لایحه حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور، هم‌تراز ملی شدن نفت/ خروج منابع ژنتیکی کشور به بهانه انجام تحقیقات

تصویب لایحه حفاظت از ذخایر ژنتیکی برای کشور یک اقدام تاریخی است که می‌توان آن را با ملی شدن صنعت نفت مقایسه کرد. جزئیات این لایحه در کمیسیون‌های تخصصی مانند کمیسیون‌های کشاورزی، صنایع و معاون و آموزش و تحقیقات مجلس بررسی شده و در انتظار ورود به صحن علنی مجلس است.

مدیر طرح کلان ملی ذخایر ژنتیکی شورای عالی عتف، امروز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) با بیان اینکه ایران از لحاظ دارا بودن منابع ژنتیکی بسیار غنی است، گفت: بزرگ ترین بانک ژن گیاهی منطقه آسیای غربی و مرکزی و شمال آفریقا در ایران قرار دارد.

جواد مظفری افزود: ایران به‌عنوان یکی از مراکز پیدایش، اهلی‌سازی و تنوع منابع ژنتیکی و دامی دارای جایگاه حائز اهمیتی در جهان است، بر اساس گزارش‌های فائو، بانک ژن گیاهی ایران جزو 10 بانک ژن برتر دنیا و همچنین در بین کشورهای در حال توسعه بعد از چین، هند و برزیل دارای مقام چهارم است.

وی با اشاره به وجود بیش از 75 هزار نمونه ژنتیکی گیاهان زراعی و باغی در بانک ژن ملی گیاهی ایران، خاطرنشان کرد: ایران در دهه گذشته تنها کشوری بوده است که منابع ژنتیکی خود را دو برابر کرده است.

مظفری از وجود 40 هزار نمونه ژنتیکی در بانک ژن منابع طبیعی و بیش از 15 هزار نمونه غلات و گندم در بانک ژن پردیس کشاورزی دانشگاه تهران خبر داد و تصریح کرد: علاوه بر این، بانک‌های ژن غیرگیاهی نیز در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی جهاد دانشگاهی و همچنین منابع ژنتیکی دامی و منابع ژنتیکی شیلات حفاظت می‌شوند.

وی ادامه داد: منابع ژنتیکی اعم گیاهی و جانوری یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی هر کشوری محسوب می‌شود به‌طوری که اساس حیات، محیط زیست، امنیت غذایی، صنایع دارویی و شیمیایی به این منابع بستگی دارد و این ذخایر امروزه ارزشمندتر از ذخایر معدنی مانند نفت و طلا تلقی می‌شوند.

مظفری با بیان اینکه مسئولیت نگهداری منابع ژنتیکی دام، طیور و شیلات و آبزیان به ترتیب بر عهده مؤسسه تحقیقات علوم دامی و مؤسسه تحقیقات شیلات وزارت جهاد کشاورزی است، یادآور شد: همچنین منابع ژنتیکی مربوط به میکروارگانیسم‌ها (قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها) و بی‌مهره‌گان (حشرات و بندپایان) نیز توسط مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور مدیریت می‌شود که هرباریوم قارچ‌ها و موزه حشرات این مؤسسه شهرت جهانی دارند.

خروج منابع ژنتیکی از کشور به بهانه تحقیقات

مدیرکل دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌های بین‌المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در ادامه تصویب لایحه حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور را مهمترین گامی عنوان کرد که در کشور در راستای مدیریت منابع ژنتیکی که بستر اصلی فعالیت های کشاورزی هستند برداشته شد.

وی تأکید کرد: جزئیات لایحه حفاظت از ذخایر ژنتیکی در کمیسیون‌های تخصصی مانند کمیسیون‌های کشاورزی، صنایع و معاون و آموزش و تحقیقات مجلس بررسی شده و در انتظار ورود به صحن علنی مجلس است. تصویب این لایحه برای کشور یک اقدام تاریخی است که می‌توان آن را با ملی شدن صنعت نفت مقایسه کرد.

مظفری اظهار داشت: ارزش اقتصادی منابع ژنتیکی ما بسیار ارزشمندتر از منابع نفت و طلا است، بدون نفت و طلا می‌توان به زندگی ادامه داد، اما حیات بشر به این منابع ژنتیکی بستگی دارد و امنیت غذایی، محیط زیست و کشاورزی ما بر بستر این منابع ژنتیکی است.

