هدررفت سالانه سه میلیارد دلار آب از طریق ضایعات محصولات کشاورزی

بحران آب و اهمیت تولیدات کشاورزی به لحاظ تامین امنیت غذایی باعث شد مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب به این مساله ورود کند.
بررسی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب درباره ارزش اقتصادیِ آب از دست رفته ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی، از هدررفت سالیانه سه میلیارد دلار آب از این طریق حکایت دارد.
به گزارش ایانا از پایگاه خبری اتاق ایران، این تحقیقات زیان اقتصادی ناشی از ضایعات را سه میلیارد دلار برآورد کرده است که 24 درصد متوسط کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سال های 1390 تا 1393 را شامل می شود.

بر اساس این گزارش، جمعیت ایران در سال 93 برابر با 77 میلیون و 856 هزار نفر بود و ضایعات کشاورزی می توانست انرژی و پروتئین روزانه 2 میلیون و 700هزار نفر را تامین کند یا می توانست از واردات حدود پنج میلیون تن محصولات کشاورزی جلوگیری کند.
در همین پیوند راهکارهایی مانند ساماندهی، تجهیز، نوسازی، اصلاح ساختار مکانیزاسیون کشاورزی و بهینه سازی مصرف غذا باید در دستور کار قرار بگیرد.
البته پیش از این در سطح جهان، سازمان خواربار و غذای ملل متحد (فائو) به کمک انستیتو بین المللی زیست فناوری و غذای سوئد در سال 2011 گزارشی در این زمینه ارایه کرد و به موضوع ایجاد ضایعات و دورریز غذا در کشورهای پردرآمد، درآمد متوسط و کم درآمد پرداخت.

غذای دورریز کشورهای صنعتی معادل کل غذای جنوب صحرای آفریقا
یافته های گزارش فائو در سال 2011 نشان می دهد میزان ضایعات غذا در کشورهای صنعتی مثل کشورهای در حال توسعه بالاست اما تفاوتی بین این دو وجود دارد.
در کشورهای «در حال توسعه» بیش از 40 درصد ضایعات در مراحل پس از برداشت محصول تا فرآوری آن ایجاد می شود اما در کشورهای «صنعتی» بیش از 40 درصد غذا در خرده فروشی ها و در دست مصرف کننده نهایی دور ریخته می شود.
بر اساس مطالعات فائو، دورریزی غذا به دست مصرف کننده در کشورهای صنعتی معادل 222میلیون تن است که این حجم از غذای دور ریخته شده تقریبا به اندازه کل غذای تولید شده در کشورهای جنوب صحرای آفریقاست.

اهمیت ضایعات غذایی
در ایران تقریبا همه با «دورریز غذا» آشنایند اما شاید از معنای واژه «ضایعات غذایی» زیاد اطلاع نداشته باشند.
گاهی بخشی از محصول در مراحل برداشت یا پس از آن به دلایل مختلفی از دست می رود؛ گاهی این محصول به دلیل سیستم نگهداری یا حمل و نقل کیفیت خود را از دست می دهد و به مواد دورریختنی تبدیل می شود و گاهی خسارتی به آن وارد می شود اما برای این ضایعات غذایی مقادیری آب صرف شده و قرار بوده است سود اقتصادی به دنبال داشته باشد.
در همه کشورهای جهان کاهش ضایعات بر افزایش درآمد، بهبود امنیت غذایی، توسعه اقتصادی و حفظ محیط زیست اثرگذار است و در گزارش های فائو نیز این موارد به قدری اهمیت دارد که هیچ کشوری نمی تواند در برابر آن بی تفاوت باشد.
همچنین روش ها و الگوهای تولید مواد غذایی و زیرساخت های داخلی هر کشور از مواردی است که روی ضایعات غذایی اثر می گذارد یعنی سطح توسعه و بلوغ سیستم اقتصادی کشورها هر اندازه باشد، همه باید تلاش کنند ضایعات غذایی را به حداقل برسانند و آن را در پایین ترین سطح ممکن نگاه دارند.
البته یکی دیگر از دلایل این موضوع به درآمد کشاورزان مربوط می شود و با توجه به اینکه ضایعات تاثیری مستقیم و منفی روی درآمد کشاورزان می گذارد، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و غذا در جهان، سرمایه گذاری سودآور محسوب می شود و می تواند راهی برای کاهش هزینه های تولید غذا باشد.

11.8 درصد محصولات باغی و زراعی به ضایعات تبدیل می شود
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب 17 محصول مهم و عمده زراعی و 6 محصول عمده باغی را که بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص داده اند، انتخاب کرد و مورد بررسی قرار داد.
گندم جزو محصولات زراعی مورد بررسی بود که طبق این مطالعه، هفت درصد از آن در زمان برداشت و هشت درصد از آن در زمان حمل و نقل و نگهداری به ضایعات تبدیل می شود. به این ترتیب گندم به عنوان یک محصول زراعی 15 درصد از حجم خود را از دست می دهد و به ضایعات تبدیل می شود.

زیان اقتصادیِ آب تلف شده چقدر است؟
ارزیابی ها به محصولات محدود نمی َشود. ماجرای اصلی بر سر «آب» است یعنی پس از برآورد ضایعات، آب تلف شده و زیان اقتصادی آن بررسی می شود.
ارزش بهره وری اقتصادی هر مترمکعب آب طبق آمار رسمی بانک مرکزی، 10 هزار و 889 ریال یا 33 درصد دلار محاسبه شده و میزان تلفات آبی ناشی از ضایعات محصولات زراعی در سال 1392 تا 1393 برابر با 6.26 میلیارد مترمکعب بوده است.
این میزان برای محصولات باغی سه میلیارد و 40 میلیون مترمکعب بوده و در مجموع در شرایط کنونی میزان تلفات آب ناشی از ضایعات کشاورزی معادل 9 میلیارد و 300 میلیون مترمکعب برآورد شده است.
برای درک میزان انرژی که از این طریق هدر می رود، باید گفت با توجه به اینکه در سال 1393 جمعیت ایران 77میلیون و 856 هزار نفر بود، ضایعات کشاورزی تلف شده می توانست انرژی و پروتئین روزانه 2 میلیون و 700هزار نفر را در کشور تامین کند یا می توانست از واردات حدود پنج میلیون تن محصولات کشاورزی جلوگیری کند.