نقش سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه زنجیره عرضه کشاورزی؛ بررسی نمونه قزاقستان

فاطمه پاسبان. کارشناس کشاورزی

شرق /تجربه کشور قزاقستان نشان داد به منظور ساماندهی و توسعه زنجیره عرضه محصولات کشاورزی (Supply Chain)، می‌توان از سرمایه‌گذاری خارجی با مدیریت بهینه آن بهره برد. برای این منظور در قزاقستان پنج گام برای تشویق و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش کشاورزی برداشته شده است. گام اول انتخاب و امکان‌سنجی کسب‌وکارهایی در زنجیره عرضه به عنوان پایلوت برای طرح آزمایشی بود که در شماره قبلی به آن پرداخته شد. گام دوم شناسایی عوامل کلیدی که باعث موفقیت پایلوت انتخاب‌ شده (کسب‌وکارهای فراوری و خرده‌فروشی مواد غذایی) می‌شوند. دراین‌میان با تجزیه و تحلیل پویای کسب‌وکارهای فراوری و خرده‌فروشی مواد غذایی در سطح جهانی و ملی و در زنجیره عرضه به بررسی عوامل موفقیت‌آمیز برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این فعالیت‌های انتخاب شده، پرداختند. شناسایی ویژگی‌ها و عوامل کلیدی موفقیت و نقاط ضعف و بازدارنده برای پایلوت انتخاب‌شده نه فقط به درک درستی از وضعیت موجود منجر شده، بلکه عوامل مؤثر بر ارتقای رشد سرمایه‌گذاری را نیز تعیین می‌کند. در این فرایند تحلیلی، ویژگی‌های مختلف کسب‌وکارهای فراوری و خرده‌فروشی مواد غذایی از جمله شاخص‌های اصلی (برای مثال، میزان درآمد، درآمد به تفکیک منطقه جغرافیایی و بخش، نرخ رشد بخش، درجه تمرکز، جریان ورودی و خروجی FDI، جریان واردات و صادرات)، روند جهانی مؤثر بر صنعت (از جمله روند شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی، روند تولید محصول و خدمات و چالش‌های صنعت درحال‌حاضر)، توجه به استراتژی‌های توسعه شرکت‌های چندملیتی مهم جهان و نگاهی به استراتژی‌های بین‌المللی برای توسعه فعالیت موردنظر و نکات کلیدی آن برای معیارهای تصمیم‌گیری و موفقیت فعالیت استوار است.

در گام سوم به ارزیابی نقاط قوت و ضعف مزیت رقابتی کسب‌وکارهای فراوری و خرده‌فروشی مواد غذایی قزاقستان نسبت به کشورهای رقیب و منتخب پرداخته و براساس آن راهنمای اصلاحات سیاستی در کشور ارائه شده است. برای این منظور به صورت مستمر با شرکت‌ها به منظور اصلاحات سیاستی مشورت شده است که از جمله این شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران داخل کشور که فعال بوده یا به طور بالقوه سرمایه‌گذار بوده و دیگری، سرمایه‌گذارانی که کشور را ترک کرده‌اند، هستند. در این گام هدف آن بوده که نقاط قوت و ضعف فعالیت انتخاب‌شده با توجه به موقعیت رقابتی کشور ارزیابی شده و سیاست‌گذاری مناسب برای مرحله بعد مهیا شود. برای این هدف معیارهایی برای موفقیت با توجه به کشورهای رقیب و منتخب تعریف شده و وضعیت و عملکرد کشور در سیاست‌های جذب سرمایه‌گذاری براساس معیارهای تعیین‌شده مشخص شده است. برای شناسایی عوامل موفقیت بر جذب سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای فراوری و خرده‌فروشی مواد غذایی با توجه به کشورهای رقیب و منتخب در دو حوزه ١) عوامل محیط سیاسی مناسب ٢) عوامل شرایط و محیط اقتصادی مناسب (برای مثال، تولید ناخالص داخلی سرانه، درجه صنعتی، زیرساخت‌ها) بررسی و تحلیل شده است. شناسایی نقاط ضعف از طریق بازخورد و گفتمان از سه دسته از شرکت‌های سرمایه‌گذاری فعال، سرمایه‌گذاران بالقوه آینده و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارج از کشور اخذ شده است. این شیوه استخراج نقاط ضعف از نظر نهادی روش تعامل با ذی‌نفعانی که در سطح اول قرار دارند، است. دستاورد تحلیل نقاط قوت و ضعف مشخص کرده کشور چه سیاست‌هایی را برای کاهش نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت طراحی و اجرا کند. در گام چهارم به شناسایی سرمایه‌گذاران بالقوه پرداخته شده که برای این منظور از معیارهایی مانند گردش مالی شرکت، قابلیت اثبات‌شده (توانایی) شرکت در مقیاس جهانی، حضور فعال در فعالیت‌های مرتبط به کسب‌وکارهای فراوری و خرده‌فروشی مواد غذایی و شرکت‌های با تعهد مسئولیت اجتماعی نسبت به بازار در بلندمدت استفاده شده است. هدف این مرحله آن بوده است که سرمایه‌گذاران بالقوه مناسب برای فعالیت‌های منتخب زنجیره عرضه شناسایی شده و برای مرحله بعد سیاست‌گذاری شود. شناسایی سرمایه‌گذاران بالقوه شامل سه مرحله است: انتخاب معیارهایی برای تعیین سرمایه‌گذارانی که در داخل کشور متمرکز شده ٢) شناسایی معیارهایی برای انتخاب شرکت‌های چندملیتی در بخش‌های اولویت‌‌دار برای سرمایه‌گذاری خارجی و در نهایت، تدوین یک فهرست کوتاه از سرمایه‌گذاران بالقوه براساس معیارهای تعریف‌شده، بوده است. گام پنجم اصلاح و تعدیل سازمان توسعه سرمایه‌گذاری (که به صورت کلی بوده) به تمرکزبخشی و ترویج و هدایت سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های خاص (منتخب دارای منافع ملی) است. این فرایند نیازمند اصلاحات سیاستی است که نتیجه بررسی و تحلیل و شناسایی ضعف‌های نسبی موجود بوده و در کنار آن فعالیت‌هایی که به طور مستمر برای بهبود پایدار ارتقای سرمایه‌گذاری در کشور لازم است، انجام شود.