تهدید حریم پاسارگاد با رُب و ترشی

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - احسان سمیع‌زاده از شیراز:

بیش از دو سال قبل بود که اعلام کردند حریم مجموعه‌ی جهانی پاسارگاد را نه‌تنها کارخانه‌ رب و ترشی مخدوش کرده و این رویه همچنان ادامه دارد، بلکه به مرور برخی شهرک‌های صنعتی و حتی روستاهای مجاور این مجموعه جهانی به سمت نقش رستم و پاسارگاد در حال توسعه‌اند.

صدور پروانه توسط مدیر میراث فرهنگی شهرستان برای صدور کارخانه تولید رب در حریم پاسارگاد در شرایطی جنجال‌آفرین شده که مشخص نیست این اختیار با چه منطقی به یک مدیر جزء داده شده تا بتواند درباره صادر کردن یا نکردن مجوز درباره میراث جهانی "پاسارگاد" تصمیم‌گیری کند؟ سؤال اینجاست آیا درباره سایر میراث ملی و جهانی ایران نیز مدیر اداره میراث فرهنگی یک شهرستان می‌تواند تصمیمی بگیرد و اگر او تخلفی کند، میراث ملی و جهانی ایران به همین سادگی مخدوش می‌شود؟

در پی انتشار اخباری در همین رابطه، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که پیش از تصدی معاونت میراث فرهنگی مدیر مجموعه‌ی جهانی پارسه پاسارگاد بود، با اشاره به اینکه این ساختمان‌ها شامل سوله‌هایی است که محل انبار گوجه‌فرنگی است، گفت: "در حال حاضر هیچ ساختمانی به‌عنوان کارخانه در فضای پاسارگاد قرار نگرفته است، اما آنها در مرز حریم بنای جهانی پاسارگاد هستند."

محمدحسن طالبیان،‌ با اشاره به اینکه طرح ساخت این کارخانه قبل از روی کار آمدن دولت یازدهم بوده و زمان اخذ مجوز برای ساخت کارخانه رب گوجه‌فرنگی مربوط به حدود یک دهه قبل می‌شود، با بیان اینکه در حال حاضر پرونده این تخلف مدیر سابق اداره میراث فرهنگی شهرستان خرم‌بید در دادگاه است، افزود: قبل از دولت کنونی، مالک زمینی که در حال حاضر سوله کارخانه‌ تولید رب در آن قرار دارد، از اداره میراث فرهنگی شهرستان خرم‌بید برای احداث این کارخانه استعلام می‌گیرد، مدیر آن اداره که موظف به فرستادن این درخواست به اداره کل میراث فرهنگی استان بوده است، این کار را انجام نمی‌دهد و مجوز را به وی می‌دهد که مالک نیز کار خود را بر اساس این مجوز آغاز می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: اداره کل میراث فرهنگی استان فارس به‌صورت جدی پیگیر این پرونده است تا حکم را از دادگاه‌های بالاتر برای جابه‌جا کردن سوله‌ها بگیرد.

بحث احداث کارخانه رب گوجه‌فرنگی و ترشی در حریم مجموعه تاریخی پاسارگاد، در سال‌های اخیر بارها در رسانه‌ها مطرح شده است. در این باره خبرگزاری صداوسیما در خبری اعلام کرد احداث این کارخانه رب، حریم درجه یک پاسارگاد را نقض کرده که این امر می‌تواند به لغو ثبت جهانی آن منجر شود.

در این خبر آمده است: "دو سال پیش میراث فرهنگی فارس مجوز ساخت کارخانه تولید رب گوجه‌فرنگی در حریم بصری درجه یک مجموعه جهانی پاسارگاد را صادر کرد که با مخالفت دوستداران میراث فرهنگی روبه‌رو می‌شود، اما مالک این کارخانه آن را ساخت. پس از رسانه‌ای شدن این موضوع، مدیرکل میراث فرهنگی فارس قول داد جلوی ساخت کارخانه را بگیرد، اما پس از گذشت دو سال ساخت این کارخانه در حال اتمام است و نه‌تنها جلوی ساخت این کارخانه گرفته نشد بلکه مالک کارخانه مدعی میراث فرهنگی فارس هم شد، به گفته مالک کارخانه، میراث فرهنگی مجوز ساخت را در سال ۱۳۸۶ صادر کرده است و او نیز پول را به حساب سازمان میراث واریز کرده است. این کارخانه اکنون حریم بصری درجه یک مجموعه جهانی پاسارگاد را مخدوش کرده است."

