در ایران تا چند سال دیگر آب هست؟

دکتر محمد جواد بلورچی مشاور رئیس و سخنگوی سازمان زمین شناسی گفت: « طی سه دهه اخیر مباحث گوناگونی پیرامون تغییر اقلیم ازسوی دانشمندان اعم از موافق یا مخالف مطرح شده است، ولی آنچه مورد قبول همگان است، وقوع رخدادهایی در جهان است که تعداد، شدت و میزان آسیبهای ناشی از آنها به مراتب بیشتر از حد طبیعی است. رخدادهایی مانند وقوع پدیده گردوغبار، خشکسالی، فرونشست زمین، نابودی آبخوان ها، نابودی تالاب ها و دریاچه ها، آلودگی و تغییرات کمی و کیفی آبخوان ها، از وقوع یک پدیده خبر می دهد».

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین،وی ادامه داد:« تا سال های 2000 تا 2009 میلادی نیمی از پهنه سرزمین ایران در وضعیت خشکسالی قرار دارد ولی در افق 2030 میلادی این وضعیت تمام پهنه ایران را در برمی گیرد. طبق مطالعات جهانی برای سال 2025 میلادی تا 2.5 میلیارد نفر، عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم پیش بینی شده است که متأسفانه باید گفت 30 کشور از این مسئله آسیب جدی می بینند وایران را نیز جزو این کشورها است».

امنیت تمام زیرسختها در خطر فرونشست زمین

این کارشناسی سازمان زمین شناسی افزود:« فرونشست زمین؛ پدیده ای است خزنده و آرام که کمتر مورد توجه قرار می گیرد اما امنیت تمام زیرساخت های کشور مانند راه، راه آهن، شریان های حیاتی، پل ها، فرودگاه ها، ساختمان ها، پالایشگاه ها و نیروگاه ها را تهدید می کند. درواقع در بعضی از نقاط کشور به دلیل شرایط کوهستانی و زلزله خیز بودن، امکان ساخت وساز وجود ندارد و در دشت های کشور نیز به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و فرونشست زمین، امکان ایجاد سایت ایمن برای پروژه های مهم وجود ندارد. تغییر اقلیم؛ پدیده ای است که موجب می شود برخی مناطق مرطوب، مرطوبتر و مناطق خشک، خشک تر شوند. همچنین سیکلهای هفت ساله معروف به النینو و لانینو نیز دیگر رخ نمی دهد. بلکه طوفان های قاره ای چندین بار طی سال و در همه فصول رخ می دهد. آب تجدیدشونده در حدود ده هزار کیلومتر مکعب در سال است که یک دهم درصد کل آب زیرزمینی در جهان است. یعنی هر سال میزان بسیار اندک از آبی که به صورت تجدیدشونده دریافت می شود، جایگزین آب های مصرفی می شود و لذا اگر این میزان برداشت کنترل نشود، می تواند عواقب بسیار نگران کننده ای داشته باشد».

معدن حیاتی به نام آب زیرزمینی

بلورچی گفت:« چرخه آب زیرزمینی، چرخه ای طولانی است. برخی معتقدند حدود 1500 تا 2000 سال زمان می برد تا ظرفیت آبخوانی به طور معمولی تجدید و ترمیم شود، همچنین پذیرفته شده که آبخوان ها در زمان زمین شناسی کنونی تغذیه نشده اند بلکه مثلاً در اقلیم ایران در دوره عصر یخ، آبخوان ها پر شده باشند. حال با توجه به نکات فوق و اینکه ایران کشوری است با حدود 222 میلیمتر بارندگی در سال، ضرورت دارد که برداشت از منابع آب زیرزمینی را یک نوع معدنکاری تلقی کرد و بهره برداری از آن را به متخصص واگذار کرد. درواقع آب زیرزمینی در مناطق خشک یک معدن حیاتی و جبران ناپذیر و یکبار مصرف است».

مشاور رئیس سازمان زمین شناسی گفت:« عواملی که در افزایش برداشت مؤثر بوده اند شامل افزایش جمعیت، گرمایش جهانی، اضافه برداشت، بهره وری پایین، توسعه ناپایدار، به همراه مشکلات اجرایی در قوانین و مقررات کشور لذا این وضعیت در کوتاه مدت شکل نگرفته بلکه حاصل 22 سال تجربه ناموفق در زمینه مدیریت آب است».

