60 سال پویایی علمی

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - احمد هاشمی:

اینجا قدیمی‌ترین دانشکده دانشگاه تهران است؛ دانشکده کشاورزی کرج. مردی سالخورده با قدم‌های آرام از میان راهی که دو سویش با درختان کهن‌سال پوشیده شده می‌گذرد. شاید خیال کنید به قاعده 80 سالگی قدش خمیده است و با هر قدم، نفسی چاق می‌کند، اما این‌طور نیست. قامتش استوار است و سرش بالا. اینکه آدم 80 سال زندگی کند و سرش بالا باشد، خودش حکایتی است.

استاد از میان راهی که دو سویش با درختانی پربار پوشیده شده، می‌گذرد. درخت‌ها جوان شده‌اند. به‌جز نسیم خنکی که می‌وزد، چیزی از معنی زمان باقی نمانده. روی صورت استاد لبخندی نشسته. از آن لبخندهای دوست‌داشتنی که بر صورت آدم‌های جدی می‌نشیند. از آن لبخندهایی که خدا دوست دارد. این زمینی که حالا استاد رویش قدم می‌زند، نزدیک‌ترین مکان به آسمان است.

دکتر مجید کوپاهی در تمام عمرش فقط در مسیر خانه و دانشگاه در رفت‌ و آمد بود. در طول خدمتش هیچ پستی نگرفت. تا لحظه آخر به قسم خداوند وفادار ماند و جز به کار اندیشه و قلم مشغول نشد. سال‌های سال درس داد تا همین حالا که شاگردان شاگردانش، بر کرسی استادی نشسته‌اند.

******

در یکی از واپسین روزهای خردادماه 95، دکتر مجید کوپاهی دعوت حق را لبیک گفت. ایشان از سال 1350 عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران بود و در این سال‌ها علاوه بر تدریس، چندین کتاب و مقاله تألیف و ترجمه کرد. کتاب "اصول اقتصاد کشاورزی" به‌عنوان منبع اصلی این درس در دانشگاه‌های مختلف تدریس می‌شود.

به یادبود این چهره ماندگار عرصه علم، با دکتر سعید یزدانی و دکتر مجید صالح، دو تن از همکاران ایشان و اعضای هیأت علمی گروه اقتصاد کشاورزی به گفت‌وگو نشستیم.

آقای دکتر یزدانی، شما از چه سالی با مرحوم دکتر کوپاهی همکاری می‌کردید؟

من از سال 1370 به عضویت هیأت علمی گروه اقتصاد دانشکده کشاورزی درآمدم و از همان زمان افتخار همکاری با ایشان را داشتم. آقای دکتر کوپاهی 60 سال در خدمت دانشگاه تهران بودند. ایشان در سال 1335 به‌عنوان دانشجوی رشته ماشین‌های کشاورزی وارد دانشکده کشاورزی شدند و در این 60 سال پیوندشان با این دانشکده قطع نشد. در زمان دانشجویی به‌عنوان شاگرد ممتاز، بورس تحصیلی گرفتند و به آمریکا رفتند. چون به رشته اقتصاد کشاورزی علاقه داشتند، کارشناسی ارشد و دکتری‌شان را در این رشته ادامه دادند. از سال 1350 که به ایران بازگشتند به‌صورت تمام‌وقت در دانشگاه تهران مشغول فعالیت بودند. در این مدت چه در دانشگاه و چه در بیرون دانشگاه، هیچ‌گونه مسئولیت اجرایی را نپذیرفتند و از این امر پرهیز داشتند.

ایشان هشت کتاب به‌عنوان تألیف و ترجمه و صدها مقاله تخصصی منتشر کردند. در این مدت استاد راهنمای صدها دانشجو بودند. یکی از کارهای بزرگ ایشان توسعه اقتصاد ریاضی و اقتصادسنجی در رشته اقتصاد کشاورزی بود. اینها ابزار تحقیقات در اقتصاد کشاورزی هستند. با توجه به اینکه در همین رشته در امریکا تحصیل کرده بودند، درس اقتصادسنجی و کاربرد برنامه‌ریزی ریاضی در کشاورزی را سال‌ها تدریس کردند. ایشان یک کتابی دارند به نام اصول اقتصاد کشاورزی. یک کتابی در خارج از ایران هست به نام Farm ManagementandPlanning این را در اروپا انجیل رشته کشاورزی می‌گفتند. کتاب دکتر کوپاهی در ایران شبیه همان است. همه دانشگاه‌های ایران به‌عنوان مرجع از آن استفاده می‌کنند. خود من نزدیک 20 سال اقتصاد کشاورزی درس دادم و مرجع من کتاب آقای دکتر کوپاهی بود.

