پیگیری حقوقی سهم آب ایران در منطقه / تبخیر آب در ایران ٤ برابر میانگین جهان است

سیاست‌های آبی در ایران آن‌قدر ناکارآمد بوده است که زنگ‌های هشدار برای بقای تمدن کشور به صدا درآمده است. حالا مدیران ایرانی درست در دقیقه ٩٠ متوجه فاجعه شده‌اند. فاجعه‌ای که گفته می‌شود با فشار و اصرار صاحب‌نظران و کارشناسان به مدیران و سیاست‌گذاران قبولانده شده است. میانگین بارندگی در ایران یک‌سوم متوسط جهانی است؛ این درحالی است که تبخیر آب در ایران ٤ برابر میانگین جهان است. ایران که از دیرباز با پدیده کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کرده است، نه‌تنها مدیریت کارآمدی برای منابع آبی خود در پیش نگرفته است که با برداشت بی‌رویه ٩٧‌درصدی از آب‌های سطحی، عملا تمام رودخانه‌های خود را خشکانده است. این موضوع درحالی اتفاق می‌افتد که سفره‌های آب زیرزمینی نیز از تجاوز ایرانیان در امان نمانده و با احداث بی‌حساب و کتاب چاه‌های کشاورزی، کانال‌های زیرزمینی نگهداری آب تخریب شده و به خشک‌تر شدن و شوری خاک انجامیده است. به جز این در فضای عمرانی کشور تب سدسازی آن‌قدر بالا گرفته بود که نه‌تنها مدیران بلکه برخی نمایندگان مجلس نیز به صرافت دریافت بودجه برای ساخت سدها افتاده بودند. سدهایی که گفته می‌شود میزان تبخیر آب‌شان تقریبا معادل نصف آب مصرف شده در بخش کشاورزی است. تمام این مسائل باعث شده است که بحران خشکسالی دامن ایرانیان را بگیرد.

محسن جلال‌پور، رئیس اتاق بازرگانی ایران دیروز در نشست خبری همایش آب و همکاری‌های بین‌المللی با قابل دفاع نبودن برخی اقدامات انجام شده در حوزه آب، اعلام کرد: در آخرین سرشماری‌های دهه ٧٠، سهم بخش کشاورزی در اشتغال کشور حدود ٢٦‌درصد بود، اما با افت اشتغال در بخش کشاورزی، اکنون سهم کشاورزی در اشتغال کشور حدود ١٨‌درصد است که اصلی‌ترین دلیل کاهش این سهم، بحران کمبود آب است. این درحالی است که محمد اربابی، مدیرعامل شرکت توسعه آب و خاک سیستان‌وبلوچستان نیز در یک نشست استانی به ایلنا گفته است: پدیده خشکسالی در‌ سال ٩٣ موجب شده است که ٨‌هزار خانواده سیستان‌وبلوچستانی به استان‌های همجوار مهاجرت کنند. علاوه بر این با گسترش خشکسالی‌ها میزان گردوغبار و وزش باد در سطح استان افزایش پیدا کرده است و هم‌اکنون طول دوره وزش باد از ١٢٠ روز به ١٨٠ روز رسیده که باعث تشدید بروز بیماری‌هایی مانند سل در کشور شده است.

پیگیری حقوقی سهم آب ایران در منطقه

امسال سازمان ملل شعار «آب و اشتغال» را برای خود برگزیده است. دو موضوع مهمی که این روزها برای ایران بحران شده و هشدارهای بین‌المللی را برای ایرانیان به دنبال داشته است. این هشدارها تا به آنجا رسیده است که یونسکو از تشکیل مرکز منطقه‌ای آموزش آب در ایران خبر داده است. مهین گزانی، رئیس کمیته ملی آبشناسی کمیسیون ملی یونسکو در نشست خبری همایش آب و همکاری‌های بین‌المللی با اعلام این خبر گفت: روز دوشنبه با حضور نمایندگانی از IHB و IHE موافقتنامه‌ای با حضور مسئولان وزارت نیرو به امضا رسید تا مرکز منطقه‌ای آموزش آب در ایران ایجاد شود و درحال حاضر کارهای اجرایی تشکیل این مرکز از سوی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور درحال انجام است که ظرف ٢ تا ٣ ماه آینده قرار است این مرکز تشکیل شود.