وی با بیان اینکه تصویب این لایحه به منزله مدیریت یکی از مهم‌ترین دارایی‌های ما که ذخایر ژنتیکی است محسوب می‌شود، گفت: تاکنون توانایی فنی و علمی بهره‌برداری از این ذخایر رو نداشتیم و بسیاری از کشورها به‌راحتی ذخایر ما را به یغما می‌بردند و منافع زیادی کسب می‌کردند، اما با توانایی‌های ایجاد شده و پی بردن به اهمیت این منابع با مدیریت صحیح خواهیم توانست از تاراج آنها جلوگیری کنیم و موجبات آبادانی و پیشرفت کشور را فراهم کنیم و در صورت نیاز و ضرورت با رعایت ضوابط قانونی این منابع را در اختیار سایر کشورها قرار دهیم.

مدیر طرح کلان ملی ذخایر ژنتیکی شورای عالی عتف افزود: این لایحه منجر به رسمیت شناخته شدن ذخایر ژنتیکی کشور خواهد شد، دولت به نمایندگی از ملت حافظ این اموال خواهد بود و از این پس خارج کردن و تاراج منابع ژنتیکی جرم محسوب خواهد شد.

مظفری خاطرنشان کرد: شوربختانه لایحه تصویب‌شده با لایحه اصلی که دولت به مجلس ارائه کرده بود بسیار متفاوت و ضعیف است که امیدواریم ضعف‌ها در صحن علنی ای برطرف شود و لایحه به لایحه اصلی که دولت در ابتدا ارائه کرده بود نزدیک شود، چون در حال حاضر ساختار غیرمنسجم لایحه به‌راحتی راه انحراف‌های احتمالی و تاراج ذخایر ژنتیکی کشور را باز گذاشته است.

وی ادامه داد: در یکی از ماده‌های اصلی این لایحه، خواربار کشاورزی و منابع ژنتیکی پزشکی را مستثنی قرار داده‌اند، چطور ممکن است گندم، جو، برنج و گوشت استثنا باشند!؟ متأسفانه نتوانستیم رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نهم را به‌دلیل خودمحوری‌اش قانع کنیم و شاید هم نخواست قانع شود.

مظفری تصریح کرد: این لایحه در حال حاضر غیرکارشناسی و خطرناک است و ساختار غیرمنسجم و باز آن، باعث می‌شود محتوای قانون بیرون ریخته شده و قانون خالی از محتوا شود.

وی یادآور شد: آنچه در مجامع بین‌المللی به رسمیت شناخته می‌شود حقوق ملت‌ها بر منابع ژنتیکی است و هرگونه استفاده از این منابع منوط به مجوز کشور است، اما ما برای تحقیقات شرط و قانونی لحاظ نکرده‌ایم، به‌گونه‌ای که در سال‌های گذشته شاهد خروج منابع ژنتیکی به بهانه تحقیقات از کشور بوده‌ایم و بدون مجوز این منابع به تاراج برده شده‌اند.

مدیر طرح کلان ملی ذخایر ژنتیکی شورای عالی عتف، یکی از عوامل بروز این مشکلات را ندانم‌کاری‌های کمیسیون کشاورزی مجلس نهم عنوان کرد و اظهار داشت: خوشبختانه چهره‌های بانفوذ و آگاه مجلس تصمیم بر عیب‌گیری گرفته‌اند، چون به این مهم پی برده‌اند که تصویب این قانون از نان شب نیز واجب‌تر است و هر لحظه که می‌گذرد منابع ژنتیکی بیشتری به تاراج می‌رود و حق بیشتری ضایع می‌شود.

مظفری تأکید کرد: شوربختانه سوداگران منابع ژنتیکی علاقه‌ای به تصویب این قانون و به سرانجام رسیدن آن ندارند، امیدواریم با حساسیت‌های ایجادشده در مجلس زمینه بهره‌برداری و ایجاد یک نظام منسجم فراهم شود.

وی با بیان اینکه هر ترکیب ژنتیکی که از طبیعت حذف می‌شود، برای همیشه از تاریخ بشریت حذف می‌شود و ما نباید بگذاریم این اتفاق بیفتد، افزود: باید بتوانیم یک واحد مستقل برای حفاظت از منابع ژنتیکی داشته باشیم چون حیات ما به این ژن‌ها وابسته است و نیازمند ایجاد یک نظام و تشکیلات مناسب برای حفاظت از این منابع هستیم.

مظفری در پایان اظهار امیدواری کرد که با توجه به اهمیتی که این ذخایر در کشور دارند، به‌زودی خبر اجرایی شدن لایحه حفاظت از ذخایر ژنتیکی اعلام شود./

A-950115-01