جای خالی کشاورزی در فیلم‌ها و سریال‌های داستانی

نخستین پرسشی که به ذهن همه خطور می‌کند، این است که چطور شد در تلویزیون به برنامه‌های کشاورزی پرداختید؟

ضمن سپاس از لطفتان بابت توجه به اینجانب در خبرگزاری کشاورزی ایران که به‌نظرم فرصت خوب و طلایی برای بخش کشاورزی و صنایع غذایی است که در عرصه رسانه‌های دنیای مجازی و تهیه خوراک خبری مبادرت به اطلاع‌رسانی آنلاین و روزانه می‌کند، باید عرض کنم خدمتتون که من در آن سال‌ها در سازمان ترویج کشاورزی و در زمینه تولید فیلم مستند و آموزشی کشاورزی فعالیت داشتم. به همین دلیل از نیمه دوم سال 63 و با کار اجرای برنامه (درباره کشاورزی) در گروه اقتصاد شبکه دو سیما و با راهنمایی و هدایت عزیزانی چون دکتر ظهیری، آقایان رئوفی و طراوتی، کارم را در تلویزیون با موضوع کشاورزی شروع کردم و همین سرآغازی شد برای ادامه کار در همین عرصه یعنی کشاورزی. سپس در تداوم آن و در پایان سال 64 در شبکه اول سیما -گروه اقتصاد- اجرای برنامه روتین شبکه روستا را به عهده گرفتم. این برنامه در قالب یک طرح طولانی مدت با عنوان طرح شبکه روستا و با همکاری گروهی از تهیه‌کنندگان و دیگر عوامل گروه اقتصاد و با پخش سه برنامه 45 دقیقه‌ای در طول هفته تولید می‌شد که مسئولیت آن با یکی از همکاران بسیار خوب و با تجربه و صاحب نظر آقای حمید شیرازی بود که پخش آن از سال 64 تا 72 از شبکه اول سیما ادامه داشت و به‌دلیل استمرار آن در پرداختن به همه مسائل روستاییان و کشاورزان و کارشناسان و مسئولان بخش کشاورزی، مخاطبان زیادی داشت که انبوه نامه‌های ارسالی از طرف بینندگان به برنامه از مناطق مختلف کشور گواه این مدعاست. (توضیح اینکه آن زمان امکانات و تکنولوژی امروزی نبود و ارتباط بینندگان بیشتر از طریق تلفن و نامه پستی انجام می‌پذیرفت.)

جالب اینکه چون اون موقع فقط دو شبکه یک و دو فعال بود و برنامه‌های محدودی پخش می‌شد، خیلی‌ها این برنامه را تماشا می‌کردند؛ حال چه‌کسانی که کارشان‌ کشاورزی بود و چه کسانی که ارتباطی با کار کشاورزی نداشتند، اما علاقه‌مند به کشاورزی و طبیعت و فضاهای روستایی بودند. به همین دلیل خیلی از مخاطبان تلویزیون هنوز با آن برنامه‌ها و خاطره آنها من را در یاد دارند و می‌شناسند و به انحای مختلف ابراز لطف دارند.

آقای انیسی، شما در زمینه کار فیلم‌سازی هم تجربه کرده‌اید؟ ضمناً از آن موقع تا حالا بیشتر در چه زمینه‌هایی فعالیت داشته‌اید؟

من دارای گواهینامه درجه دوی هنری در رشته کارگردانی سینما از شورای ارزشیابی هنرمندان کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستم. در مورد تجربه‌های فیلم‌سازی و هنری عرض می‌کنم، همان زمان و در اوائل هم در کنار کار اجرای برنامه‌ها کار نویسندگی و در بعضی قسمت‌ها کار تهیه را هم انجام می‌دادم، اما به تدریج و از سال 75 به بعد بیشتر برنامه‌هایی که داشتم کار تهیه و کارگردانی آنها به عهده خودم بوده است، ازجمله برنامه‌های ترکیبی و فیلم‌های مستندی که از سال 75 تاکنون داشته‌ام.