محسن جلال‌پور، رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست اعلام کرد: کشور ترکیه با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده است تا ٥٠‌ سال آینده خود به ذخیره آب دسترسی دارد؛ اما ایران و عراق به دلیل جنگ و آماده نبودن زیرساخت‌ها اکنون با بحران آب مواجه شده و پدیده ریزگردها نیز ناشی از همین امر است. او بابیان این‌که ترکیه در زمان جنگ ایران و عراق با احداث سدی، حقابه ما را به صورت غیرمجاز برداشت کرد، گفت: درسال‌هایی که ایران و عراق مشغول جنگ بودند، ترکیه با بستن آب ورودی دجله و فرات، سد بزرگی ایجاد کرد و به همین دلیل هم‌اکنون اولین کشور در منطقه به لحاظ ذخایر آبی است؛ تا جایی که حتی برای ۵۰‌ سال آتی خود نیز هیچ مشکلی ندارد. رئیس اتاق بازرگانی ادامه داد: هم‌اکنون ایران و عراق به دلیل همین اقدام ترکیه، نه‌تنها بحران آب دارند بلکه با ریزگردها و مسائل زیست‌محیطی به دلیل عدم ورود آب به دجله و فرات، دست و پنجه نرم می‌کنند؛ اما با وجود درخواست‌های دیپلماتیک، ترکیه هنوز حاضر به نشستن پای میز مذاکره نیست و ایران نیز تاکنون در زمینه دیپلماسی آب هیچ حرکت جدی‌ انجام نداده است. جلال‌پور تأکید کرد: البته هنوز کار به اقدام حقوقی ایران در مجامع بین‌المللی بر علیه نکشیده است که ما از دولت خواسته‌ایم با اجرای برجام مباحث منطقه‌ای آب را پیگیری کند و اگر کار به روال قانونی پیش نرود، اقدام حقوقی انجام خواهیم داد.

وزارت نیرو با فشار اتاق خشکسالی را پذیرفت

رئیس اتاق بازرگانی با تأکید براینکه اتاق بازرگانی از ٥‌ سال گذشته به موضوع آب ورود پیدا کرده است، گفت: متاسفانه در سال‌های گذشته اشتغال در بخش کشاورزی که اصلی‌ترین محور اشتغال و توسعه اقتصادی در سال‌های آینده است به دلیل پدیده خشکسالی با اشتغال در بخش خدمات جایگزین شده است. او افزود: در بحث آب، برخی اقدامات انجام شده غیرقابل دفاع است؛ در حوضه دریاچه ارومیه ٢‌میلیارد دلار با احداث سد و تخصیص آب تولید کالا داشتیم و این کار ما ضرری ٢٠٠‌میلیارد دلاری برجای گذاشته است. جلال‌پور همچنین تأکید کرد: در ایران، ٩٠‌درصد کشاورزی به صورت غیردیم و آبی است درحالی‌که در برخی کشورهای اروپایی که دو یا سه برابر ایران بارندگی دارند، بیش از ٧٠‌درصد از کشاورزی به صورت دیم و غیرآبی است. وی ادامه داد: در یکی از بازدیدها از مزارع کشاورزی، میزان آبی که برداشت برمبنای قیمتی که در ١١ کیلومتری آن مزرعه، آب به فروش می‌رسید سالانه ٦‌میلیارد تومان آب مصرف می‌کند درحالی‌که کل تولید آن مزرعه ٤٥٠‌میلیون تومان است؛ یعنی اگر صاحبان آن مزرعه به جای تولید محصول آب را ١١ کیلومتری مزرعه به فروش می‌رساندند ٦‌میلیارد تومان درآمد داشتند. رئیس اتاق بازرگانی با اشاره به این‌که با فشار اتاق بازرگانی وزارت نیرو زیر بار کاهش آمار منابع تجدید‌شونده آب رفت، تأکید کرد: ایجاد بازار آب واجب‌ترین مسأله کشور است تا هم قیمت آب مشخص شود و هم هر جا آب بهره‌وری بیشتری داشته است، به مصرف برسد. متاسفانه ما ایرانی‌ها فکر می‌کنیم آب متعلق به دولت است و هر چه مال دولت است باید تا می‌توانیم مصرف کنیم و به قولی از دولت مویی بکنیم؛ درحالی‌که آب کالایی مردمی است که اگر در مصرف و حفظ آن دقت نکنیم، آینده خود و فرزندانمان را به خطر انداخته‌ایم.