چندی پیش مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس به خبرگزاری صدا و سیما گفته بود که مسئولان میراث به‌دلیل بی‌اطلاعی از قوانین ساخت و ساز در حریم مجموعه‌های تاریخی، مجوز ساخت را برای مالک زمین صادر کردند.

ساکنان منطقه پاسارگاد و فعالان میراث فرهنگی به ساخت این کارخانه معترض هستند. برخی از اهالی این منطقه میراث فرهنگی را مقصر اصلی این پرونده می‌دادند.

یکی از اعضای انجمن دوستداران پاسارگاد اخیراً در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم با انتقاد از ادامه کار احداث این کارخانه گفت: "در اواخر دولت هشتم قرار شد شهرستانی به نام خرم‌بید در استان فارس تأسیس شود. با این اقدام محوطه تاریخی پاسارگاد در سه شهرستان مرودشت، آباده و خرم‌بید قرار گرفت. مدتی بعد شهرستان پاسارگاد تشکیل شد که تمامی محوطه تاریخی پاسارگاد زیرمجموعه این شهرستان شد."

به گفته میری، مالک کارخانه برای دریافت مجوز به فرمانداری خرم‌بید مراجعه کرده و فرمانداری این منطقه مجوز ساخت را برای وی صادر کرده است.

وی با اشاره به این‌که تلاش فعالان میراث فرهنگی استان و رسانه‌ها برای جلوگیری از احداث کارخانه و حتی توقف خط تولید آن به جایی نرسید، افزود: حتی حدود سه سال پیش گلستانی، مدیر اداره حراست میراث فرهنگی استان فارس به ما گفت که خودم حکم تخریب کارخانه را گرفتم و آن را به زودی تخریب خواهیم کرد، اما این سخن نیز ادعایی بیش نبود.

این فعال میراث فرهنگی استان فارس برخلاف خبرهای منتشره که مکان کارخانه را حریم درجه یک پاسارگاد عنوان کرده است، خاطرنشان کرد: این کارخانه در در سمت شمال آرامگاه و در حریم درجه دو آن قرار دارد، هرچند این مسئله ناقض فعالیت غیرقانونی آن نیست.

میری زمان اخذ مجوز برای ساخت کارخانه رب و ترشی را هم مربوط به حدود 12 سال پیش عنوان کرد و ادامه داد: دلیل اصلی صدور چنین مجوزی، پیش از آنکه قصور میراث فرهنگی باشد، برنامه‌ریزی‌های غیرکارشناسی شده در تقسیمات کشوری و منطقه‌ای است، زیرا درباره ساخت این کارخانه همه چیز برمی‌گردد به ایجاد شهرستان خرم‌بید و پاسارگاد. به این ترتیب در هرکدام از شهرستان‌های خرم‌بید و پاسارگاد فرمانداری‌های جداگانه ایجاد شد که می‌توانستند بدون استعلام از یکدیگر مجوز احداث تأسیساتی را در شهرستان خود بدهند که کارخانه رب‌گوجه نیز یکی از آنها بود.

وی تصریح کرد: آنچه اکنون خطرناک‌تر از تأسیس کارخانه رب و گوجه است، تأسیس شهرک صنعتی در جهت دیگر آرامگاه است که به‌زودی فعالیت واحدها و کارخانه‌های آن شروع می‌شود و نه‌تنها حریم منظری آرامگاه کوروش را مخدوش می‌کند که آلودگی‌های بسیاری را نیز در این محوطه تاریخی ایجاد خواهد کرد.

سرپرست سابق پایگاه جهانی پاسارگاد نیز ازجمله معترضان به ساخت این کارخانه است که با اشاره به صدور مجوز از سوی اداره میراث فرهنگی شهرستان خرم‌بید پیشتر گفته بود که کارشناس آن اداره از قوانین عرصه و حریم پاسارگاد بی‌اطلاع بوده و مجوز را صادر کرده است.

