند و به همین دلیل هم بعد از چند بار استفاده دیگر هیچ‌گاه به عرصه مهار این آتش‌سوزی‌ها برنگشت.
یکی دیگر از افرادی که در مهار این آتش‌ها حضور داشته وضعیت حفاظت جنگل‌ها در شهرستان مریوان را دشوار توصیف کرده و می‌گوید: اگر دولت برای مهار این آتش‌سوزی‌ها به جای آوردن هلی‌کوپتری با این هزینه گزاف انجمن‌های مردمی را که همواره در عرصه خاموش و مهار کردن آتش‌های مریوان و شهرستان‌های حومه نقشی بسیار مفید ارائه کرده‌اند را مجهز می‌کرد امروزه شاهد از بین رفتن مراتع و جنگل‌های خود نبودیم.
ضرورت تشکیل کمیته بحران برای آتش‌سوزی‌های مریوان
نماینده مردم مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی گفت: آتش‌سوزی‌های مکرر جنگل‌های مریوان و سروآباد یک فاجعه است که تا سال‌های طولانی قابل جبران نیست و تشکیل کمیته بحران برای بررسی آتش‌سوزی‌ها و تخریب جنگل‌های مریوان و سروآباد را یک ضرورت مهم است.
امید کریمیان با اشاره به اینکه تحقیق و تفحص از سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور با امضای نمایندگان مجلس توسط هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شده است، افزود: دلیل این امر تخریبات وسیع منابع ملی و آتش‌سوزی‌ها و بی‌توجهی این سازمان به آن است.
وی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در اطفاء حریق را برجسته دانست و خاطرنشان کرد: اگر این افراد دلسوز نبود امسال آتش‌سوزی‌ها در مریوان فاجعه می‌آفرید.
کریمیان بی‌توجهی مسئولان و مقامات استانی و شهرستانی در مورد آتش‌سوزی‌ها را غیرقابل قبول توصیف کرد و ادامه داد: تا به حال مسئولان چندبار در رسانه‌های عمومی برای پاسخگویی حاضر شدند؟ چه اقدامی انجام داده‌اند؟ آیا گزارش عملکردی دارند؟
وی تصریح کرد: ضرورت همکاری اهالی روستا و دوستداران محیط زیست برای اطفاء حریق و شناسایی و معرفی عاملان این آتش‌سوزی‌ها امری لازم است.
نماینده مردم مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه وضع موجود نمی‌تواند کمکی به حل معضل آتش‌سوزی‌ها کند، یادآور شد: توجه ویژه به جنگل‌های مریوان و سروآباد یک فرصت است و نه تهدید.
به گفته کریمیان، زنده سوختن جانداران در آتش دل هر انسانی را به درد می‌آورد و چنین خسارت‌هایی قابل جبران نیست.
وی در پایان تأکید کرد: پیام من به عاملان آتش‌سوزی‌ها این است که اگر دین ندارید، لااقل وجدان انسانی داشته باشید.
مهار آتش‌سوزی‌ها باید دغدغه‌ای برای دولت باشد
این آتش‌سوزی‌ها در حالی رخ می‌دهد که تمامی دستگاه‌های شهرستان مریوان از نبود نیرو و تجهیزات برای مهار و خاموش کردن آن بی‌بهره‌اند و در این بین مسئولان نیز نسبت به مجهز کردن آنها به‌منظور حفاظت از اراضی جنگلی رغبتی از خود نشان نمی‌دهد و حتی در پاره‌ای از مواقع انجمن‌های مردمی که با هیچ‌گونه هزینه‌ای و صرفاً برای مهار آتش‌سوزی‌ها و به دغدغه حفاظت از اراضی جنگل و مراتع این شهرستان پا در عرصه حضور خود گذاشته‌اند از کم‌لطفی مسئولان ناله و فریاد می‌زنند.
نبود نیروی کافی برای مهار آتش‌سوزی‌ها و همچنین کمبود امکانات و نبود خودروهای آتش‌نشانی به اندازه کافی باعث شده که امروزه بیش از هزاران تن از درختان این مناطق در زیر بار آتش‌سوزی‌های مکرر از بین بروند و این درحالی است که مردم به‌ویژه انجمن‌های مردمی چون چیا سبز داوطلبانه برای خاموش آتش‌ها می‌روند و مسئولان ابن شهرستان نیز نمی‌خواهد از این فرصت به‌منظور جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی‌ها استفاده کنند.
کسانی که در مهار این آتش‌سوزی‌ها نقشی مهم ایفا می‌کنند به‌صورت خودجوش و فقط به‌منظور حفظ این مناطق حضور می‌یابند و مسئولان می‌توانند با بها دادن به آنها و حمایت کردن از این افراد بهترین راه را برای مهار آتش‌های این مناطق فراهم سازد که تا به حال این امر صورت نگرفته است و حتی در بعضی از مواقع از ورود آنها برای مهار آتش‌سوزی‌ها جلوگیری به عمل آمده است.
نابودی مناطق جنگلی کشور در حالی است که ایران یکی از بالاترین نرخ‌های فرسایش خاک در جهان را دارد و میزان نابودی جنگل‌های آن بر اثر عوامل متعدد نیز بسیار بالا است./
خبرنگار: مژگان وفایی - محمد رستگار کریمی
V-920619-01_R
دیدگاه تان را بنویسید