دفع فاضلاب 31 معدن در زمین‌های کشاورزی و 8 معدن در تالاب‌ها/ 1023 معدن، فاضلاب خود را تصفیه نمی‌کنند

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - وحید زندی‌فخر:

بحث معدن و ارتباط آن با محیط زیست، موضوعی است که کارشناسان در سال‌های اخیر بیش از گذشته به آن توجه کرده و معتقدند که در کنار بهره‌برداری از این منابع، باید منافع ملی و مخاطرات احتمالی ناشی از آن را نیز در نظر گرفت. بر این اساس، مرکز آمار ایران در آخرین گزارش، به بررسی معادنی پرداخته که بر حسب نوع فعالیت و میزان بهره‌برداری، به محیط زیست و حتی زمین‌های کشاورزی آسیب می‌زنند؛ واحدهایی که شاید برخی از آنها تا به حال هیچ سرمایه‌گذاری در بخش محیط‌زیست انجام نداده‌اند.

طبق آمارهای موجود، در سال 93 (آخرین سال آمارگیری) از پنج‌هزار و 355 معدن در حال بهره‌برداری، تعداد یک‌هزار و 509 معدن، یعنی بیش از 28 درصد، تولید فاضلاب دارند که در این میان، معادن شن و ماسه، سنگ تزئینی و سنگ آهک بیشترین معادن دارای فاضلاب هستند. البته این آمار برای سال 92 حدود 29.3 درصد بوده که در مقایسه با سال 93 با کاهشی 1.1 درصدی مواجه شده است.

نگاهی تفکیکی به استان‌های کشور نشان می‌دهد که اصفهان، کرمان و خراسان رضوی به ترتیب بیشترین تعداد معادن دارای فاضلاب را به خود اختصاص داده‌اند که در این میان کرمان، گیلان و یزد بیشترین مقدار فاضلاب را تولید می‌کنند. در مقابل، استان‌های اردبیل، چهارمحال و بختیاری، زنجان و همدان از این منظر جزو استان‌های پاک محسوب شده و معادن دارای فاضلاب ندارند.

کل فاضلاب تولید شده در سال 93 توسط معادن کشور، 45 میلیون و 337 هزار متر مکعب بوده که نسبت به سال قبل از آن، افزایشی 1.9 درصدی را نشان می‌دهد. در این راستا موضوع تصفیه فاضلاب، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا معادن دارای واحدهای تصفیه، خسارت کمتری به محیط زیست از جهات مختلف وارد می‌کنند. بر این اساس، از یک‌هزار و 509 معدن، 177 واحد، تصفیه کامل دارند و 310 معدن نیز عنوان دارای تصفیه ناقص را به یدک می‌کشند. در نهایت یک‌هزار و 23 معدن یعنی حدود 68 درصد از آنها فاضلاب خود را تصفیه نمی‌کنند. جالب اینجاست که اگرچه در سال 93 مجموع معادن دارای سیستم تصفیه فاضلاب، 486 واحد بوده است، اما برای سال قبل از آن 494 معدن از این سیستم استفاده می‌کرده‌اند؛ بنابراین فرهنگ تصفیه فاضلاب در بین معادن، روندی نزولی داشته و چنین اتفاقی به هیچ عنوان به صلاح محیط زیست نیست.

آمارها از جایی نگران‌کننده‌تر می‌شود که مبحث دفع فاضلاب‌ها به میان می‌آید؛ موادی که دشمن اصلی محیط زیست و منابع طبیعی قلمداد می‌شوند. طبق آمارها فاضلاب 937 معدن در زمین‌های غیرکشاورزی، 170 معدن در چاه، 168 معدن در رودخانه، 31 معدن در زمین‌های کشاورزی، 11 معدن در شبکه فاضلاب، هشت معدن در تالاب و بقیه در سایر محل‌ها دفع می‌شود. پس فاضلاب ایجادشده نه‌تنها قسمتی از زمین‌های کشاورزی را آلوده می‌کند، بلکه رودخانه‌ها، تالاب‌ها و چاه‌های کشور را نیز هدف گرفته است.

البته باید در نظر داشت اگرچه بیش از 45 میلیون مترمکعب فاضلاب توسط فعالان این بخش تولید می‌شود، اما معادنی نیز در کشور وجود دارند که محیط‌زیست را جزو یکی از اولویت‌های خود قرار داده و برای این منظور سرمایه‌گذاری کرده‌‌اند. به عبارتی 643 واحد یعنی 12 درصد از کل معادن کشور، در سرمایه‌گذاری محیط‌زیستی پیش‌قدم بوده‌اند که استخراج شن و ماسه، سنگ آهن و سنگ لاشه بیشترین تعداد سرمایه‌گذاران را به خود اختصاص داده‌اند.

کل ارزش سرمایه‌گذاری در این بخش 254 میلیارد ریال تخمین زده می‌شود که استان‌های فارس، هرمزگان و اصفهان به ترتیب بیشترین معادن سرمایه‌گذار در محیط زیست را دارد. این در حالی است که استان یزد با حدود 160 میلیارد ریال، از نظر ارزش سرمایه‌گذاری، رتبه نخست را در این زمینه به نام خود ثبت کرده است.

گزارش منتشر شده نشان می‌دهد که از 643 معدن دارای سرمایه‌گذاری در محیط زیست، 568 معدن در فضای سبز، 116 معدن در آب و فاضلاب، 76 معدن در هوا، 70 معدن در بخش پسماند، 20 معدن در بخش صدا و 43 معدن در سایر قسمت‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

با توجه به آمارهای گفته شده، موضوع آلودگی زمین‌های کشاورزی و همچنین چاه‌ها و رودخانه‌هایی که پذیرای فاضلاب برخی معدن هستند، نگران‌کننده به نظر می‌رسد. به‌ویژه اینکه تعداد زیادی از معادن، واحدی برای تصفیه ندارند و آلودگی محیط زیست را بیش از پیش به رخ می‌کشند. به همین دلیل لازم است که سازمان محیط زیست کشور با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت با ورود به بحث تصفیه و جلوگیری از نفوذ فاضلاب‌ها در منابعی که ممکن است طبیعت را به خطر بیندازد، جلوگیری کرده و تدابیر لازم برای دفع و دفن فاضلاب‌ها در مکان‌هایی با مخاطره کمتر، اندیشیده شود./

V-950520-02