احیای زیرساخت‌‌های طبیعی؛ راهکاری برای حل بحران آب در برزیل

شهرهای مهم برزیل، در این چند سال اخیر با بحران جدی آب روبه‌رو شده‌اند. آلودگی شدید در خلیج گوانابارا ( Guanabara ) (1) ریودوژانیرو، مردم را به ستوه آورده است.

خشکسالی که طی سال‌های 2013 تا 2015 در سائو‌پائولو ( São Paulo ) (2) روی داد، به طور چشمگیری روی تولید مزارع، کارخانه‌ها واقتصاد ملی تأثیر گذاشت و همراه با سهمیه‌بندی آب مناطق مسکونی،‌ مردم مجبور شدند تا به ذخیره آب در مخارن روی بیاورند، که این موضوع زمینه تولید پشه ناقل تب دنگی (3) و احتمالا، باعث شیوع ویروس زیکا (4) در این چند سال شده است.

این در حالی است که ‌می‌توان به برخی از عوامل کمبود آب از جمله اجرای ناکافی مقررات، وجود نشت در سیستم‌های توزیع آب و رشد جمعیت و توسعه شهری فراتر از میزان منابع آبی اشاره کرد، اما دلیل دیگری که در خارج مرزهای شهرها وجود دارد و کمتر به آن پرداخته شده، تخریب زیرساخت‌های طبیعی است.

زیرساخت‌های طبیعی (زیرساخت‌های سبز) اشاره به فضاهای طبیعی و باز، مانند جنگل‌ها و تالاب‌ها دارد، که به‌عنوان منابع استراتژیک برای حفاظت از منابع آب پایین‌دست، شناخته می‌شوند. اگر این مناطق طبیعی تخریب و یا به مزارع تبدیل شوند، کمبود آب و آلودگی در منابع آبی شهری روی می‌دهد.

اما چنانچه، مدیریت درستی انجام شود، زیرساخت طبیعی می‌تواند به پاکیزگی آب کمک کرده و با کنترل جریان آب، و با جذب آلاینده‌هااز تجمع رسوبات نهرها و رودخانه‌ها قبل از رسیدن به آبراه‌ها جلوگیری کند.

این در حالی است که راه‌حل‌هایی به منظور محافظت و احیای زیرساخت طبیعی وجود دارد، که می‌توان به سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی در منابع طبیعی و آب پاک اشاره کرد. بسیاری از شهرهای برزیل و آمریکای لاتین از روش " gray infrastructure " (5) مانند ساخت تصفیه خانه فاصلاب و استفاده از مخازن برای ذخیره آب استفاده می‌کنند، که البته باعث خسارت به طبیعت هم می‌شود.

چگونه می‌توان پتانسیل زیرساخت طبیعی را افزایش داد؟

دو عنصر اصلی می‌تواند به سرمایه‌گذاری بیشتر در زیر ساخت های طبیعی کمک کند: داشتن درک روشنی از منافع سرمایه‌گذاری و دانش مدیریت برنامه‌های زیربنایی منابع طبیعی. گفتنی است چندین پروژه و ابزار جدید برای رسیدن به این اهداف ایجاد شده است.

زیرساخت‌های طبیعی می‌تواند به حفاظت و تکمیل سیستم‌های زیرساخت‌های سنتی آب‌ کمک کند، به این صورت که با اجتناب از آلودگی، ‌دیگر نیازی به ساخت کارخانه تصفیه آب و هزینه اضافی نخواهد بود.

این بازگشت سرمایه می‌تواند بسیار قابل توجه باشد. مانند 19 شهر آمریکای لاتین واز جمله سائو پائولو که دارای صندوق سرمایه‌گذاری در حوزه آب هستند، که توسط صندوق مشارکت ‌های آب آمریکا لاتین (6) ، انجمن حفاظت منابع طبیعی ( TNC ) (7) ، بنیاد فیمسا (8) ، بانک توسعه آمریکا (9) و تسهیلات جهانی محیط زیست ( GEF ) (10) و مشارکت بسیاری سازمان‌های دیگر حمایت می‌شود.