بلورچی افزود:« مطابق مطالعات زمین شناسی، هجده هزار سال پیش که حدوداً انتهای عصر یخبندان بوده است، از حدود ده هزار سال انتهایی گرم شدن سیاره زمین آغاز شده است، تا حدود سه هزار سال پیش که مجدد فرآیند خنک و گرم شدن را تجربه می کند تا حدود هشتصد سال پیش که زمین مجدد دوره خنک شدن را طی می کند. همه این موارد در لایه های زمین ثبت شده است. براساس این مطالعات و بررسی وضعیت های اقلیمی، پیش بینی می شود در بدترین شرایط تا سال 2100 میلادی، ممکن است افزایش درجه حرارت سیاره زمین به 6 درجه گرمایش برسد و این در قیاس با دوران عصر یخبندان که تغییرات 4 درجه ای گرمای زمین موجبات پایان آن عصر شد، بسیار معنادار خواهد بود. درواقع این 6 درجه افزایش در صد سال، سیاره زمین را در بدترین شرایط حرارتی قرار می دهد که در عمر 40 میلیون ساله سیاره زمین بی سابقه است. از جمله پیامدهای این پدیده نوظهور این است که حدود 222 میلیون نفر در جهان آواره خواهند شد. همچنین گرمایش باعث ذوب شدن یخ های قطبی و بالا آمدن آب دریاها خواهد شد، که ایران نیز در بخش هایی از خوزستان درگیر این موضوع خواهد شد».

تناسب بارش و تبخیر در ایران نسبت به کشورهای دیگر

بلورچی گفت:« بارش در ایران یک سوم میانگین جهانی است امّا تبخیر، ده درصد از میانگین تبخیر جهانی بیشتر است. درواقع باران کمتر و تبخیر بیشتر. همین موضوع باعث شده که ایرانیان در ادوار تاریخی هیچگاه به ساخت سدهای بزرگ روی نیاورند بلکه برعکس حدود 800 سال پیش قوانین آب زیرزمینی و قنات توسط کرجی نوشته شده است که دارسی حدود 90 سال پیش به بازآفرینی آن اقدام کرده و به همی خاطر اکنون به نام قانون دارسی شناخته شده است. بر اساس این قوانین حتی ساخت سدهایی مانند سد کریت صرفاً به منظور کنترل سیلاب بوده است».

این کارشناس زمین شناسی گفت:« درخصوص مصارف آب، در کشورهای توسعه یافته تا 30 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود و صنعت بیشترین مصرف کننده است اما در کشورهای در حال توسعه ای مانند ایران، بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی مشاهده می شود».

وی ادامه داد:« درخصوص بررسی پدیده فرونشست، سازمان زمین شناسی از سال 1384 مطالعاتی را آغاز کرد. از انواع این پدیده، فروچاله می باشد که به طور نقطه ای، محلی، لحظه ای و بسیار پرخطر رخ می دهد، مثل فروچاله های کبودرآهنگ در استان همدان، یا اختیارآباد در استان کرمان».

مشاور رئیس سازمان زمین شناسی گفت:« همچنین پدیده طوفان آشوبا که خوشبختانه در نزدیکی سواحل عمان تغییر مسیر یافت، در گذشته هیچگاه اتفاق نمی افتاد ولی تغییرات اقلیمی این اجازه را می دهد چنین طوفان هایی تا مدار 27 و 28 درجه نفوذ کنند که اگر در خشکی ادامه مسیر یابد، می تواند مشابه اتفاقاتی که در آمریکا رخ می دهد، در کشور ایران نیز مشاهده شود، آن هم با خسارات سنگین، به جهت اینکه هیچ گونه زیرساخت و آمادگی برای مقابله با چنین وقایعی تدبیر نشده است. حال آنکه در کشوری مانند هندوستان در سال 2006 وزارتخانه ای برای تأمین آب و غذای ایمن در افق 32 سال آینده ایجاد شده است لذا تغییر در سازوکارهای مدیریتی یکی از راهکارهای مهم بشمار می رود».