سالانه 100 میلیون بشکه نفت، صرف تولید پلاستیک

علی‌محمد شاعری، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، در این‌باره به «سبزینه» می‌گوید: بنگلادش از سال ۲۰۰۲ فروش و استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع اعلام کرده و از زمان ممنوعیت استفاده ازکیسه‌های پلی‌اتیلنی مردم داکا، به‌طور متوسط روزانه حدود ۱۰ میلیون کیسه پلاستیکی کاهش یافته است.

او درباره تجربه کشور امارات متحده عربی (طرحی سه مرحله‌ای که به موجب آن بسته‌های پلاستیکی غیرقابل بازیافت به‌تدریج تا سال 2013 از فروشگاه‌‌ها حذف شدند) می‌گوید: گام نخست این طرح به کاهش گرایش خریداران نسبت به استفاده از بسته‌های پلاستیکی اختصاص داشت. به گفته شاعری در مرحله دوم به‌تدریج استفاده از بسته‌های قابل بازیافت در دستورکار قرار گرفت و گام سوم مربوط به بازاریان بود که از سال 2012 آغاز شد. در این مرحله به فروشگاه‌ها و خریداران اعلام شد استفاده از بسته‌های پلاستیکی ممنوع است. این تجربه باید در مراحل مختلف در کشور استفاده کرد.

این در حالی است که هم‌اکنون 5000 کارخانه و کارگاه تولید ظروف یک‌بار مصرف در کشور وجود دارد و تنها 300 کارخانه از این تعداد مجوز تولید این ظروف را دارند و مشخص نیست که مابقی این کارخانه‌ها از چه موادی و چگونه نسبت به تولید این ظروف اقدام می‌کنند. در حال حاضر در ایران نه تنها هیچ برنامه خاصی در زمینه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشور وجود ندارد، بلکه شواهد نشان می‌دهد مصرف این محصول بیش‌تر هم شده است. اگرچه برخی تولیدکنندگان تلاش کرده‌اند فرهنگ استفاده از کیسه‌های قابل بازیافت را به وجود آورند، اما این تلاش‌ها تاکنون چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. امروزه کیسه نایلون و ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی جزو لاینفک عرضه کالا در فروشگاه‌هاست.

گفته می‌شود، اگر هر خانوار ایرانی در هر هفته فقط یک کیسه نایلون را از چرخه خرید حذف کند، این کار در یک سال موجب حذف ۸۱۶ میلیون کیسه نایلون از طبیعت می‌شود. این در حالی است، که در ایران حدود ۱۰ درصد از کل پسماندهای شهری را پلاستیک‌ها تشکیل می‌دهند.

فاطمه میرمحمدی، کارشناس محیط زیست، نیز درباره مشکلات زیست‌محیطی این ظروف می‌گوید: طولانی بودن عمر این ظروف و تجزیه‌ناپذیری از عمده‌ترین مشکلات زیست‌محیطی است. وی ادامه می‌دهد: استفاده از ظروف یک‌بار مصرف گیاهی با عمر کوتاه برای تجزیه باعث می‌شود تا عمر این کره خاکی افزایش یابد و زمینی زیبا و پاکیزه برای فرزندانمان به ارمغان بگذاریم.

ساخت ظروف یکبار مصرف از زباله‌های پلاستیکی غیربهداشتی

این کارشناس محیط زیست می‌گوید: اخیرا نیز مشکل بزرگ‌تری در تولید ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی پیش آمده است و این مشکل همان بازیافت یا ساخت ظروف یک‌بار مصرف از زباله پلاستیکی غیربهداشتی است که تولید این ظروف بیش‌تر در کارگاه‌هایی انجام می‌شود که هیچ مجوزی از نهادی رسمی ندارند و به دور از چشم مأمورین بهداشت انجام می‌شود و معلوم نیست آنان این ظروف یک‌بار مصرف را با چه ضایعاتی می‌سازند که با قیمتی ارزان‌تر از مواد دست اول در بازار به فروش برسانند و با این کار، چه تهدیداتی برای سلامتی مردم به‌همراه خواهند آورد.

به گفته میرمحمدی، از آن‌جایی که ظروف یک‌بار مصرف بازیافتی از میان زباله‌ها که آلوده به عفونت‌ها نیز هستند جمع‌آوری می‌شوند، ممکن است بیماری‌های خطرناکی را منتقل کنند.