با توجه به برآورد انجمن حفاظت منابع طبیعی ( TNC )، بازگرداندن حداقل 14 هزار و 300 هکتار (35 هزار جریب) اراضی تخریب ‌شده در حوزه تأمین آب (آبخیزداری) سائوپائولو، می‌تواند باعث کاهش 50 درصدی رسوب، صرفه‌جویی سالانه 2.5 میلیون دلار و کاهش 15 درصد در هزینه‌های آب مانند ساخت تصفیه خانه، طی ١٠ سال ‌شود.

گفتنی است، WRI (11) به همراه شرکای خود، به توسعه روش "ارزیابی سبز - خاکستری"، که یک ابزار تجزیه و تحلیل اقتصادی است، کمک می‌کند تا تصمیم‌گیرندگان به مقایسه پتانسیل‌های سرمایه گذاری در زیرساخت‌های طبیعی در کنار هزینه‌ها و مزایای زیرساخت‌های سنتی بپردازند.

WRI و دیگر شرکا، این روش ارزیابی را در مکان‌های مختلف از ایالات متحده گرفته تا کنیا آزمایش کردند و دریافتند که زیرساخت طبیعی اغلب می‌تواند بیش از روش "زیرساخت‌های خاکستری"، ‌باعث صرفه‌جویی در هزینه شود.

امسال، WRI و بنیاد فیمسا، در نظر دارند، هزینه‌ها و مزایای سرمایه‌گذاری ‌در حوزه زیرساخت‌های طبیعی در سائوپولو و مونتری مکزیک را ارزیابی کنند و این در حالی است که، قرار است مطالعات زیرساخت طبیعی در برزیل به سرپرستی WRI ، اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، TNC ، مؤسسه BioAtlantica (12) و بنیاد Boticario (13) در سائوپائولو، ویکتوریا و ریو‌دو‌ژانیرو انجام ‌شود.

به‌ اشتراک‌گذاری دانش و افزایش ظرفیت

اجرای برنامه‌های زیرساخت طبیعی نیاز به مجموعه‌ای ازاطلاعات دارد؛ از اولویت بندی اراضی برای بازگرداندن و محافظت آنها گرفته تا شناسایی مکانیزم تأمین مالی پایدار.

به‌طور سنتی، مدیران در حوزه آب و تصمیم‌گیرندگان در برزیل اطلاعات اندکی درباره چگونگی انجام روش‌ها و ابزارهای پیشرفته دارند.

در برزیل، روش Oasis Initiative (14) با یک برنامه ١٠ ساله و فراهم کردن خدمات، ‌از بیش از 300 مالک زمین،‌ برای حفظ مناطق طبیعی، توسعه و نظارت آب روستایی حمایت می‌کند.

امسال، پروژه زیربنایی طبیعی برزیل با همکاری بنیاد فیمسا، در نظر دارد تا با انتشار اطلاعات در این حوزه، به تصمیم‌گیرندگان برای سرمایه‌گذاری سودآور در زیرساخت‌های طبیعی کمک کند.

سیستم آب برزیل هنوز به آن صورت ایمن نیست. اما با بهره بردن از ابزار مناسب و همکاری‌ها در این حوزه‌، این کشور می‌تواند، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی طبیعی را آغاز کند، که در نهایت به داشتن آبی تمیز، منابع آب کافی در شهرهای آسیب پذیر در دهه‌های آینده بینجامد./

ترجمه: فرحناز سپهری

منبع:

http://www.wri.org/

پی‌نوشت:

١ - خلیج گوانابارا، در ایالت ریودو ژانیرو در منطقه جنوب شرقی برزیل است که به اقیانوس اطلس راه دارد. خلیج گوانابارا ۳۱ کیلومتر طول، ۲۸ کیلومتر عرض و ۴۱۲ کیلومترمربع مساحت دارد.

٢- سائو پائولو، بزرگ‌ترین شهر کشور برزیل است و در جنوب شرقی برزیل قرار دارد. همچنین این شهر نهمین شهر بزرگ از لحاظ جمعیت است.

