تراریخته؛ گفت و گوی موافقان و مخالفان
برنامه محیط زیستی «سرزمین ما» این هفته به تراریخته‌ها پرداخت و طی آن به ممنوعیت محصولات تراریخته در اتحادیه اروپا و ارتباط بیماری‌های مدرن با محصولات تراریخته بر اساس تحقیقات MIT اشاره شد.
به گزارش خبرنگار مهر، برنامه روز گذشته به بحث تراریخته‌ها اختصاص یافت. به همین منظور علی متولی زاده اردکانی، متخصص ژنتیک و فوق دکتری زیست فناوری به عنوان مخالف این امر و ابراهیم سوزن چی کاشانی، عضو هیات علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف و سیاست کذار علم و تکنولوژی و نوآوری به عنوان موافق محصولات تراریخته در این برنامه حاضر شدند.
در ابتدا اردکانی به تشریح لغت تراریخته پرداخت و گفت: این لغت مفاهیم زیادی را در بر می‌گیرد اما تعریفی که در ایران بسیار بحث برانگیز است و در سال ۲۰۰۱ در پارلمان اروپا تعریف شده است می‌گوید محصولات تراریخته محصولات طبیعی هستند و آنچه در طبیعت اتفاق می‌افتد در علم ژنتیک هم همان گونه است که البته این موضوع واقعیت ندارد. در واقع محصولات تراریخته ماده ژنتیکی‌شان به گونه‌ای تغییر می‌کند که در طبیعت این گونه نیست.
در ادامه سوزنچی که از موافقان این محصول بود با بیان اینکه از دو موضع مختلف وارد این موضوع شد، اضافه کرد: علاقه‌مندم تا بیشتر از موضع سیاست‌گذاری به این موضوع بپردازم. در واقع تراریخته آن چیزی نیست که در طبیعت وجود دارد و تکنولوژی در محصولات تغییراتی را به وجود می‌آورد که من نمی‌گویم بی خطر است اما ما نباید اشتباه کنیم و جامعه را همانند برخی کشورهای دیگر به التهاب بکشیم.
وی در ادامه برای خطرناک بودن این محصول از مثال تلفن‌های همراه استفاده کرد و افزود: همه ما موبایل داریم آیا خطرناک هست یا خیر؟ استفاده نادرست از آن به طور حتم مشکلاتی را به وجود می‌آورد. تکنولوژی اگر درست استفاده نشود خطرناک محسوب می‌شود.
اردکانی که با دیدگاه سوزنچی موافق نبود، در توضیح صحبت‌های وی گفت: در این باره دیدگاه‌های مطرح شده از جمله استفاده از موبایل و غیره یک نگاه مهندسی است. در این حوزه از قرن‌های گذشته توسعه آغاز شده است اما در محصولات طبیعی تا به حال بشر هیچ توانمندی نداشته است و این کار دست بردن به طبیعت و گونه‌های زیستی است و در اینجا چون بشر تا به امروز به این موضوع ورود نکرده است باید موضع محافظه کارانه داشت.
وی با اشاره به دو معاهده‌ای که ایران به همراه ۸۰ کشور دیگر در این خصوص استفاده کرده است، عنوان کرد: ما با زیست فناوری موافق هستیم اما باید دقت کنیم تا ایمنی زیستی در کشورمان به خطر نیفتد.
سوزنچی با طرح سوالی از اردکانی ادامه داد: باید دید بیوتکنولوژی چیست؟ آیا ما تکنولوژی را خطرناک می‌دانیم یا ذاتا فکر می‌کنیم بیوتکنولوژی از دیگر تکنولوژی‌ها متفاوت است و باید در مورد آن و اثراتش احتیاط کنیم. من فکر می‌کنم این تکنولوژی هم مشابه سایر تکنولوژی‌هاست.
اردکانی اما در واکنش به این اظهارات سوزنچی گفت: کسانی که این تکنولوژی را با سایر تکنولوژی‌ها مقایسه می‌کنند در کمال احترام باید بگویم تفکرشان اشتباه است. ایران در جهان به دلیل تنوع زیستی شناخته شده است و منابع طبیعی هر کشور جزو منابع اصلی آن محسوب می‌شود و همه مردم و دولت باید در راستای آن فعالیت کنند. درایران بیش از هشت هزار گونه گیاهی وجود دارد.
وی خطاب به سوزنچی ادامه داد: به عنوان مثال فرض کنیم شما یک سری از گیاهان از جمله برنج، ذرت و گندم را دستکاری کردید به عنوان یک تکنولوژیست شما چه ضمانتی به ما می‌دهید که اگر ویروسی آمد و گیاه شما را از بین برد شما ملتی را با از بین رفتن کلی آن گیاه مواجه نکنید؟
سوزنچی در ادامه موضوع نگران کننده در این باره را بحث‌های اقتصادی عنوان کرد و گفت: بحث دیگر ریسکی است که باید در باره آن صحبت شود تکنولوژی تنها معیار بحث‌ها نیست.
