بادشکن عامل افزایش راندمان تولید در مقابل 17 عامل محدودکننده زیست‌محیطی در زراعت، باغداری و دامداری
بادشکن مانعی است که عمود بر جهت باد ساخته میشود تا با کاهش سرعت باد فرسایش و اثرات آن را محدود سازد. بادشکن دارای مزیت‌های فروانی در کشاورزی است و باعث افزایش و کارایی تولید و همچنین نقش مؤثری در حفظ انرژی و کاهش هزینه‌‌های آن دارد.
ایانا- بهنام دهقانی:
تعریف بادشکن
از روش‌های اصولی جهت کنترل فرسایش و دیگر اثرات ناشی از باد در مزرعه‌ها و باغ‌ها احداث بادشکن است. بادشکن پوششی است که در واقع برای حمایت مزارع، باغ‌ها و حیوانات اهلی از اثرات زیان بار بادهای شدید، به کار می‌رود. بادشکن مانعی است که عمود بر جهت باد ساخته میشود تا با کاهش سرعت باد فرسایش و اثرات آن را محدود سازد.
مهم‌ترین مزیت‌های بادشکن
ـ بادشکن سرعت باد را کاهش میدهد و در نتیجه فرسایش را محدود می‌سازد.
ـ خسارات ناشی از اثرات مکانیکی باد را کاهش میدهد.
ـ بادشکن میزان تبخیر را کاهش میدهد و باعث افزایش عملکرد میشود.
ـ بادشکن باعث افزایش درجه حرارت خاک شده و جوانه‌زنی سریع‌تر و رشد بهتر گیاه میشود.
ـ در تغییر میکروکلیمای محلی و افزایش عملکرد گیاهان زراعی مؤثر است.
ـ بادشکن در کاهش تلاطم هوا و خسارت به محصول در سطح مزرعه نقش دارد.
میزان تأثیر بادشکن در افزایش چند محصول در صورت وجود و عدم وجود بادشکن
ـ بادشکن مانع شکستن شاخ و برگ درختان میشود.
ـ بادشکن مانع دور شدن دانه گرده برخی از درختان شده و باعث گرده‌افشانی بهتر میشود.
ـ بادشکن مانع کج شدن نهال در باغ‌های تازه احداث‌شده میشود و بنابراین درختان در باغ درای تاج منظم خواهند بود.
ـ مانع سرمازدگی درختان با بادهای سرد میشود.
ـ حیوانات اهلی را حفاظت کرده، بازدهی دام‌ها را افزایش میدهد.
ـ میزان زاد و ولد دام‌ها در اثر وجود بادشکن افزایش یابد.
ـ خوراک، هیزم، و زیستگاه برای حیات وحش در اثر بادشکن به‌وجود می‌آید.
ایجاد بادشکن برای حفاظت از دام‌ها و افزایش بازدهی آنها
انواع بادشکن
بادشکن ممکن است از مواد مصنوعی و یا از درخت و درختچه تشکیل شده باشد؛ بنابراین دو نوع بادشکن وجود دارد: بادشکن‌های غیرزنده یا مصنوعی و بادشکن‌های زنده یا درختی.
بادشکن‌های غیرزنده
بادشکن‌های مصنوعی شامل دیوارهای سنگی، فلزی، چوبی، پلاستیکی، حصیری یا دیوارهایی تهیه‌شده از شاخه‌های بریده‌شده از درختان و... است. مهم‌ترین عامل مؤثر در طراحی بادشکن‌های غیرزنده، انتخاب مواد اولیه در دسترس است. احداث بعضی از بادشکن‌های غیرزنده مانند دیوارهای سنگی و دیوارهای چوبی، معمولاً گران تمام میشود. بنابراین از این نوع بادشکن‌ها معمولاً برای حفاظت محصولات بسیار با ارزش یا احیای پوشش مناطق فرسایش یافته مورد نظر استفاده میشود.
به‌طور کلی موقعی از بادشکن‌های غیرزنده استفاده میشود که:
ـ شرایط محیط اجازه رشد پوشش گیاهی برای ایجاد بادشکن درختی را ندهد.
