بازگشت اشیای تاریخی به تاراج رفته ایران از روسیه
این اشیا در جنگ جهانی دوم به روسیه منتقل شده بودند
شهروند| سازمان میراث فرهنگی ایران درتلاش است آثار تاریخی به سرقت رفته درجریان جنگ جهانی دوم ازجمله «نسخ نفیس بقعه شیخ صفی» و بعضی اشیای دیگر را از روسیه پس بگیرد. این خبر را «محمد بهشتی شیرازی»، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است: «سال‌های سال است که در کشمکش هستیم که این آثاری که از ایران رفته، برگردد، ولی هنوز برنگشته است.»
تلاش برای بازگشت آثار تاریخی ایران از موزه لوور پاریس، موزه بریتانیا، موزه متروپولیتن نیویورک یا موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ روسیه خبر تازه‌ای نیست؛ موضوعی که همواره مطرح بوده و دولت‌های گذشته ایران موفقیت چندانی در آن به دست نیاورده‌اند. اگرچه اردیبهشت‌ماه سال گذشته محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی درخبر خوشحال‌کننده‌ای از بازگردان مجموعه ١٠٨ شیء تاریخی محوطه چغامیش که در سال ١٣٤٣ به بهانه فعالیت‌های علمی به موسسه شرق‌شناسی شیکاگو رفته بود، به ایران خبر داد و حتی بعضی خبرنگاران نیز درمراسم استقبال از این آثار تاریخی شرکت کردند. حالا محمد بهشتی شیرازی می‌گوید: «تلاش می‌کنیم اشیایی که در زمان اشتغال ایران توسط روسیه از ایران به سرقت رفته بود را، بازگردانیم. اطلاعاتی داریم که نشان می‌دهد در زمان جنگ دوم جهانی شوروی وقتی ایران را اشغال کرد، از کتابخانه بقعه شیخ صفی که در آن اسناد خیلی مهمی هم بوده، نسخ نفیس باارزشی را از ایران خارج کردند و سال‌های سال است که در کشمکش هستیم، این آثاری که رفته، باید برگردد ولی هنوز برنگشته است. اطلاعات جسته و گریخته‌ای هم داریم که اینها در دوره‌ای که ایران تحت اشغالشان بوده، حفاری‌های غیرمجاز انجام دادند اما اطلاعات کلی این است که این موارد غیرقانونی بوده، چون قراردادی نداشتند. در هرحال از این موارد کلی داریم و فقط هم اختصاص به فرانسوی‌ها ندارد و عمومیت دارد.»
فروردین امسال بعضی آثار تاریخی ایران در نمایشگاه دایمی موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ در ٧ سالن به نمایش گذاشته شد که شامل مجموعه‌ای از آثار متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی ایران است. ازسوی دیگر یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران به‌عنوان قالی پازیریک، قدیمی‌ترین قالی دنیا نیز درموزه آرمیتاژ سن پترزبورگ روسیه وجود دارد که به دوره پارت‌ها یا ماد‌ها برمی‌گردد.
مطالبات ایران درحوزه باستان‌شناسی و بازگرداندن آثار میراثی ایران ازکشورهای دیگر مانند فرانسه یا روسیه هیچ‌گاه به نتیجه دلخواه دولتمردان ایرانی نرسیده است، چون بیشتر این اشیا در چارچوب قراردادهای قانونی توسط هیأت خارجی ازکشور خارج شده است. رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هم توضیحاتی دراین‌باره دارد: «تقریبا قراردادهایی که ما در زمان پهلوی اول داشتیم، درحوزه باستان‌شناسی دچار یکسری تغییر و تحولات شد، به این صورت که هیأت خارجی وقتی به ایران می‌آمدند و در اینجا کار می‌کردند، بخشی از آثار را به ایران تحویل می‌دادند. ابتدا فقط طلا و نقره بود، بعد می‌شود اشیای نفیس؛ مثلا مقداری به ایران داده شد و بقیه نه؛ اینها تا اوایل پهلوی ادامه پیدا می‌کند. بنابراین در اوایل پهلوی قراردادها تغییر می‌کند و عملا اینطور نیست که دیگر شیئ را خارج نکنند و تقریبا در دهه٤٠ به بعد هیچ شاهدی نداریم که بگوید شیئ برده شده؛ ولی اشیایی در دوره‌های قبل از ایران خارج شده است.»
او درتوضیح بیشتر از این موارد، اشیای تاریخی موجود درموزه لوور پاریس را مثال می‌زند: «مثلا اشیای ایرانی که در موزه لوور دیده می‌شود، همه آن اشیا را نمی‌توانیم الان مدعی شویم که به ایران برگردد، چون درچارچوب قرارداد از ایران خارج شده است.»
فروردین‌ماه سال ٩٤ دفتر الیزابت دوم، ملکه انگلستان درباره کوه نور، زوج الماس بی‌نظیر دریای نور، زیباترین الماس تاریخی ایران که پس از مرگ نادرشاه افشار از ایران خارج شد و اکنون در برج لندن نگهداری می‌شود، اعلام کرد که: «به نشانه حُسن‌نیت ملکه انگلستان به ایران بازپس داده می‌شود تا درکنار زوج خود الماس معروف دریای نور، درخزانه جواهرات ملی بانک مرکزی ایران به نمایش عمومی گذاشته شود. علت تصمیم اراده ملکه براین است که با این حرکت نمادین بخشی از لطماتی را که طی چند قرن اخیر به ملت و کشور ایران به خاطر برخی سیاست‌های دخالت‌جویانه بریتانیا وارد شد، جبران کند.» با وجود این تصمیم هنوز از بازگشت الماس کوه نور به ایران خبری نیست، آن هم درشرایطی که دولت هندوستان مدعی دیگر مالکیت این الماس است، بیش از ٣ماه قبل درخواست بازگشت این شیء تاریخی را از طریق دادگاه عالی این کشور به انگلستان داده بود که با مخالفت دولتمردان این کشور مواجه شد.
دیدگاه تان را بنویسید