اردکانی در خصوص صحبت‌های انجام شده پیرامون ریسک پذیری درباره محصولات تراریخته گفت: ریسک سطح‌های متفاوتی دارد در تکنولوژی مکانیکی ممکن است در استفاده از هواپیما چندین سال اتفاقی رخ ندهد اما در یک زمان چهارصد مسافر از بین بروند اما در این باره ملتی روزانه به طور متناوب از این محصولات به عنوان غذا استفاده می‌کنند که با سلول‌های آنها ترکیب می‌شود و می‌تواند اثرات سوء داشته باشد باعث به وجود آمدن بیماری‌هایی از جمله آلرژی شود.
وی ادامه داد: غربی‌ها طی ۲۰ سال گذشته بر اساس مطالعات انجام شده به این نتیجه رسیدند که بین تغذیه و استفاده از سموم و بیماری‌ها ارتباط نزدیکی وجود دارد. در این باره بحث اقتصادی یک مساله و سلامتی مردم موضوعی دیگر است. امروز بحث استفاده از محصولات دستکاری شده ژنتیکی در حیوانات و میزان تاثیر گذاری این محصولات بر سلامتی آنها مورد آزمایش قرار گرفته است و ما در مورد فرضیه‌ها صحبت نمی‌کنیم و این موضوع در آینده اثراتش را نشان می‌دهد و اثرات زیست محیطی آن در دراز مدت قابل رویت است.
سوزنچی در پاسخ توضیح داد: تغییر رویکرد اتحادیه اروپا به دلیل خطرات احتمالی بود که ممکن داشت وجود داشته باشد. اما مقالات در این خصوص به آزمایش‌های سال ۲۰۰۰ مربوط می‌شود. در آن سال یک آزمایشگاه انگلیسی مدعی شد مصرف سیب زمینی دستکاری شده برای موش آزمایشگاهی مشکلاتی را به وجود آورده پس در نتیجه محصولات خطرناک است اما عده‌ای این نمونه را زیر سوال بردند و در نتیجه توافقی صورت نگرفت. معلوم نیست علم طی چه مدت زمانی می‌خواهد به نتیجه برسد.
سوزنچی با بیان اینکه افراد قطعا برای صرف غذا محصولات ارگانیک را انتخاب می‌کنند، عنوان کرد: اتحادیه اروپا ۸۰ برنامه برای حرکت رو به بیوتکنولوژی تدوین کرد و قرار شد آمریکا محصولاتی در همین زمینه را به اروپا ارسال کند. اما ناگهان اعلام شد که درباره محصولات تراریخته ریسک‌هایی وجود دارد و مردم در اعتراض به این موضوع به خیابان‌ها ریختند و تعداد زیادی از مزارع را نابود کردند. در نتیجه اتحادیه اروپا پنج سال استفاده از این محصولات را ممنوع کرد اگر چه آمریکا هم در این باره شکایت کرد و رای به نفع آمریکا صادر شد. در خصوص پیمان‌ها هم رویکرد و جایگاهی وجود دارد و ماباید رویکرد خود را مشخص کنیم.
اردکانی در خصوص رویکرد اتحادیه اروپا در این باره گفت: اتحادیه اروپا به این نتیجه رسید که اگر دستکاری ژنتیکی رخ دهد ممکن است در دراز مدت به مردم صدمه وارد کند اما در آمریکا چون سرمایه‌دارها جامعه را کنترل می‌کنند تولید این محصولات توسط ۶ کمپانی انجام می‌شود. مقالات و گزارش‌ها نشان می‌دهند که طی بیست سال گذشته عملکرد محصولات کشاورزی افزایش نداشته است و امروز اروپایی‌ها به سمت استفاده از محصولات ارگانیک حرکت می‌کنند.
سوزنچی در ادامه برنامه با بیان اینکه من نمی‌گویم محصولات تراریخته با گیاه طبیعی برابری می‌کنند، گفت: اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۳ استفاده از این نوع محصول را کنار گذاشت چون نمی‌توانست نشان دهد از لحاظ ساختار با محصولات ارگانیک برابر است. من نمی‌گویم محصولات تراریخته بد است یا خوب اما این محصولات بیست سال است که در آمریکا کاشته می‌شود و کسی خطری ندیده است. به نظر من محصولات تراریخته می‌تواند کمبود محصولات ما را جبران کند.
سوزنچی عنوان کرد: نتیجه مصرف این محصولات طی صد سال آینده مشخص می‌شود اما اردکانی توضیح داد که نتایج هم‌اکنون هم مشخص هستند و در تحقیقات دانشگاه آمریکایی MIT به این نتیجه رسیدند که بسیاری از بیماری‌های مدرن در ارتباط با مصرف همین محصولات است.
اردکانی در پایان برنامه تاکید کرد که استفاده از این محصولا ۵۰ درصد ریسک و ۵۰ درصد خطر است و من ترجیح می‌دهم در خانواده‌ام از محصولات ارگانیک استفاده کنم.
دیدگاه تان را بنویسید