٣- تب دانگی، این بیماری از طریق پشه‌ای به نام آئدس به انسان منتقل می‌شود.

٤- ویروس زیکا،‌ توسط پشه‌ای موسوم به "آیدس آیگیپتی" (حشره مصری) منتقل می‌شود که ناقل بیماری‌های دیگری از جمله تب زرد و تب دنگی نیز هست.

٥- زیرساخت‌های خاکستری، اغلب به مجموعه‌ای محدوداز عملیات طراحی اشاره دارد که می‌تواند برای زیرساخت‌های طبیعی به کار رود. برخی پروژه‌های ساخته دست بشر مانند سدها، تصفیه‌خانه‌های فاضلاب که نیاز به سرمایه قابل توجهی برای ساخت و ساز، عملیات و تعمیر و نگهداری، دارند، که اثرات مخربی بر محیط زیست می‌گذارند، در این گروه می‌گنجد.

٦- Latin American Water Funds Partnership : این همکاری با پشتیبانی صندوق مالی، و با اتخاد دستورالعمل‌های فنی و ساخت ابزار جدید به منظور ارتقا طرح‌های نوآورانه آب در آمریکای لاتین و کارائیب ایجاد شده است.

٧- :Nature Conservancy سازمان زیست‌محیطی خیریه، که مقر آن در آرلینگتون ویرجینیا است و حفاظت از زمین و آب ازجمله وظایف‌اش است.

٨- FEMSA: Fomento Económico Mexicano, S.A.B. de C.V : مأموریت ایجاد ارزش‌گذاری در زمینه اقتصادی و اجتماعی از طریق شرکت‌های تجاری و مؤسسه‌ها را بر عهده دارد و مقر آن در مونتری مکزیک است.

٩- IADB: Inter-American Development Bank : برای بهبود زندگی در آمریکا لاتین و کارائیب. از طریق حمایت‌های مالی و فنی کشور های همکار، در راه کاهش فقر و نابرابری، کمک به بهبود افزایش سلامت و آموزش و زیرساخت‌های پیشرفته فعالیت دارد.

١٠- تسهیلات جهانی محیط زیست ( Global Environmental Facility : GEF )، همراه با همکاری با نهادهای بین‌المللی، برای رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی جهانی فعالیت دارد. GEF ، ازجمله سازمان‌هایی است که با کمک مالی به انجام پروژه‌هایی همچون تنوع زیستی، تغییرات آب و هوا، فرسایش زمین و لایه اوزون کمک می‌کند.

١١- WRI: World Resources Institute : که برای حفاظت از محیط زیست زمین در آسیا و اروپا امریکا امریکای لاتین نمایندگی دارد.

١٢- BioAtlantica Institute : سازمان غیر انتفاعی، در زمینه حفاظت از جنگل آتلانتیک (جنگل پهن‌برگ مرطوب گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و از جنگل‌های پهن‌برگ خشک و نیمه‌برگریز است که تا ساحل برزیلی اقیانوس اطلس گسترش یافته است. این جنگل از ایالت ریوگرانده دو نورتی تا شمال ریوگرانده دو سول امتداد یافته است. در سال ۱۹۹۹، یونسکو جنگل آتلانتیک را در فهرست میراث جهانی ثبت کرد) و اکوسیستم‌های مربوطه ازجمله جنگل، صخره، مناطق دریایی فعالیت دارد.

١٣- Boticario Group Foundation : از فعالیت‌های این بنیاد می‌توان به اقدامات عملی و کارآمد برای حفاظت از تنوع زیستی و تولید وانتشار دانش علمی اشاره کرد.

١٤- طرح OASIS ، حفاظت از طبیعت با انجام خدمات مانند: تصفیه آب، پوشش گیاهی طبیعی و کنترل آفات کشاورزی است. از طرح‌های گروه Fundação Grupo Boticário (Boticário Group Foundation) به‌شمار می‌رود. ( Boticário Group Foundation : یکی از نخستین مؤسسه‌های خصوصی برزیل که در حوزه حفاظت از طبیعت در سال 1990، تأسیس شد.)