کارت هوشمند آب برای مدیریت مصرف مزارع

عباس کشاورز، معاون وزیر جهاد کشاورزی نیز در این نشست از طراحی کارت هوشمند آب خبر داد و گفت: کارت هوشمند آب در دست طراحی است و استفاده از این کارت همانند کارت بنزین است که نشان‌دهنده میزان مصرف آب خواهد بود. همچنین قرار است کنتورهای حجمی روی چاه‌‌های پروانه‌دار نصب شود تا میزان برداشت آب از این چاه‌ها مدیریت شود. در این روش کارت آب روی کنتورهای حجمی متصل می‌شود و از طریق مرکز میزان مصرف آب مشخص می‌شود. معاون پژوهشی مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب افزود: طی سال‌های گذشته دولت‌ها بعضا اعتباراتی را از جمله محل اعتبارات تملکی برای آب‌های مرزی درنظر می‌گرفتند، اما متاسفانه بی‌توجهی به آب‌های مرزی یکی از واقعیت‌های مدیریت آب کشور در ٢٥‌سال گذشته است. بنابراین درحال حاضر مطابق با سیاست‌های کلی ایران، مهار، کنترل و مصرف آب‌های مرزی نیز در دستور کار قرار گرفته است و وزارت نیرو و وزارت کشاورزی به مسأله آب‌های مرزی ورود کرده‌اند و با تعیین مدیران مشخصی که اختیاراتی در حد مشاوران وزیر دارند، مسائل مربوط به دشت‌های خوزستان و ایلام، شمال غرب کشور و جنوب‌شرق کشور را پیگیری می‌کنند. معاون وزیر کشاورزی با بیان این‌که دولت پس از سالیان طولانی امروز مشکلات آبی کشور را پذیرفته، گفت: همین که مسئولان مشکلات را پذیرفته‌اند و در مسیر حل این مشکلات با بخش خصوصی و دیگر نهادها همکاری می‌کنند اتفاق مبارکی است که باید دولت در برخی بخش‌های اختیار عملکرد بخش خصوصی و میزان مشارکت بخش خصوصی را بیشتر کند.

طرح فاجعه‌بار احمدی‌نژاد را متوقف کردیم

محمدحسین شریعتمدار، سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب نیز با انتقاد از خودسری‌های برخی مدیران در مسأله مدیریت آب گفت: باید تلاش کنیم که بحران آب به فاجعه تبدیل نشود؛ اگر کنترل بحران آب از دست ما خارج شود، تمدن ایران به مخاطره می‌افتد؛ اما متاسفانه در سال‌های گذشته مدیران زیر بارپذیرش این فاجعه نرفتند. او ادامه داد: در سال ٩١ احمدی‌نژاد در نظر داشت که دو‌ میلیون هکتار زمین کشاورزی ایجاد کند تا برای ٥٠٠‌هزار نفر شغل ایجاد شود. ما همان زمان به این طرح که به نام فدک معروف بود، اعتراض و اعلام کردیم که این طرح قابلیت اجرایی شدن ندارد و حتی اگر برخی از آن اجرا شود، ضربه بزرگی به کشور خواهد زد که ما همان زمان یک گزارش ٢٧ صفحه‌ای به دفتر مقام معظم رهبری و وزارتخانه‌های مربوطه ارسال کردیم که خوشبختانه با میانجی شدن این نهادها توانستیم اجرای طرح فدک را متوقف کنیم. شریعتمدار با اشاره به زمان برگزاری همایش آب گفت: روز جهانی آب دوم فروردین و روز ملی آن ١٣ اسفند است و با توجه به تعطیلی این روز ما تصمیم گرفتیم که این همایش را در ١٢ اسفند با مشارکت یونسکو برگزار کنیم.