سطح بالای توقع از رسانه‌های بدون پشتوانه

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - لیلا مرگن:

رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در آگاه‌سازی جامعه به عهده دارند. این مهم از دید کارشناسان حاضر در میزگرد «نقش مطبوعات در صیانت از محیط زیست» به دور نمانده، اما سطح توقع آنها از رسانه نیز بسیار بالاست. به نحوی که این کارشناسان نقش نظارتی و هدایتگری مسئولان را نیز برای رسانه‌های کشور در حوزه محیط زیست قایل هستند. این در حالی است که صفحه محیط زیست رسانه‌ها بدون حامی است و اغلب با بروز مشکل مالی برای یک رسانه، این صفحه جزء نخستین صفحاتی است که از مجموعه رسانه حذف خواهد شد.

میزگرد "نقش مطبوعات در صیانت از محیط زیست" عصر دیروز در نمایشگاه مطبوعات برگزار شد. مدیریت این میزگرد به عهده اسدالله افلاکی خبرنگار حوزه محیط زیست روزنامه همشهری بود که در واکنش به عدم حضور محمد رضا تابش رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی گفت: عدم حضور تابش نشان می‌دهد که محیط زیست چقدر مظلوم است.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز یکی از مدعوینی بود که در جلسه حضور نیافت. محمد درویش مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست که به نیابت از سوی ابتکار به این میزگرد آمده بود و بر اساس برنامه قبلی قرار نبود جزء اعضای پنل باشد، در کنار سایر اعضای پنل به پرسش‌های مطرح شده پاسخ داد.

وی درباره دلیل غیبت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این میزگرد گفت: به دلیل عدم هماهنگی قبلی برگزار کنندگان این میزگرد با دفتر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، همزمان با این میزگرد، نشست مشترکی برای رئیس سازمان با مدیران کل استانی طراحی شده‌ است.

نقش پررنگ رسانه در جلوگیری از تخریب

نخستین پرسش میزگرد درباره نقش مطبوعات در حوزه محیط زیست بود. ناصر مقدسی، قائم مقام سازمان جنگل‌ها در این رابطه گفت: با توجه به مدنیت بالا در کشور و آموزه‌های دینی، انتظارات از جامعه در زمینه حفظ محیط زیست تامین نمی‌شود.

به اعتقاد وی، رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی در اصلاح روند فعلی داشته باشند. قائم مقام سازمان جنگل‌ها بیان کرد: بر اساس ابلاغیه رهبری، فقط 10 سال وقت داریم که به شاخص‌های مورد نظر در حوزه محیط زیست دست یابیم و رسانه در این رابطه می‌تواند کمک موثری باشد.

هادی کیادلیری، رئیس انجمن جنگلبانی نیز با اشاره به اجتماعی شدن مسایل در حوزه محیط زیست نقش مطبوعات در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی را بسیار موثر توصیف کرد.

وی افزود: طی پنج تا 6 سال گذشته که در انجمن جنگلبانی فعال و درگیر مسایل سختی بودم، مطبوعات همواره از سایر بخش‌ها جلوتر بودند. با کمک مطبوعات جلوی تخریب‌ها در سطوح مختلف گرفته شد و در بسیاری از موارد رسانه‌ها از بدنه کارشناسی جلوتر بودند. به گفته رئیس انجمن جنگلبانی، بدون مطبوعات استفاده از مشارکت‌های مردمی امکان‌پذیر نیست.

میرمهرداد میرسنجری استادیار محیط زیست دانشگاه نیز نقش رسانه‌ها در هماهنگی بین مسئولان، مردم و سازمان‌های مردم نهاد در حوزه محیط زیست را موثر توصیف کرد.

رسانه‌ها هدایت‌گر مسئولان

در بسیاری از تعرضات به عرصه‌های طبیعی، رسانه‌ها پیشگام بوده اند، ولی این مدیران دستگاه‌های نظارتی و اجرایی بودند که در نهایت در مقابل خواست تخریب‌گران سرخم کرده و کوتاه آمده‌اند. پرسش بعدی درباره این بود که وقتی سازمان متولی عزمی برای حفاظت ندارد، رسانه‌ها چه اقدامی می‌توانند انجام دهند؟ مقدسی به این پرسش این‌گونه پاسخ داد: دستگاه‌های اجرایی مبرا از خطا نیستند. اگر دستگاهی در انجام ماموریت‌های قانونی و ذاتی خود دچار اشکال شد، رسانه باید آن دستگاه را به راه راست هدایت کند.

البته وی به منابع مالی دستگاه‌های حافظ محیط زیست و منابع طبیعی اشاره کرد و تاکید کرد که رسانه باید به اندازه منابع مالی که در اختیار دستگاه‌ها قرار می‌گیرد، از نهادهای مختلف توقع انجام کار داشته باشد.

کیادلیری اما کوتاه آمدن سازمان‌های حافظ محیط زیست و منابع طبیعی در برابر فشارها را ناشی از ضعف حلقه نظارت در مسایل فنی توصیف کرد.

به گفته وی در چنین شرایطی رسانه‌ها فقط توزیع آگاهی را به عهده نخواهند داشت و باید وظیفه نظارت بر عملکردها را نیز عهده‌دار شوند. انحرافات را گوشزد کنند و در رویکردها تغییر پدید آورند.

کیادلیری در تکمیل سخنان خود گفت: رسانه‌ها در زمان‌هایی توانسته‌اند تغییر بنیادین در نگاه‌ها ایجاد کنند. مثلا در طرح تنفس جنگل و ابلاغیه اخیر وزیر جهاد کشاورزی - که باید به ملت این موفقیت را تبریک گفت -، این رسانه‌ها بودند که زمینه تغییر تفکرات را فراهم کردند.

