همه با هم به کیسه های پلاستیکی نه بگوییم

بر اساس آمار‌های بانک جهانی سالانه حدود 1/3 میلیارد تن زباله خشک در جهان تولید می‌شود که این رقم بر اساس پیش‌بینی‌ها در سال 2050 به 2/2 میلیارد تن خواهد رسید. از آنجایی که که تجزیه و بازگشت مجدد کیسه‌‌های پلاستیکی به چرخه طبیعت به صدها سال زمان نیاز دارند به ناچار آنها را در زمره مواد تجدیدناپذیر یا غیر قابل بازیافت قرار می‌دهند. رشد بی‌رویه مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشور ما نیز در سالیان اخیر زنگ خطری برای محیط‌زیست به شمار می‌رود. بنا به آمارهای منتشرشده از سازمان میادین و میوه و تره‌بار روزانه حدود 5 تن کیسه پلاستیکی استفاده می‌شود. با نگاهی کوتاه به اطراف عمق فاجعه را بیشتر می‌توان دریافت، فاجعه‌ای که چراغ خاموش در گوشت، پوست و خون ما و فرزندانمان ریشه می‌دواند.

بحران کیسه‌های پلاستیکی از زمان آغاز می‌شود که سلیقه مصرف‌کننده به سمت مصرف ظروف یکبار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی می‌چرخد تا جایی که استفاده غیرضروری از کیسه‌های پلاستیکی رنگ و لعاب‌دار نوعی رفتار متمدانه به شمار می‌رود. رفتاری که در گذشته نه چندان دور به شکل دیگری نمایان بود و اکنون دستخوش تغییر شده است، آن هنگام که برای خرید میوه از پاکت‌های کاغذی، برای خرید نان از زنبیل‌های حصیری و پارچه‌ای استفاده می‌کردیم.

تلاش برای حذف یا کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی در جهان فراگیر شده است، بسیاری از کشورهای پیشرفته مصرف کیسه‌های پلاستیکی محدود یا ممنوع کرده‌اند. از سوئی دیگر راهکارهایی را برای پیشنهاد جایگزین به مصرف‌کننده بکار ‌می‌بندند به عنوان مثال از طریق حمایت از طرح‌های خلاقانه و نوآورانه از قبیل تولید و عرضه گسترده و هدفمند کیسه‌های گیاهی و زودتجدیدپذیر، دست مصرف کننده را در حذف مضر و انتخاب مفید باز می‌گذارند. همچنین اطلاع‌رسانی شفاف و غیرسمبلیک در زمینه مضرات ‌مصرف بی‌رویه ‌کیسه‌های پلاستیکی و تدوین دستورالعملهای قانونی لازم‌الاجرا را در پیش گرفته‌اند. بعنوان مثال کمیته منابع‌طبیعی آمریکا، با پیشنهاد اخذ عوارض ( 15تا 25سنت) برای استفاده هر کیسه پلاستیکی در سوپرمارکتها فروشگاه‌ها، داروخانه‌ها و ... سعی کرده‌ است تا از اشتیاق مصرف‌کننده برای مصرف غیرضروری آن بکاهد. متأسفانه علیرغم شدت بحران پیش‌رو عزم جدی در کاهش یا حذف مصرف در کشور از سوی مسئولان دیده نمی‌شود. آخرین اقدام قانونی که تاکنون گزارش شده است، تصویب مصوبه الزام‌آور در شورای شهر تهران است. این مصوبه نهادهای وابسته به شهرداری از جمله فروشگاه های شهروند، میادین میوه‌ و تره‌بار و... را در خصوص عرضه محصولات پلیمری و استفاده از کیسه‌های پلاستیکی‌ و عرضه کیسه‌های زود تجدیدپذیر ملزم می‌کند. اما هنوز آثار ملموس اجرای آن قابل مشاهده نیست. همچنین به نقل از مسئولان شهرداری تهران پیش‌نویس لایحه‌ای در کارگروه ملی پسماند کشور تدوین شده است که در انتظار طرح در هیأت دولت سپس تصویب در مجلس شورای اسلامی خواهد بود. روشن است که هنوز پشتوانه قانونی محکمی برای ممانعت از تولید، عرضه و مصرف بی‌رویه کیسه‌های پلاستیکی وجود ندارد، خلاء موجود از زمانی واضح به نظر می‌رسد که هنوز تبلیغات محصولات نایلونی و پلاستیکی به وفور دیده می‌شود.

فعالیتهای خودجوش گروه های محیط‌زیست راه را برای بازگشایی چشم مسئولین هموار کرده است، حرکت هایی که اغلب اوقات منشأ تحولات مثبتی بوده است. به تازگی کمپینی در صفحه مجازی تلگرام با عنوان "به کیسه‌های پلاستیکی نه بگوییم" توانسته یادآور خطرات مصرف بی‌رویه و غیر ضروری کیسه‌های پلاستیکی باشد. اردیبهشت ماه امسال در حاشیه برگزاری نمایشگاه کتاب به همت سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران و با همراهی دانشجویان حامی محیط‌زیست روند شکل‌گیری این کمپین آغاز شد که بنابر اهداف از پیش تعیین شده قرار است به 21 تیرماه (روز بدون نایلکس) بپیوندد. ممکن است این کمپین یا حرکتهای مشابه آن بتواند بخشی از وظایف بر زمین مانده ارگان های مسئول را به دوش بکشد اما بطور قطع زمان آن فرا رسیده که دستگاه های مرتبط با دقت و شتاب بیشتر به اجرای برنامه‌های سازنده همت گمارند و تلاش خود را برای ممنوعیت یا محدودیت مصرف‌ کیسه‌های پلاستیکی دوچندان کنند. از سوئی دیگر اجرای برنامه‌هایی با محوریت فرهنگ ایرانی - اسلامی، فرهنگی که هماره به محیط زیست بها داده است، می‌تواند نتایج سودمند و پایداری را به دنبال داشته باشد.