محمد نصیری‌حقیقت گفته بود که این کارخانه در فاصله پنج کیلومتری و در حریم مجموعه پاسارگاد قرار گرفته است و یکی از دلایلی که سبب شد قاضی حکم را به نفع سازندگان کارخانه صادر کند مجوزی بود که از سوی اداره میراث‌فرهنگی شهرستان خرم‌بید در بهمن‌ماه سال 92 صادر شده بود.

تصور می‌شد ساخت این کارخانه در سکوت متولیان میراث فرهنگی رو به اتمام است، اما، مصیب امیری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این مورد خبرهای خوبی داد و اظهار داشت: حوزه حقوقی این سازمان، به جد پیگیر گرفتن حکم ابطال مجوز و تخریب کارخانه رب گوجه‌فرنگی از مراجع قضایی، در حریم قانونی مجموعه پاسارگاد است و قطعاً روند قانونی کار زمان بر است.

وی یادآور شد: بخشی از کارهای قانونی مربوط به این مساله در دادگاه انجام شده و در آینده نزدیک پیگیری‌های حوزه حقوقی این سازمان به سرانجام خواهد رسید.

امیری با اشاره به اینکه میراث فرهنگی در جهت صیانت آثار تاریخی به‌عنوان هویت ملی و فرهنگی در مقابل هر تهدیدی در این زمینه کوتاه نمی‌آید، تأکید کرد: علاوه بر کارخانه رب گوجه‌فرنگی، مورد مشابه دیگری از ساخت و ساز غیرمجاز در حریم پاسارگاد را در دست پیگیری داریم که مجوز ابطال پروانه و تخریب آن از دادگاه گرفته شده و در هفته آینده حکم به اجرا در خواهد آمد.

محوطه جهانی پاسارگاد به شماره ثبت جهانی 1106 در ۷۰ کیلومتری شمال تخت جمشید و در جاده اصلی شیراز - اصفهان واقع شده است. در این محوطه آثار ارزشمندی مانند آرامگاه کوروش بزرگ، کاخ بارعام، کاخ دروازه، زندان سلیمان، تل تخت، نیایش گاه، محوطه مقدس و باغ و آب نماهای سنگی و همچنین کاروانسرا وجود دارد.

شاخص‌ترین اثر در این محوطه، آرامگاه کوروش است که در گوشه جنوبی محوطه پاسارگاد قرار گرفته که بیش از دوهزار و ۵۰۰ سال پیش از سنگ‌های آهکی سفید بنا شده است.

این مجموعه پنجمین اثر ثبت‌شده ایران بر اساس بندهای یکم، دوم، سوم و چهارم معیارهای فرهنگی در فهرست میراث جهانی یونسکو است و در سال 1383 خورشیدی مطابق با سال 2004 میلادی به ثبت رسیده است.

این معیارها عبارتند از:

معیار یک: پاسارگاد نخستین نشانه بارز معماری سلطنتی هخامنشی است.

معیار دو: پایتخت شاهنشاهی پاسارگاد را کوروش بزرگ با مشارکت مردمان گوناگون امپراطوری که بنا نهاده بود ساخت این حرکت به‌صورت یک مرحله بنیادی در تحول هنر و معماری کلاسیک ایران درآمد.

معیار سه: محوطه باستان شناختی پاسارگاد با کاخ‌ها، باغ‌ها و آرامگاه کوروش بزرگ بنیان‌گذار سلسله هخامنشی یادبودی استثنایی از تمدن هخامنشیان در ایران است.

معیار چهار: مجموعه چهار باغی پادشاهی که در پاسارگاد بنیان گذاشته شده به‌صورت نمونه‌ای مادر برای این گونه معماری و طرح‌ریزی در آسیای غربی در آمد.

بر اساس قوانین یونسکو اگر اثر ثبت شده طبق قوانین و ضوابط در کشور مربوطه نگهداری نشود، از فهرست جهانی حذف می‌شود.

در همین حال، 29 فروردین‌ماه سال جاری، طی حکمی از سوی مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، حمید فدایی به‌عنوان مدیر جدید پایگاه میراث جهانی پاسارگاد به جای نصیری‌حقیقت منصوب شد؛ با امید اینکه تغییر مدیریت پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در رفع مشکلات آن مؤثر باشد./

C-950211-02