طرح تنفس؛ نقطه‌عطفی شبیه ملی شدن صنعت نفت/ به اغتشاش کشیده شدن مراسم یادمان کریم ساعی

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - لیلا مرگن:

رئیس انجمن جنگلبانی ایران در مراسم گرامیداشت یاد و خاطره کریم ساعی طرح تنفس را نقطه‌عطفی شبیه به ملی شدن صنعت نفت برای کشور دانست. در این مراسم بخشی از اساتید دانشگاه تهران ازجمله دکتر تقی شامخی، علی‌اصغر درویش‌صفت و محمد عواطفی به سخنان رئیس انجمن جنگلبانی که در موافقت با طرح تنفس مطرح شده بود، اعتراض کردند و برای لحظاتی این جلسه به اغتشاش کشیده شد.

سوانح هوایی در ایران سابقه‌ای بسیار طولانی دارند. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و تحریم صنعت هوایی کشور، سانحه‌ای هوایی بینان‌گذار علم جنگلداری ایران را از جامعه جنگلبانی ایران گرفت. کریم ساعی در جریان بازگشت از ماموریت خود در شیراز، بر اثر سقوط هواپیما چشم از جهان فروبست و امروز در مراسم یادبودش، گروهی حادثه آفریدند. این روزها بحث تنفس جنگل و توقف بهره‌برداری از عرصه‌های طبیعی کشور، به صحنه اردوکشی موافقان و مخالفان بدل شده به نحوی که همه کارشناسان از هر فرصتی برای ارایه نظرات خود در رابطه با این طرح استفاده می‌کنند. اغلب سخنرانان مراسم یادبود دکتر کریم ساعی در جریان سخنرانی نیم نگاهی‌ هم به مسئله تنفس داشتند اما دفاع هادی کیادلیری رئیس انجمن جنگلبانی ایران از طرحی که تنفس نامیده می‌شود ولی هدف اصلی آن ایجاد رویکرد جدید در مدیریت اکوسیستم‌های جنگلی شمال کشور است، زمینه بروز اغتشاش در مراسم یادبود بنیانگذار علم جنگل را به‌وجود آورد.

رئیس انجمن جنگلبانی ایران در این مراسم بیان کرد: همه ما به ضرورت حفظ محیط زیست واقفیم حیات بشر بدون محیط زیست معنی ندارد.

وی حفاظت از محیط زیست را از ارکان اصلی امنیت ملی دانست و افزود: انجمن ‎ ها در مسئله محیط زیست نقش پدافندی داشته و باید گفتمان ‎ سازی کنند. این تشکیلات وظیفه پیام‌رسانی و آگاهی بخشی دارند.

کیادلیری با اشاره به اینکه ساماندهی شرایط بحرانی نیازمند قرارگاه عملیاتی است، فرهنگ‌سازی کلامی در شرایطی که گرگ به گله‌ای می‌زند یا آتش به کاشانه کسی می‌افتد را غیر منطقی توصیف کرد.

وی افزود: کسی که جنگل‌هایش در کمتر از 30 روز به اندازه 300 سال خسارت می‌بیند، مطالبه می‌کند، دولت و ملت را به حرکت وا می‌دارد و به چند سوژه خبری بسنده نمی‌کند.

رئیس انجمن جنگلبانی اضافه کرد: با توجه به بحران زیست محیطی و مطالبه افکار عمومی، در آستانه تحول عظیمی هستیم. این تحول مثل ملی شدن صنعت نفت نقطه عطفی بزرگ در کشور است استراحت جنگل به معنی رهاسازی یا پشت کردن به مردم نیست بلکه به معنی تغییر رویکردهای گذشته است.

وی تأکید کرد: به راستی ساعی اگر امروز بود، این تغییر رویکرد را می‌خواست؟ ساعی اگر امروز بود پاسخگویی به بهره‌برداران را مطالبه نمی‌کرد بلکه حفظ سرزمین را مطالبه می‌کرد. با کدام دلیل فنی ادامه روند فعلی را طلب می‌کنیم؟

کیادلیری گفت: 40 سال خسارت در پشت این تفکر خوابیده است. اگر پاردایمی باید شکسته شود و دکترین جدید مطرح شود، قطعا هزینه دارد. مقاومت و درگیری دارد.

وی افزود: دانشگاه‌های کشور با وجود تجربه زیاد، به جای حمایت، با تفکر جدید مقابله می‌کنند. دانشگاه‌هایی که باید بعد از چهار دهه تحقیق در جنگل‌های آموزشی خود، مدل‌های جدید ارایه کنند، اصرار و پافشاری به ادامه بهره‌برداری دارند.

رئیس انجمن جنگلبانی با اشاره به مباحث مطرح شده در زمینه فقر مردم از سوی مخالفان تنفس، بیان کرد: مردم را وسیله کرده‌ایم. مردم هر روز فقیرتر می‌شوند. به‌راستیاگر بهره‌برداری چوب را ممنوع کنیم، مردم را فقیر کرده‌ایم؟ سالانه هزاران الوار چوب از جنگل خارج می‌شود، از این رویه مردم چه بهره‌ای می‌برند؟

وی گفت: آیا به راستی سازمانی که مدعی وزارتخانه شدن است، با رفتن چهار مجری باید از هم بپاشد؟ آیا طرح چنین مسایلی توهین به سازمان جنگل‌ها نیست؟

کیادلیری اضافه کرد: تنفس جنگل به معنی رهاسازی جنگل نیست ما به دنبال تغییر رویکرد اکوسیستمی هستیم. در حال حاضر 10 درصد چوب از جنگل‌های طبیعی تامین می‌شود. این رقم کم چرا باید تمام ساختارها را به هم بزند؟

اگرچه وی معتقد است که برای اجرای طرح تنفس علاوه بر اعتبارات پیش‌بینی شده حتی 500 میلیارد تومان هم کمبود منابع داریم اما این پرسش را هم مطرح کرد که با کدام استدالال در شرایطی که درآمد حاصل از فروش چوب 200 میلیارد تومان است، برای اجرای تنفس درخواست بودجه 400 میلیارد تومانی می‌شود.