ـ در مناطقی که خاک ارزش باشد و کشت در آن ارجعیت بیشتری دارد.
ـ سطح حفاظتی محدود باشد مانند حفاظت محل نگهداری دام‌ها و مناطق مشابه.
نسبت تقلیل سرعت باد پس از احداث بادشکن
بادشکن زنده
بادشکن‌های زنده معمولاً از یک یا چند ردیف درخت یا درختچه یا گیاه مقاوم تشکیل شده‌اند که معمولاً عمود بر جهت باد اصلی قرار می‌گیرند. بسیاری از کارشناسان حفاظت خاک اعتقاد دارند که برای کنترل فرسایش بادی در مزارع، لازم است علاوه بر ایجاد بادشکن، عملیاتی نظیر کشت نواری، پوشانیدن خاک به‌وسیله بقایای گیاهی، تناوب زراعی، شخم حداقل و حذف عمل نرم کردن کلوخه‌ها نیز صورت گیرد.
طراحی بادشکن‌های زنده در اطراف مزارع، سابقه دیرینه دارد و هم‌اکنون نیز به‌طور گسترده‌ای در بسیاری از مناطق جهان به‌عنوان تنها شیوه مصون نگهداشتن محصولات از خطر حرکت ذرات و کاهش اثرات مضر گرما، تبخیر و حتی یخ‌زدگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از بادشکن درختی به‌عنوان کنترل فرسایش بادی در تمام مناطق عمومیت نداشته و بیشتر در مناطق مرطوب و نیمه‌مرطوب به کار می‌رود؛ زیرا از یک طرف، بادشکن حمایت کامل را در برابر کنترل فرسایش بادی در تمام شرایط تضمین نمی‌کند و از طرف دیگر احداث بادشکن سطح مزرعه را به قطعات کوچک تقسیم کرده و در نتیجه انجام عملیات کشت و زرع را با مشکل روبه‌رو می‌سازد. رقابت پوشش نباتی بادشکن با زراعت بر سر آب نیز عامل محدودکننده‌ای در مناطق خشک برای استفاده از آن است.
گونه‌های توصیه‌شده جهت احداث بادشکن‌های زنده از طرف مؤسسه تحقیقات بین‌المللی محصولات نواحی نیمه‌خشک
مهم‌ترین عامل مؤثر در طراحی بادشکن های زنده، انتخاب گونه‌های سازگار و مناسب است. به‌طور کلی در انتخاب نوع گونه برای بادشکن لازم است به نکات زیر توجه داشت:
ـ برای انتخاب نوع گونه باید از اطلاعات محلی استفاده کرد.
ـ گیاه بهتر است از گونه‌های بومی سریع رشد باشند.
ـ گیاه به‌ویژه در نواحی خشک دارای سیستم ریشه‌ای عمودی باشند تا ریشه‌ها از آب عمقی استفاده کنند.
ـ در انتخاب نوع گیاه باید به فصل وقوع باد غالب توجه کرد، بدنی معنی که اگر باد غالب در تابستان باشد، می‌توان از گونه‌های برگ ریز استفاده کرد، اما اگر چنانچه باد غالب در مواقعی از سال است که معمولاً برگ گیاهان و درختان خزان می‌کنند در این صورت بهتر است درختانی که برگریزان ندارند استفاده شود.
ـ مقام به باد، سرما و گرما باشند. از طرف پایین لخت و بی‌شاخ و برگ نشوند.
نحوه و فاصله قرارگیری درختان در طراحی بادشکن
کاهش سرعت باد در جلو بادشکن در فاصله‌ای 9 تا 10 برابر ارتفاع بادشکن و در پشت بادشکن تا فاصله‌ای 30 برابر ارتفاع بادشکن است. در یک بادشکن درختی با تراکم متوسط وقتی که باد به‌طور عمودی به آن برخورد می‌کند سرعت باد بین 60 تا 80 درصد در پشت بادشکن و در نزدیکی آن و حدود 20 درصد در فاصله 20 برابر ارتفاع بادشکن کاهش یافته و در فاصله 30 تا 40 برابری ارتفاع بادشکن کاهشی وجود ندارد./
L-950129-01
دیدگاه تان را بنویسید