ایشان آدم بسیار کم‌حرف و درعین‌حال مهربانی بودند. هرروز سر ساعت هفت و نیم در دفتر حضور داشتند. وقتی بیمار بودند هم سر کار می‌آمدند و به کسی نمی‌گفتند که بیمار هستند. حتی روزهای پنجشنبه که این جا تعطیل بود، در دفتر کارشان حاضر می‌شدند. بعد از بازنشستگی هم دست از کار نکشیدند و به دانشگاه می‌آمدند. به‌واقع این جا خانه دوم ایشان بود. هزاران دانشجو سر کلاس‌های ایشان حاضر بودند که این روزها بخش زیادی از آن‌ها تماس می‌گیرند و از درگذشت ایشان اظهار تأسف می‌کنند.

یکی دیگر از خصوصیات ایشان صراحت لهجه بود. همیشه حقیقت را می‌گفتند، هرچند باعث آزردگی بعضی‌ها شود. خیلی به فکر دانشجویان روستایی بود و برایشان مانند پدر بود. در عین این که در تدریس خیلی جدی و سخت‌گیر بود، اما به کسانی که ضعیف بودند، کمک می‌کرد.

ایشان یک وجه بین‌المللی داشتند که حتی از ژورنال‌های خارجی برای داوری مقاله برایشان می‌فرستادند.من خودم سردبیر یک مجله تخصصی هستم. هر وقت می‌خواستم زود نتیجه بگیرم، مقالات را برای ایشان می‌فرستادم. دکتر کوپاهی خدمات زیادی به کشور کردند و بسیاری از شاگردان ایشان در مناصب مهم دولتی هستند.

ایشان یکی از بنیان‌گذاران انجمن اقتصاد کشاورزی بود. با همکاری ایشان و چند استاد پیشکسوت انجمن اقتصاد کشاورزی را تأسیس کردیم. دکتر کوپاهی در تمامی کنفرانس‌های دوسالانه شرکت داشتند.

چرا هیچ‌وقت کار اجرایی نپذیرفتید؟

به من هم این موضوع را می‌گفتند و من هم توصیه ایشان را پذیرفتم. دکتر کوپاهی می‌گفت مسئولیت اجرایی ما را از کارهای علمی دور و فشارهای جسمی و روحی زیادی به آدم وارد می‌کند. همین توصیه‌های ایشان بود که باعث شد من باوجود پیشنهادهایی که می‌شود دنبال کار اجرایی نروم. کار ما این است که به کارهای علمی و دانشجوها رسیدگی کنیم و اگر لازم شد به مسئولان اجرایی مشاوره بدهیم.

در پایان، دکتر مجید صالح از دیگر شاگردان استاد کوپاهی درباره زندگی ایشان می‌گوید: من سال 1365 به‌عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد به دانشکده کشاورزی آمدم. من با توجه به علاقه‌ای که به اقتصاد ریاضی داشتم، ایشان را به‌عنوان استاد راهنما انتخاب کردم. من شیفته شخصیت ایشان بودم. ایشان فردی آرام، متین، خوش‌اخلاق و دارای وجه علمی بودند. هر زمان می‌خواستیم می‌توانستیم ایشان را در دفتر کارشان پیدا کنیم. پس از اتمام تحصیلاتم در خارج از کشور هم به دانشکده کشاورزی برگشتم و خیلی وقت‌ها با ایشان درباره مسائل علمی جدید و مقالات صحبت می‌کردم. ایشان وقت زیادی برای ترجمه کتب و مقالات صرف می‌کردند. این اواخر که بیماری‌شان سخت شده بود، موقعیت جسمانی‌شان اجازه نمی‌داد فعالیت زیادی بکنند، با این حال هفته‌ای یکی دو بار به دفترشان می‌آمدند./

D-950406-01