این کارشناس محیط زیست می‌گوید: به هر حال در ایران‏، حفاظت‏ از محیط زیست‏ به‌عنوان یک وظیفه‏ عمومی‏ تلقی‏ می‌شود و در اصل 50 قانون اساسی نیز فعالیت‌های اقتصادی‏ و غیر آن‏ که‏ با آلودگی‏ محیط زیست‏ یا تخریب‏ غیر قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پیدا کند، ممنوع‏ شده است‏. از آن‌جا که زنگ خطر آسیب‌های جدی محیط‌زیستی ناشی از تولید و مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ به صدا در آمده است، در دوره گذشته برای پیشگیری از اثرات سوء کوتاه‌مدت و بلندمدت استفاده از ظروف پلاستیکی، تغییر الگوی تولید و مصرف این مواد، تأمین سلامت شهروندان و حفاظت از محیط زیست، الزام شهرداری تهران به تغییر الگو و کاهش مصرف کیسه‌ها، ظروف و محصولات یک‌بار مصرف پلاستیکی و جایگزین کردن مواد قابل بازیافت غیرپلاستیکی در تمام مراکز وابسته به شهرداری تهران در سال 1388، به تصویب رسید و با توجه به اهمیت موضوع تا امروز اجرای آن از سوی نهادهای ذی‌ربط در حال پیگیری است.

او ادامه می‌دهد: آماری که از سازمان‌های مختلف وجود دارد بر این مبنا است که در ایران سالانه بیش از 177 هزار تن پلاستیک تولید و 2/1 میلیون تن پلاستیک مصرف و وارد چرخه پسماند می‌شود. این در حالی است که سهم کشورمان در بازیافت زباله بسیار ناچیز است. طبیعتا این رقم در جهان بسیار بالاتر است. در جهان هر سال حدود 500 میلیارد تا یک تریلیون کیسه پلاستیکی مصرف می‌شود، یعنی بیش از یک میلیون کیسه پلاستیکی در هر دقیقه!

به گفته این کارشناس محیط زیست، نقش منفی تولید و مصرف مواد پلاستیکی پیش از آن‌که متوجه محیط زیست شود، در تولید مواد خام از نفت نیز مشهود است. حدود چهار درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می‌شود. تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود 60 تا 100 میلیون بشکه نفت در هر سال است و چرخه تولید در کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.

سالانه میلیاردها تومان صرف جمع‌آوری و تفکیک زباله‌های پلاستیکی می‌شود

محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط زیست، نیز می‌گوید: سالانه میلیاردها تومان از درآمد‌های شهرداری‌ها که می‌تواند برای توسعه و تجهیز زیرساخت‌های مورد نیاز شهروندان ایران به کار گرفته شود، صرف جمع‌آوری، جدا‌سازی و ساماندهی ظروف و اشیاء پلاستیکی رها شده در محیط زیست می‌شود؛ ظروفی که در صورت ماندن در طبیعت، خود به قاتل شماره یک کیفیت منابع آب و خاک و تشدید مرگ‌و‌میر جانداران خشکی‌زی و آبزی بدل می‌شود و ممکن است خسارت‌هایی غیرقابل پیش‌بینی‌، وسیع‌تر و هنگفت‌تر ایجاد کند.

به هر حال مشکلات و پیامد‌های منفی محصولات و تولیدات پلاستیکی بر کسی پوشیده نیست و در تمام دنیا ممنوعیت و خودداری از خرید و استفاده از وسایل پلاستیکی به صورت گسترده رایج شده است. در ایران نیز حجم بالای استفاده از ظروف و محصولات پلاستیکی، باید مسئولان و سیاست‌گذاران را برآن دارد تا راهی برای پیشگیری یا جایگزینی برای این دسته محصولات بیاندیشند؛ چرا که محیط زیست و زندگی بشری، سلامت و بهداشت، اقتصاد و آینده زمین در گروه مصرف هرچه کمتر این مواد است. نام‌گذاری یک روز با عنوان روز بدون پلاستیک در تقویم شاید به شهروندان یادآوری کند تا تمایل کمتری به استفاده از این تولید مضر بشری داشته باشند.