میرسنجری نیز رسانه‌ها را حلقه واسط بین نهادهای تخصصی و فنی، مردم و مسئولان معرفی کرد.

وی افزود: رسانه‌ها می‌توانند مباحث علمی را برای عامه مردم بازگو کند و کوتاهی‌های مسئولان و دست اندرکاران در زمینه محیط زیست را پیگیری و اطلاع‌رسانی کنند.

نگاه محلی، عامل تدوین قوانین مخرب

در بسیاری از زمینه‌های مرتبط با محیط زیست، مجلس پیشگام تصویب قوانینی است که گاها می‌تواند مخرب باشد. در چنین شرایطی برای مقابله با تخریب، رسانه از پشتوانه مجلس بهره‌مند نخواهد بود. پرسش بعدی درباره رویکردهای نامناسب نمایندگان مجلسدر مواجهه با مسایل محیط زیست بود.

کیادلیری دلیل رویکردهای مجلس در مواجهه با مسایل زیست محیطی را قانون‌گذاری با هدف حفظ منافع منطقه‌ای و بدون توجه به مسایل ملی توصیف کرد.

وی افزود: در جریان تصویب قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی یا لایحه جامع منابع طبیعی نگاه‌های منطقه‌ ‎ ای سبب شده بود نمایندگان قوانینی را پیشنهاد دهند که در صورت تصویب، تاراج منابع طبیعی رقم می‌خورد که خوشبختانه با کمک رسانه‌ها توانستیم جلوی این فاجعه را بگیریم.

میرسنجری نیز با اشاره به شعارهای تبلیغاتی نمایندگان مجلس در جریان کسب رای از مردم که عمدتا وعده ساخت کارخانه فولاد و صنایع مخرب محیط زیست را به مردم می‌دهند، تحقق این شعارها را عاملی برای رفتارهای غیر محیط زیستی نمایندگان معرفی کرد.

به گفته وی باید با ایجاد امنیت و بستر مناسب برای فعالیت خبرنگاران، اعمال هر گونه فشار سیاسی به روی رسانه را کاهش داد تا این قشر بتوانند به رسالت خود بهتر عمل کنند.

رسانه و غیر متخصص‌ها

کارشناسانی هستند که آب، خاک، جنگل و مرتع در حوزه تخصصشان می‌گنجد. نام این کارشناسان در صفحات رسانه‌ها جا خوش می‌کند و خبرنگارانی که فقط به دنبال پر کردن صفحات در کوتاه‌ترین زمان ممکن هستند، سکوی پرتاب چنین کارشناسانی می‌شوند. ابتلای رسانه به چنین آفتی پرسش بعدی است که از سوی مجری این میزگرد مطرح می‌ ‎ شود.

محمد درویش مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست داشتن گروه‌های تخصصی در رسانه‌ها را راه حل این مشکل می‌داند.

وی معتقد است: خبرنگاری که بتواند مدیران را به چالش بکشد، اجازه کلی گویی به مسئولان نمی‌دهد و سبب می‌شود آنها به ارایه پاسخ‌های کلیشه‌ای پایان دهند.

مقدسی نیز کمبود خبرنگار متخصص را عامل بروز این آفت معرفی کرده و معتقد است که حوزه رسانه‌ای محیط زیست و منابع طبیعی نیز با کمبود افراد مجرب روبرو است. اما هادی کیادلیری گفت: رسانه‌ها باید بین افراد متخصص و فعالان محیط زیست تفاوت قایل شوند. متخصصان تولیدکننده علم هستند ولی فعالان محیط زیست با مراجعه به اطلاعات سایرین، آن را اشاعه می‌دهند. وی تاکید کرد: خبرنگار باید بداند که از کدام متخصص در کدام حوزه سوال بپرسد.

کیادلیری در پاسخ به خبرنگار ایانا در این رابطه که چرا کارشناسان هنر نه گفتن را بلد نیستند و به پرسش‌هایی در خارج از محدوده تخصصشان پاسخ می‌گویند، به این نکته اشاره کرد: شاید یک کارشناس جویای نام باشد. رسانه باید بداند که از چه کسی سئوال کند.

میر سنجری نیز توجیه شدن مدیران رسانه‌ای و راه‌اندازی صفحات مستقل محیط زیست را عاملی برای حل این مشکل معرفی کرد.

نگاه سیاسی و جناحی به مسایل و تغییر موضع دادن فعالان محیط زیست با تغییر دولت‌ها دیگر پرسش مطرح شده در میزگرد دیروز بود. به گفته مقدسی مشکلات محیط زیست و منابع طبیعی در دراز مدت شکل می‌گیرند و منتسب کردن مسایل تغییر اقلیم، آلودگی هوا و غیره به یک دولت، به سخره گرفتن مسایل محیط زیست است.

کیادلیری نیز رسانه‌ها را در برابر مردم مسئول می‌داند بنابراین معتقد است که اگر رسانه‌ای با اهداف سیاسی به مردم خبر دروغ منعکس کند، جامعه از آنجایی که صدای طبیعت را بهتر از مسئولان شنیده، می‌تواند خبرهای غرض ورزانه و درست را از هم تفکیک کند.

میرسنجری نیز معتقد است: دولت‌هایی که چهارتا هشت سال فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند درشکل‌گیری مشکلات محیط زیستی نقش پررنگی داشته باشند. در نتیجه باید با اعمال قانون، مدیریت شایسته و فرهنگ سازی در بین ارباب مطبوعات و مدیران مسئول، این مسئله را تفهیم کرد./

L-950817-01