افت سطح سفره آب‌های زیرزمینی ایران با تشدید فرسایش خاک

منوچهر گرجی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) با بیان این مطلب افزود: نیمی از فرسایش خاک در ایران آبی و نیم دیگر بادی است. فرسایش، حاصلخیزی خاک را از بین می‌برد.

وی در پاسخ به این پرسش که خاک فرسوده شده در کجا انباشته می‌شود و چرا آمارهای وزارت نیرو در زمینه انباشت رسوب در پشت سدها، آمارهای فرسایش خاک ارائه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی را تأیید نمی‌کند، ادامه داد: آمارهای وزارت نیرو هم اعداد ارائه‌شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی را تأیید می‌کند. بر اساس گزارش‌های وزارت نیرو، سالانه بین هفت‌دهم تا هشت‌دهم درصد از حجم مخازن سدها، به‌وسیله رسوبات آبی پر می‌شوند.

گرجی خاطرنشان کرد: اگر وزارت نیرو فقط وضع یک یا دو سد را بحرانی اعلام می‌کند، به این خاطر است که رسوب تا دریچه‌های سد دز رسیده و وضعیت این سد واقعاً وخیم است.

افزایش مصرف آب در خاک‌های غیرحاصلخیز

به گفته رئیس انجمن علوم خاک، خاک‌های حاصلخیز ایران در حال تبدیل به ویلا و آپارتمان است، در حالی که برخی افراد، برای تأمین نیازهای غذایی جامعه کشت در اراضی غیرحاصلخیز را توصیه می‌کنند.

وی تصریح کرد: کشت در خاک غیرحاصلخیز سه برابر آب و دو برابر کود بیشتر نسبت به خاک‌های حاصلخیز نیاز دارد. ضمن آنکه حجم محصول تولید شده در این خاک‌ها که با صرف این همه نهاده باید به دست آید، به اندازه خاک حاصلخیز نیست.

گرجی یادآور شد: وسعت سرزمین ایران غلط‌انداز است و باعث شده گروهی فکر کنند که محدودیت منابع خاک نداریم.

وی تأکید کرد: در حال حاضر فقط 18 میلیون هکتار خاک کلاس‌های یک، دو، سه و چهار در کشور وجود دارد. 3.1 میلیون هکتار از خاک‌های کشور درجه یک و بقیه در دسته خاک‌های قابل کشت قرار می‌گیرند. همچنین بخش قابل توجهی از خاک‌های حاصلخیز کشور در شمال ایران واقع شده است.

گرجی کشت محصول در اراضی بدون سابقه کشت را نوعی خوش خیالی توصیف کرد و اظهار داشت: اگر این مناطق برای تولید غذا مناسب بود از مدت‌ها قبل زیر کشت می‌رفت.

وی همچنین گفت: به‌دلیل محدودیت منابع خاک در کشور باید همین اندک خاک حاصلخیز ایران را حفظ کنیم حتی اگر این اراضی در مرکز شهرهای واقع شده باشند.

رئیس انجمن علوم خاک افزود: کشورهای پیشرفته به اهمیت این موضوع پی برده و خاک‌های حاصلخیز خود را در مرکز شهرها حفظ می‌کنند. حتی در فصل زراعی تراکتور وارد این زمین‌ها شده و عملیات کاشت، داشت و برداشت به‌راحتی انجام می‌شود.

گرجی، نبود متولی برای خاک کشور را یکی از مهم‌ترین معضلات در ایران دانست و خاطرنشان کرد: معاونت آب و خاک در وزارت جهاد کشاورزی فقط خود را محدود به مسئله آب کرده‌ است. البته به‌تازگی اقداماتی را آغاز کرده که امیدواریم در برنامه ششم، این تلاش‌ها به نتیجه برسد.

وی با اشاره به نهایی شدن مراحل تصویب لایحه جامع خاک در مجلس، ادامه داد: رئیس کمیسیون کشاورزی قول داده که تا پایان این دوره از فعالیت مجلس، لایحه جامع خاک در صحن علنی نهایی می‌شود. اجرایی شدن این لایحه اثرات خوبی در کشور ایجاد می‌کند.

ریزگرد، افزایش سیل و تشدید خشکسالی تبعات عدم توجه به خاک

رئیس انجمن علوم خاک با اشاره به اینکه حدود 60 تا 70 سال به مسئله خاک در ایران توجهی نشده است، تصریح کرد: بسیاری از معضلات امروز نظیر ریزگردها، طوفان شن، تشدید خشکسالی و افزایش سیل‌ها در نتیجه عدم توجه به مسئله خاک است.

گرجی یادآور شد: اگر خاک نفوذپذیری خود را از دست بدهد، منابع آب زیرزمینی تغذیه نمی‌شوند و از آنجا که این منابع توسط بشر دائماً در حال استفاده بوده و جایگزین نمی‌شود، با افت سطح سفره آب‌های زیرزمینی روبه‌رو می‌شویم.

وی با تأکید بر اینکه خاک باید مدیریت شود، اظهار داشت: اگر خاک به درستی مدیریت شود، می‌تواند مقدار زیادی آب را در خود نگه دارد. این آب ذخیره شده در سال‌های خشکسالی در بخش کشاورزی استفاده خواهد شد و اثرات خشکسالی را کم می‌کند.

رئیس انجمن علوم خاک تأکید کرد: در دنیا برای هر 10 هزار هکتار خاک یک مسئول حفاظت در نظر گرفته می‌شود تا برداشت از منابع خاک یا حذف پوشش گیاهی مناطق مختلف را رصد کند.

به گفته گرجی، جنگل‌تراشی زمینه فرسایش خاک و کاهش نفوذپذیری آب را فراهم می‌کند. این مسئله باعث گل‌آلود شدن رودخانه‌ها و از بین رفتن نسل ماهیان آزاد در رودخانه‌ها می‌شود.

وی در پایان گفت: انواع بیماری‌های چشمی، ریوی و پوستی از طریق فرسایش خاکی برای انسان مشکل ایجاد می‌کند، اما با وجود اهمیتی که خاک در زندگی مردم ایران دارد، مدیریت آن تاکنون مغفول مانده‌ است./

خبرنگار: لیلا مرگن

S-940711-03