به تعدادی از آن برنامه‌ها می‌توانید اشاره کنید؟

به این برنامه‌ها می‌توانم اشاره کنم. مجموعه برنامه آموزشی باغچه کوچک در زمینه آموزش و نگهداری گل و گیاهان آپارتمانی را در سال 75 در شبکه دو کار کردم که بعدها در سال 88 با عنوان گل و گیاه مجموعه دیگری را در همین شبکه تهیه و تولید نمودم. برنامه هنر صرفه‌جویی -در سال 76؛ در شبکه دو سیما- در قالب مجموعه برنامه‌هایی با مدت‌زمان 20 دقیقه‌ای و 10 دقیقه‌ای در زمینه استفاده درست و منطقی از منابع انرژی و مواد غذایی؛ یا تهیه و کارگردانی برنامه‌هایی کوتاه با عنوان نمونه‌های کشاورزی در سیمای بامدادی شبکه یک سال‌های 78 و 77 که البته بین سال‌های 80 و 81، همزمان دو برنامه ترکیبی 26 قسمتی را در شبکه دو سیما و شبکه 4 سیما داشتم.

اگر اشتباه نکنم، ظاهراً کار نویسندگی و اجرای این برنامه‌ها به عهده خودتان بود.

نه‌تنها کار نویسندگی و اجرا، بلکه کارگردانی این برنامه‌ها نیز به عهده خودم بود. برنامه 26 قسمتی اقتصاد کشاورزی از شبکه دو سیما تهیه و پخش می‌شد و برنامه 26 قسمتی تازه‌های کشاورزی که به آخرین تحقیقات و پژوهش‌های کشاورزی اختصاص داشت، در شبکه 4 سیما تهیه و پخش می‌شد.

از دیگر برنامه‌های ترکیبی در سال‌های جدید هم، باید به برنامه بیمه و کشاورزی در گروه اقتصاد شبکه اول سیما اشاره کنم که این مجموعه برنامه در 13 قسمت در سال 89 تهیه و پخش شد که هم کار نویسندگی و اجرا و هم تهیه‌کنندگی و کارگردانی این برنامه را به عهده داشتم و البته احتمالاً همان‌طور که مطلعید سری سوم این مجموعه برنامه هم‌اینک با همین عنوان در شبکه یک سیما در حال تولید و پخش است.

تا آنجایی که ما به یاد داریم شما برنامه‌های گفتگومحور هم داشته‌اید!

بله ازجمله این برنامه‌ها که یادم هست برنامه تلویزیونی آموزش بنیان توسعه، همچنین (اقتصاد بدون نفت) در سال 75 و برنامه (خشکسالی) سال 79 است که این برنامه‌ها در شبکه دو سیما تهیه و پخش شده است و خاطرات خوبی با آنها دارم، چرا که صاحب‌نظران و اساتید ارزشمندی در این برنامه‌ها مهمان بودند.

آقای انیسی، شما اشاره داشتید که ابتدا در سازمان ترویج کشاورزی - فیلم‌های مستند آموزشی می‌ساختید، بعد از آن در تلویزیون هم فیلم مستند داشته‌اید؟

بله همان‌طور که اشاره کردید من کار فیلم‌سازی را ابتدا و در سال‌های دهه 60 در سازمان ترویج کشاورزی شروع کردم که در کنار دیگر همکاران قدیمی، فیلم‌های 16 میلی‌متری و مستند آموزشی در زمینه کشاورزی می‌ساختیم و این فیلم‌ها غیر از استفاده در واحدهای سمعی و بصری در تهران و مناطق مختلف کشور برای آموزش کشاورزان از تلویزیون هم پخش می‌شد، اتفاقاً خیلی از این فیلم‌ها در برنامه‌ شبکه روستا در دهه 60 و دهه 70 پخش شده است.

