تبخیر سالانه 270 میلیارد مترمکعب آب/ دریافت بودجه‌ای کمتر از فهرست بهای سازمان مدیریت برای آبخیزداری

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور از تبخیر سالانه 270 میلیارد مترمکعب آب در دسترس کشور خبر داد.

محمد عقیقی امروز در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اعلام این خبر گفت: در حال حاضر 400 میلیارد مترمکعب آب در دسترس داریم که دو سوم آن تبخیر می‌شود.

وی با اشاره میزان بالای تبخیر آب در ایران افزود: اگر فقط 10 درصد از حجم کل تبخیر آب کشور (یعنی 270 میلیارد مترمکعب فعلی) را به‌دلیل وجود حدود 14 میلیون هکتار آبخوان درشت‌دانه در مخروط‌افکنه‌ها، به داخل زمین نفوذ دهیم، سالانه حدود 27 تا 30 میلیارد مترمکعب از طریق عملیات آبخیزداری آب به سفره‌های زیرزمینی تزریق خواهد شد.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها با اشاره به مفاد ماده 27 قانون افزایش بهره‎وری خاطرنشان کرد: وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی طبق این قانون مکلف هستند سالانه 15 درصد از حجم نزولات جوی را به سفره‌های زیرزمینی تزریق کنند. 7.5 درصد از تزریق بارش‌ها باید با کارهای آبخوان‌داری و 7.5 درصد هم از طریق اقدامات وزارت نیرو و آب‌های سطحی به داخل زمین نفوذ داده شود.

عقیقی ادامه داد: اما تاکنون سازمان جنگل‌ها از اعتبارات فصل تأمین آب که ماده 27 قانون افزایش بهره‌وری به آن اشاره دارد، اعتباری دریافت نکرده است. قطعاً وزارت نیرو هم بحث کمبود اعتبارات خود را دارد، اما سیاستگذاری کلی آن است که اعتبارات لازم از فصل آب برای عملیات آبخیزداری تأمین شود.

وی هدف اصلی فعالیت‌های آبخیزداری را بهبود بخشیدن به منابع آب زیرزمینی اعلام کرد. به گفته او، افزایش هماهنگی بین دستگاهی عامل مؤثری در حفاظت خاک و آب کشور خواهد بود.

عقیقی عنوان کرد: ما ادعا داریم در سیکل هیدرولوژیک که چرخه بسته‌ای دارد از مؤلفه تبخیر کم خواهیم کرد و به مؤلفه نفوذ اضافه می‌کنیم.

وی با تأکید بر اینکه کارشناسان سازمان جنگل‌ها مدعی ایجاد آب جدید نیستند، در واکنش به اظهارات اخیر معاون آب و آبفای وزارت نیرو بیان کرد: ظاهراً فردی در یکی از جلسات، آبخیزداری را عاملی برای تولید آب جدید معرفی کرده است، اما بعد از جلسه با شفاف‌سازی بیشتر منظور خود را این‌گونه اصلاح کرد که آبخیزداری آب در دسترس را از طریق کاهش تبخیر افزایش می‌دهد.

این مقام مسئول کشمکش‌های ایجادشده بین وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو را غیرضروری توصیف کرد.

به گفته عقیقی، در ارتفاعات بالاتر به دلیل حرارت کمتر قاعدتاً تبخیر کمتر از مناطق کم ارتفاعی است که آب دائماً در معرض تابش خورشید است؛ بنابراین در بالادست آب فرصت بیشتری برای نفوذ دارد.

وی یادآور شد: کارشناسان وزارت نیرو بر این باورند که در آبخیزداری نیز بخشی از آب طی فرآیند تبخیر و تعرق به جو بازمی‌گردد. این گفته صحیح است. به‌دلیل اینکه آب موجود تا عمق 30 سانتی‌متری خاک به جو بازمی‌گردد در محاسبات تأثیر عملیات آبخیزداری بر میزان نفوذ آب موجود در لایه سحطی خاک لحاظ نمی‌شود و فقط آبی که به سفره‌های زیرزمینی می‌رسد را به‌عنوان نفوذ می‌پذیریم.

عقیقی تأکید کرد: پروژه‌های تحقیقاتی ما نشان می‌دهد در هر هکتار 500 تا هزار مترمکعب در هکتار آب با عملیات آبخیزداری از طریق افزایش نفوذ و کاهش تبخیر استحصال می‌شود.

