کشف عامل بیماری جاروک لیموترش، توسط محققان ایرانی

به گزارش خبرگزاری ایسنا، لیموترش یکی از اقتصادی‌ترین محصولات باغی در جنوب ایران است. بیماری "فیتوپلاسمایی جاروک" به تنهایی تهدیدی جدی برای صنعت لیموترش و سایر مرکبات حساس است که در این پژوهش زنجرک برای نخستین بار در دنیا به عنوان ناقل فیتوپلاسمای عامل بیماری جاروک لیموترش معرفی شد.

در باغ‌های لیموترش آلوده زنجرک جاروک‌ها را برای تخم‌گذاری ترجیح می‌دهد. در ماه‌های گرم سال جمعیت ناقل روی درختان لیموترش بسیار پایین است و با خنک شدن هوا به تدریج افزایش می یابد.

گیاهان تاجریزی و پروانش به عنوان میزبان‌های علفی و طبیعی عامل بیماری شناسایی شدند. واکنش 150 ژرم پلاسم مرکبات از نظرمقاومت به فیتوپلاسمای عامل بیماری بررسی شد.

در بین ژرم پلاسم‌های مقاوم پرشین لایم جایگزین مناسبی برای لیموترش است. بر اساس نتایج این پژوهش، فیتوپلاسمای جاروک لیموترش ابتدا عمدتا به سمت ریشه‌ها گسترش می‌یابد و پس از آن به سمت برگ‌های جوان انتهای شاخه و سایر قسمت‌های هوایی گیاه حرکت می‌کند. آوند آبکشی مرکبات مقاوم هادی فیتوپلاسما می‌باشد ولی عامل بیماری در آن قابل تکثیر نیست.

محمد صالحی ابرقوئی - مجری طرح مطالعه جامع بیماری جاروک لیموترش در جنوب ایران - با بیان اینکه لیموترش به دلیل تولید محصول بالا، قیمت نسبتا بالا، سازگار بودن با آب و هوا و خاک های جنوبی، بازارمصرف و صنایع تبدیلی مناسب، سرانه اشتغالی که دریک هکتار ایجاد می‌کند، جایگاه خاصی در محصولات باغی و اقتصاد کشاورزان دارد، تصریح کرد: سهم جهانی ایران از تولید لیموترش حدود 40 درصد است که در سطحی معادل 41 هزار هکتار در استان های جنوبی کشت می‌شود. میزان تولید سالیانه این محصول حدود 400 هزار تن است که بر اساس نرخ فعلی(کیلویی حداقل 2500 تومان) دارای ارزشی معادل هزار میلیارد تومان است.

وی به بیماری جاروک لیموترش به عنوان یکی از خسارت‌زاترین بیماری‌های لیموترش اشاره کرد و گفت: این بیماری که ناشی از یک فیتوپلاسما است که برای نخستین بار در اواخر دهه 1970 از عمان و سپس در سال 1989 از امارات گزارش شد. بیماری جاروک لیموترش در سال 1376 برای نخستین بار در ایران از استان سیستان و بلوچستان گزارش شد و پس ازمدت کوتاهی به استانهای هرمزگان، کرمان و فارس منتقل شد.

به گفته صالحی علائم بارز بیماری در لیموترش و سایرمرکبات حساس عبارتند از ظهور جاروک در یک قسمت از درخت و سپس گسترش بیماری و افزایش تدریجی تعداد جاروها درسایر قسمت ها ازجمله تنه و طوقه. هر جارو از تعداد زیادی شاخه کوتاه و ظریف همراه با تعداد زیادی برگ کوچک با فاصله میانگره کوتاه تشکیل شده که خشک شدن برگ‌ها در جاروها منجر به خشک شدن جاروها و سپس شاخه‌های حامل آن‌ها یکی پس از دیگری و نهایتا مرگ درختان مبتلا سه تا پنج سال پس از ظهور نخستین علائم بیماری می‌شود.

وی با تاکید براینکه جاروک لیموترش به تنهایی تهدیدی جدی برای صنعت لیموترش و سایر مرکبات حساس در ایران است، تصریح کرد: در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان بر اثراین بیماری بسیاری از درختان لیموترش امحاء شده، تعداد بیشتری خشک شده و باقیمانده آنها در معرض نابودی کامل هستند.

همچنین اخیرا علائم جاروک در بعضی از ارقام گریپ فروت، پرتقال و نارنگی مشاهده شده است و درآینده در اثر فشار بیماری احتمالا گونه های بیشتری از مرکبات حساسیت نشان می دهند.

برگزیده بیست‌و هفتمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی با اشاره به تحقیقات انجام شده در ایران در زمینه بیماری ذکر شده است، اظهارکرد: بر اساس تحقیقات انجام شده در ایران زنجرک ناقل بیماری جاروک است. این زنجرک در حالت طبیعی دامنه میزبانی محدودی دارد و عمدتا روی لیموترش و بکرایی تکثیر می‌شود. در باغ‌های لیموترش آلوده این زنجرک جاروک‌ها را برای تخمگذاری و تولید مثل ترجیح می‌دهد و به همین دلیل بین جمعیت زنجرک ناقل روی درختان آلوده و سالم اختلاف معنی‌داری وجود دارد.

مجری طرح مطالعه جامع بیماری جاروک لیموترش در جنوب ایران در ادامه با اعلام اینکه گیاهان تاجریزی و پروانش به عنوان میزبان‌های علفی عامل بیماری جاورک گزارش شده‌اند، اضافه کرد: دامنه میزبانی محدود ناقل بیماری و فیتوپلاسمای عامل بیماری فرصتی را برای کنترل بیماری از طریق حذف درختان آلوده و کنترل ناقل فراهم کرده است. واکنش اکثر ژنوتیپ‌های مرکبات موجود در ایران از نظر مقاومت به عامل بیماری جاروک لیموترش مشخص شده است. در این میان پرشین لایم و تعدادی از بیوتیپ های لیموترش در لیست مرکبات مقاوم هستند.

وی ادامه داد: پرشین لایم گونه‌ای ترش از مرکبات است که بسیاری از ویژگی‌های لیموترش را دارد و در صورتی که بیماری‌های دیگر و شرایط اقلیمی عامل محدود کننده نباشند کشت آن توصیه می شود. برخلاف برخی گزارش‌ها مبنی بر انتقال بذری عامل بیماری جاروک لیموترش، تحقیقات انجام شده در ایران نشان داد که بیماری جاروک لیموترش انتقال بذری ندارد.

صالحی خاطرنشان کرد: براساس تحقیقات گلخانه‌ای فیتوپلاسمای عامل بیماری جاروک لیموترش بدون تکثیر از آوند آبکشی ارقام مقاوم عبور می‌کند و قادر به تکثیر و آلودگی پایه حساس است که براین اساس در مناطق آلوده توصیه می‌شود به جای لیموترش از یک پایه مقاوم و مناسب دیگر استفاده شود.