و اما در تلویزیون فیلم‌های مستند و با موضوعات مختلف در زمینه کشاورزی تهیه و تولید کرده‌ام که بخشی از آنها در گروه تلویزیونی "جهاد" تولید شده است، ولی از کارهای شاخصی که در تلویزیون در زمینه فیلم مستند و طی سال‌های اخیر داشته‌ام، فیلم "پسته، طلای سبز" در شبکه دو سیما و همچنین فیلم مستند دو قسمتی با عنوان "زعفران، طلای سرخ" در سال 84 و از تولیدات مرکز مستندسازی سیما است که این فیلم در سال 85 از شبکه سه سیما پخش شد و در سال 86 جایزه بهترین فیلم را از سومین جشنواره ملی زعفران دریافت کرد.

اشاره کردید به گروه جهاد، از چه سالی با گروه تلویزیونی جهاد همکاری داشتید و چه برنامه‌هایی را تولید کرده‌اید؟

من از ابتدای سال 1382 خورشیدی با گروه جهاد همکاری داشته‌ام که تاکنون هم این همکاری ادامه داشته و در حال حاضر یک مجموعه با عنوان "در مسیر پژوهش" که مربوط به طرح‌های تحقیقاتی جدید است و دو برنامه دیگر در زمینه ترویج کشاورزی نیز در دست تولید دارم. باید خدمت خوانندگان خوب خبرگزاری کشاورزی ایران عرض کنم از نمونه برنامه‌هایی که از سال 82 تاکنون در گروه جهاد و در قالب ترکیبی و مستند تهیه و تولید کرده‌ام و از شبکه اول سیما پخش شده، •مجموعه 13 قسمتی مجله علمی کشاورزی در قالب ترکیبی و درباره تحقیقات کشاورزی •برنامه برترین‌های کشاورزی با قالب ترکیبی و موضوع معرفی تولیدکنندگان نمونه کشاورزی •برنامه کشاورزی و کارآفرینی -موضوع اشتغال دانش‌آموختگان کشاورزی و ویژه‌برنامه‌های مناسبتی هفته جهاد کشاورزی و هفته پژوهش بین سال‌های 88 تا 92 و برنامه نوآور- روزآمد ویژه دستاوردهای تحقیقاتی کشاورزی بهار 92 بوده است.

و از میان فیلم‌های مستند؟

از میان فیلم‌های مستند گزارشی هم می‌توانم به فیلم‌های (خودکفایی گندم)، (کشاورزی حفاظتی)، (گام‌های توسعه)، (کشاورزی پایدار محصول سالم)، (تحقیقات چای و برنج) اشاره کنم که همه این کارها از شبکه اول سیما پخش شده است. البته تهیه بخش عمده‌ای از آیتم‌ها و گزارش‌های برنامه زنده سیمای آبادی طی چند ساله اخیر از دیگر کارهایی است که در گروه جهاد داشته‌ام.

اشاره به جشنواره زعفران داشتی، تا به حال در چه جشنواره‌هایی و با چه فیلم‌هایی حضور داشتی و چه دستاوردهای داشته است؟

تا به حال در چندین جشنواره شرکت داشتم که نخستین‌بار آن بار در جشنواره رشد بود که چند فیلم داشتم و در سال 70 فیلم‌های انیمیشن "زنبور تریکوگراما" و "کفشدوزک، حشره مفید" بود که کار نویسندگی آن با من بود و در این جشنواره دیپلم افتخار گرفت. سپس در دی‌ماه سال 1382 در هفدهمین جشنواره روستا به‌عنوان مجری برتر برنامه‌های تلویزیون شناخته شدم و مفتخر به دریافت تندیس جشنواره لوح تقدیر و جایزه ویژه این جشنواره شدم.

در سال 1386 به خاطر نویسندگی و کارگردانی فیلم مستند "زعفران، طلای سرخ" از تولیدات مرکز مستندسازی سیما موفق به دریافت تندیس، لوح تقدیر و جایزه بهترین فیلم از سومین جشنواره طلای سرخ شدم همچنین دریافت لوح تقدیر و جایزه برای فیلم مستند سیب دماوند از دومین جشنواره فیلم کوتاه سیب دماوند به تاریخ شهریورماه سال 1390 از دیگر موفقیت‌های من در عرصه فیلم‌سازی و برنامه‌های تلویزیونی و حضور در جشنواره‌هاست.