حفظ خاک در برنامه‌ها مغفول مانده است

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها با اشاره به اینکه خاک عامل مؤثری در حفظ آب است، بحث خاک و فرسایش آن را مسئله‌ای مغفول مانده در برنامه‌ریزی‌ها معرفی کرد.

وی اظهار داشت: بر اساس ماده 11 قانون افزایش بهره‌وری، دولت مکلف است سالانه یک تن در هکتار در مقیاس کشوری فرسایش آبی و بادی را کم کند، اما هیچ منابع مالی برای دستیابی به این هدف به سازمان جنگل‌ها تخصیص داده نشده است.

عقیقی اضافه کرد: مقام معظم رهبری در 18 اسفند 93 اشاره کردند، خاک مهم‌تر از آب است و تأکید داشتند فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوان‎داری مانند گذشته باید انجام شود و نباید اجرای این عملیات متوقف شود.

وی همچنین گفت: با وجود تأکید رهبری و همچنین حضور دولتی محیط زیستی و مدیران ارشدی که مبحث آب را پیگیری می‌کنند، دیدگاه‌های کلی یکسان است. در رده‌های میانی به اشتباه بحث‌های بخشی‌نگر پیش می‌آید. اگر از این مباحث بخشی فاصله بگیریم و فرابخشی فکر کنیم، از طریق مدیریت جامع حوضه آبخیز بسیاری از مشکلات کنونی حل خواهد شد.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها اقدامات وزارت نیرو در حوضه آبخیز زاینده‌رود را ارزشمند توصیف کرد و افزود: وزارت نیرو شورای برنامه‌ریزی مدیریت این حوضه را ایجاد کرده و وزارت جهاد کشاورزی نیز در جلسات این شورا حضور فعال دارد. قرار است در حوضه آبخیز زاینده رود مبحث آبخیزداری در پازل برنامه‌ها قرار گیرد. این کار خوبی است که همه‌جا باید انجام شود.

عقیقی با اشاره به بند (7) قانون توسعه آب شهری و روستایی که فروردین‌ماه امسال به تصویب رسید، فعالیت‌های آبخیزداری را بر اساس این قانون تامین کننده آب شرب معرفی کرد.

وی خاطرنشان کرد: آبخیزداری می‌تواند حتی در مقیاس محلی آب شرب مورد نیاز مردم را تأمین کند؛ بنابراین قانونگذار برای این فعالیت اهمیت ویژه‌ای قائل شده است.

دریافت بودجه‌ای کمتر از فهرست بهای سازمان مدیریت برای آبخیزداری

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها اعتبارات تخصیص‌یافته به فعالیت‌های آبخیزداری را نامناسب توصیف کرد.

به گفته عقیقی، بر اساس فهرست بهایی که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی همه‌ساله برای فعالیت بخش‌های مختلف ازجمله آبخیزداری منتشر می‌کند، طبق نرخ سال 93، اجرای عملیات آبخیزداری در هر هکتار از اراضی ملی یک میلیون تومان هزینه دارد.

وی بیان کرد: این اعتبار برای مجموع عملیات مکانیکی، بیومکانیکی، بیولوژیکی و مدیریتی در نظر گرفته شده است. اما سازمان مدیریت امسال برای هر هکتار آبخیزداری حدود 600 تا 650 هزار تومان اعتبار در بودجه در نظر گرفته است.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها ادامه داد: با سازمان مدیریت در کشمکش هستیم تا بر اساس فهرست بهایی که خود تهیه کرده، اعتبارات آبخیزداری را اصلاح کند، اما هنوز قیمت ما توسط این سازمان مورد تأیید قرار نگرفته است.

عقیقی عنوان کرد: بخشی از برنامه‌های ما به دلیل کمبود اعتبار انجام نمی‌شود، تازه این با فرض آن است که همین اعتبار مصوبی که سالانه داریم، 100 درصد تخصیص یابد. متأسفانه امسال که 230 میلیارد تومان اعتبار مصوب برای عملیات آبخیزداری در نظر گرفته شده، هنوز اعتباری به سازمان جنگل‌ها داده نشده است. البته این مسئله با توجه به شرایط عمومی کشور از نظر بودجه قابل درک است.

وی با اشاره به اینکه برنامه‌های بیابان‌زدایی و آبخیزداری صراحتاً به‌عنوان محورهای اقتصاد مقاومتی نام برده شده‌اند، از متولیان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی درخواست کرد در تخصیص اعتبارات حتماً به این مسئله توجه کنند./

L-950804-01