حیوانات چگونه در تاریکی ‌می‌ بینند؟

حیوانات در بسیار زمینه‌ها پیشرفته‌تر از انسان‌‌ها هستند، یکی از این موارد توانایی دید در شب و تاریکی است.

ما انسان‌ها خود را برترین گونه‌ی جانداران می‌پنداریم، وجود عقل، توانایی تحلیل و قدرت استدلال و بسیاری دیگر ما را از سایر موجودات زنده‌ی دیگری که تا به امروز شناخته‌ایم متمایز می‌کند.

اما به راستی انسان در زمینه‌ی فیزیولوژی به گونه‌های دیگر جانوری برتری دارد؟ به عنوان مثال آیا ما قادر به دیدن اجسام در تاریکی یا شب هستیم؟ قطعا با چشم غیر مسلح جواب این پرسش منفی است.

جانوران مختلفی در دنیا هستند که توانایی‌های فیزیکی و جسمی‌ آنها از ما پیشرفته‌تر است اما چرا؟ به چه دلیل موجوداتی مانند جغد یا گربه قدرت دید بهتری از ما دارند؟

این موضوعی است که آنا استوکل (Anna Stokel) زیست‌شناس دانشگاه لاند سوئد به آن پرداخته است.

طی سا‌ل‌ها جانداران توانسته‌اند راه‌های مختلفی را برای بهبود دیدشان در تاریکی پیدا کنند، ولی پیش از آنکه به برخی از این تغییرات بپردازیم بهتر است بدانیم چشمان ما چگونه کار می‌کند.

چشم انسان ذرات نور با نام فوتون (Photon) را به داخل خود هدایت کرده و گیر ‌می‌اندازد، این ذرات با برخورد به غشای سلولی با نام فوتو رسپتور (Photoreceptor) واقع در شبیکه و در انتهای چشم، سیگنال‌های الکتریکی ایجاد می‌کنند، این پالس‌ها توسط رشته‌های عصبی به مغز منتقل می‌شوند و طی پردازش‌های مختلف سرانجام ما قادر به دیدن اجسام و محیط اطرافمان می‌شویم..

هرچه فوتون‌های بیشتری به درون چشم ما وارد شود می‌توانیم دید بهتری داشته باشیم. با اینکه باز شدن مردمک چشم یکی از روش‌هایی است که چشم در تاریکی و برای دریافت نور بیشتر انجام می‌دهد اما نمی‌توانیم همچنان دید مناسبی در نور کم داشته باشیم.

از میان جانوران، تارسیه (Tarsier) یا میمون شبگرد هندی را در نظر بگیرید، جانوری با چشمان بزرگ و سری کوچک که در میان همه‌ی پستانداران بزرگترین نسبت چشم به سر را دارد. اگرچه بزرگی چشم به او کمک می‌کند تا نور بیشتری را دریافت کرده و پس از غروب خورشید بتواند اطراف خود را ببیند اما زیبایی و جذابیتش را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

جغد نیز با داشتن سلول‌های میله‌ای شکل مخصوص (Rod Cell) و سیستم بازتاب ویژه‌ای که در چشمانش قرار دارد نور را ۲ برابر بیشتر از ما از محیط تاریک دریافت می‌کند.

به گربه‌ها برسیم تا به حال دیده‌اید که چشمان گربه در تاریکی همانند یک چراغ قوه می‌درخشد اما دلیل آن را می‌دانستید؟ گربه‌سانان نیز از این سیستم بازتاب ویژه که به آن تیپتوم لوسیدم (Tapetum Lucidum) گفته می‌شود بهره می‌برند و وجود همین قابلیت باعث شده نور بیشتری به داخل کره‌ی چشمشان وارد شود و در نتیجه بازتاب نور داخل شده، چشمان گربه را درخشان می‌کند جالب است بدانید از همین ویژگی ساده، شبرنگ‌های روی سطح جاده‌ را می‌سازند.

موجودی مانند وزغ از شیوه‌ای دیگر استفاده‌ می‌کند، چشمان این جانور زمان بیشتری را صرف تهیه یک تصویر از محیط کرده و آن را به مغز می‌فرستد بنابراین چشمان وزغ هر ۴ ثانیه یکبار تصویر بهبود یافته‌ای از اطراف خود می‌بیند.

اما موضوع دید در تاریکی تنها در مهره‌داران خلاصه نمی‌شود حشرات نیز از توانایی بالایی در این زمینه برخوردار هستند. برای مثال پروانه‌ی بید می‌تواند رنگ‌ها را در تاریکی مطلق ببیند او این دید بسیار خوب را مدیون وجود چند دسته غشای سلولی فوتو رسپتور کنار هم است.

این‌ها فقط بخشی از شگفتی‌های دیداری جانوران است اما در این میان قدرت بینایی انسان ضعف خود را بیش از پیش نشان می‌دهد.

حال باید پرسید آیا دید انسان نیز در طول سال‌ها دچار دگرگونی شده است؟ و ‌آیا نسل‌های بعد قدرت بینایی بهتری پیدا خواهند کرد؟

منبع: sciencealert

ترجمه: زومیت