آقای انیسی، غیر از کار اجرا، فیلم‌سازی و برنامه‌سازی در تلویزیون دیگر کارهای شما در چه زمینه‌ای بوده است؟

من از همان ابتدای کارم، تقریباً در نیمه دوم سال 64 در رادیو شبکه سراسری، چند سالی در زمینه تهیه گزارش برای برنامه کشاورزی رادیو فعالیت داشتم، اما به دلیل تداخل با کارهای تلویزیون و سفر به استان‌ها ادامه ندادم، اما چندین سال بعد و بین سال‌های 77 تا 80 که در کرج اقامت داشتم، بنا به پیشنهاد مدیر وقت رادیو کرج که از بانیان راه‌اندازی این مرکز رادیویی و از مدیران پرتلاش و دلسوز بود، چند سالی در رادیو کرج هم فعالیت داشتم و گویندگی سه برنامه گفتگو محور را در سه موضوع متفاوت کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی به عهده داشتم که باز هم به‌دلیل کار برنامه‌سازی در تلویزیون و کمبود وقت نتوانستم ادامه بدهم، اما همان چند سال گویندگی در رادیو کرج و در سال‌های شروع فعالیت این مرکز، برایم خاطرات شیرینی به همراه داشت.

در زمینه کار گویندگی فیلم و دوبلاژ نیز از همان شروع کارم حدود نیمه دوم سال 63 به‌طور پراکنده گویندگی متن فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی را به عهده داشته‌ام که بیشتر در برنامه‌های کشاورزی و فیلم‌های مستند اقتصادی و علمی در شبکه‌های اول و دو سیما بوده است.

اما از سال‌های 72 به‌طور جدی‌تر و در واحد دوبلاژ شبکه دو به این کار ادامه دادم و در محدوده سال‌های 76 تا 80 به‌طور مستمر با واحد دوبلاژ و فیلم‌های مستند همکاری داشتم، ولی بعداً باز بیشتر به کار برنامه‌سازی در تلویزیون پرداختم و کار گویندگی متن فیلم و برنامه‌ها را به‌طور پراکنده تا به حال انجام می‌دهم.

آقای انیسی نظرتون درباره برنامه‌هایی که با موضوع کشاورزی در تلویزیون هم اینک تولید و پخش می‌شود، با توجه به اهمیت کار کشاورزی فکر می‌کنید با توجه به قشر عظیم کشاورزان کافی و کیفی است؟

باید عرض کنم کشاورزی کاری بسیار ارزشمند و مقدس است که ارتباط خیلی زیادی با زندگی مردم دارد و در واقع غذای مردم از این طریق تهیه می‌شود. شما در زندگی و محیط اطرافتان اگر دقت کنید متوجه می‌شوید همه چیز ریشه در کشاورزی دارد، از طرفی کشور ما ایران استعداد و پتانسیل‌های بسیار خوبی در زمینه کشاورزی دارد و در مجموع اگر توجه داشته باشیم، به‌دلیل تولید محصولات مختلف زراعی و باغی و دامی در سطح جهان خیلی حرف برای گفتن داریم، خیلی از محصولات ما در بازارهای جهانی شناخته شده هستند و مشتریان بسیار زیادی دارند. اما واقعیت این است که به‌رغم اهمیت این بخش و قشر عظیم بهره‌برداران کشاورزی، به موضوع کشاورزی در تلویزیون خیلی کم توجه می‌شود، قبلاً در دهه 60 و نیمه 70، برنامه‌های بیشتری در زمینه کشاورزی در تلویزیون داشتیم، ولی هم‌اینک تعداد برنامه‌های اندک و پراکنده در بین حجم زیاد برنامه‌هایی که در شبکه‌های مختلف تلویزیونی تهیه و پخش می‌شود کم است و بهتر است بگوییم اصلاً دیده نمی‌شود، شاید به‌نظر برسد برنامه‌های کشاورزی فقط برای قشر خاصی از جامعه است و چون بیننده ندارد؛ لذا نیازی به تولید بیشتر در این زمینه نیست، در صورتی که همه مردم فضاهای کشاورزی و طبیعت روستا را دوست دارند و از طرفی ضروری است با کار و نحوه تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی آشنایی بیشتری داشته باشند تا هم ارزش کار کشاورزان و تهیه غذا را بیشتر بدانند و هم با کسب اطلاعات از کیفیت محصولات تولیدی امکان انتخاب و تهیه محصول با کیفیت و سالم را داشته باشند. لازم به توضیح است هم‌اکنون در خیلی از کشورها یک شبکه اختصاصی در زمینه کشاورزی دایر هست که فقط مسائل کشاورزی در آن منعکس می‌شود و بیننده‌های پر و پا قرص و زیادی هم دارد. اگرچه وجود خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) هم به‌عنوان تنها خبرگزاری کشاورزی در جهان، نقطه قوتی در عرصه اطلاع‌رسانی غیرتلویزیونی است که در صورت اختصاص بخشی از اعتبارات بخش به آن، می‌تواند خوراک خبری و آموزشی و فنی مناسب برای جامعه کشاورزان و تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بخش کشاورزی و صنایع جانبی فراهم کند.

در هر صورت، اگر به همان موضوع پرسش شما برگزدم، باید اضافه کنم که در کشور ما ایران هم از خیلی از سال پیش، صحبت از ایجاد یک شبکه تلویزیونی در زمینه کشاورزی و روستایی به میان آمد، اما هیچ وقت عملی نشد، شاید طرح شبکه روستا در دهه 60 در واقع مقدمات تولید یک شبکه روستایی و کشاورزی بود، ولی فقط در حد یک برنامه تلویزیونی طی چند سال دوام یافت و به فراموشی سپرده شد خوشبختانه طی نیمه دوم سال 93 با همکاری وزارت جهاد کشاورزی در شبکه بازار، بخشی از وقت این شبکه با عنوان "مجله کشاورزی" اختصاص یافت که قرار است در تداوم آن مقدمات راه‌اندازی "شبکه کشاورزی" فراهم شود که اگر این اتفاق، یعنی ایجاد "شبکه کشاورزی و روستایی" عملی شود، یقینا در توسعه بخش کشاورزی و در نهایت توسعه اقتصادی کشور و جلب توجه جوانان به فعالیت‌های کشاورزی تأثیر بسزایی خواهد داشت. در صورت داشتن یک شبکه اختصاصی کشاورزی و روستایی، می‌توان با تولید برنامه‌های مختلف در قالب مستند، آموزشی و مسابقه/ جوانان این سرزمین را با کار نیاکان خود بیشتر آشنا ساخت و دانش‌آموختگان رشته کشاورزی را به سمت فعالیت در عرصه کشاورزی هدایت کرد. باید قبول کنیم که امروزه دیگر کشاورزی، یک کار سنتی و ساده نیست و در جهان و کشور ما، امروز کشاورزی یک علم و تکنولوژی شده است.

هم‌اینک خیلی از فعالیت‌های کشاورزی و تحقیقات مربوط به آن از طریق بیوتکنولوژی انجام می‌پذیرد، لذا ضرورت دارد جامعه، به‌ویژه قشر جوان، هر چه بیشتر با اهمیت کار کشاورزی آشنا شود. اگر ما یک شبکه کشاورزی کارآمد و کیفی داشته باشیم، می‌توانیم خیلی از سریال‌ها و داستان‌ها و تله‌فیلم‌ها را با محوریت کشاورزی و با موضوع‌های جذاب روستایی و فضاهای کار کشاورزی و زیبایی‌های فعالیت‌های کشاورزی در طبیعت بکر روستا تهیه و تولید کنیم. در حالی که هم‌اکنون قصه‌ها و داستان‌ها در محدوده آپارتمان‌ها و زندگی خسته‌کننده شهری و دعواهای خانوادگی، یکنواخت شده است؛ در حالی که تولید فیلم‌های داستانی و سریال‌ها از فضاهای کار و فعالیت کشاورزی، طراوت و نشاط و روحیه کار و فعالیت سالم را به ارمغان می‌آورد./

گفتگو: علیرضا صفاخو

V-940526-01