رئیس انجمن جنگلبانی ادامه داد: دولت برای ساخت یک سد با قدرت ذخیره چند میلیون متر مکعب آب، 500 میلیارد تومان هزینه می‌کند اما برای جنگلی که هر هکتار آن هزار متر مکعب آب ذخیره می‌کند هیچ پولی پرداخت نمی‌کند؟

وی در واکنش به سخنان علی سلاجقه مسئول اتحادیه انجمن‌های علمی منابع طبیعی و محیط زیست که اجرای طرح تنفس را به دلیل وجود عدم قطعیت در علوم، عجولانه توصیف کرده بود، عنوان کرد:عدم قطعیت در طبیعت بالاست بنابراین باید هر اقدامی در جنگل به دقت انجام شود. تنفس جنگل به معنی دستکاری کمتر در طبیعت و حفظ فرایندهای اکولوژیکی است.

کیادلیری تأکید کرد: نیاز به اجرای تنفس در جنگل، نظر چهار کارشناس نیست. صدای طبیعتی است که مردم قبل از همه آن را شنیده‌اند. اگر کسی صدای طبیعت را مطرح کند به پوپولیستی بودن متهم می‌شود در حالی که بحث‌های مخالفان تنفس، نمود رفتارهای پوپولیستی است.

وی یادآور شد: مسیری که آغاز شده راه برگشت ندارد. به جای اینکه در مقابل آن بیایستید، هم‌افزایی کنید تا باقیمانده جنگل‌های کشور را از مرگ حتمی نجات دهید.

آغاز اغتشاش

پایان سخنان رئیس انجمن جنگلبانی و قبل از آغاز سخنان شاهسوندی همسر مرحوم رضا حجازی از اساتید دانشگاه تهران، مراسم یادبود کریم ساعی با لحظاتی اغتشاش همراه شد. فردی در میانه سخنان کیادلیری تلاش کرد با طرح پرسش، ادامه سخنرانی وی را متوقف کند. بعد از خاتمه سخنان رئیس انجمن جنگلبانی هم سه تن از اساتید دانشگاه تهران یعنی دکتر تقی شامخی، علی اصغر درویش صفت و محمد عواطفی تلاش کردند تا در پشت تریبون قرار گرفته و نظرات خود را در رابطه با مسئله تنفس و سخنرانی کیادلیری مطرح کنند. مجری برنامه که وحید اعتماد یکی دیگر از اساتید دانشکده منابع طبیعی بود، پیوسته تلاش کرد تا جو متشنج شده را آرام کند. محمد عواطفی از اعتراض کنندگان بر این باور بود که رئیس انجمن جنگلبانی نظرات شخصی خود را مطرح کرده و آنچه پشت تریبون اعلام شده، نظر اعضای انجمن علمی جنگلبانی نیست. علیرضا درویش صفت هم به آن بخش از سخنان کیادلیری در رابطه با عدم ارایه برنامه جایگزین توسط دانشگاه‌های دارای جنگل آموزشی، اعتراض داشت. درویش صفت گفت: در سال‌هایی که مسئولیت مدیریت جنگل‌ خیرود کنار نوشهر (جنگل آموزشی دانشگاه تهران) را داشته، سازمان جنگل‌ها به وی فشار وارد می‌کرده که در جنگل "مینیاتوری" عمل نکرده و شدت برداشت از این اکوسیستم طبیعی را بیشتر کند.

وی خطاب به خداکرم جلالی رئیس سازمان جنگل‌ها بیان کرد: متاسفم که دستگاه اجرایی به توصیه‌های ارایه شده از سوی ما عمل نکرد.

تقی شامخی نیز یکی دیگر از اساتید دانشگاه تهران بود که سخنی به زبان نیاورد اما در جلوی تریبون حاضر شد و بعد از اعتراض دکتر محمد رضا مروی مهاجر در ارتباط با بر هم خوردن نظم برنامه، به جایگاه خود بازگشت.

در هیاهوی ایجاد شده، شاهسوندی همسر مرحوم رضا حجازی از اساتید دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران که این روزها فعال محیط زیست است، پشت تریبون قرار گرفت و از فعالیت‌های خود برای حفظ محیط زیست ایران سخن گفت.

وی تعریف کرد که چگونه سمنا (ستاد مردمی نجات آشوراده) در برابر زیاده خواهی‌ها برای تصرف این جزیره که زیستگاه پنج میلیون پرنده مهاجر است، ایستادگی می‌کند.

به گفته شاهسوندی وی به خاطر اینکه همسر رضا حجازی‌ است، فعال محیط زیست شده و قلبش برای حفظ محیط زیست ایران می‌تپد.

شاهسوندی تلاش کرد به دعوای مخالفان و موافقان تنفس ورود پیدا نکند و فقط از اینکه یادی از رضا حجازی نیست، گله کرد.

وی ادامه داد: تمام حقوق دریافتی همسر مرحومش از دانشگاه تهران را در قالب کمک‌های مالی به دانشجویان ممتاز دانشگاه تهران می‌دهد تا همچنان در سکوت و به دور از هیاهو-همان‌گونه که حجازی می‌خواست-، نقش موثر همسر مرحومش در اعتلای دانش منابع طبیعی ایران حفظ شود.

مگذارید گل یاس لگدمال شود

عباسعلی نوبخت معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز که شاعری توانمند است، سخنران دیگری بود که تلاش کرد فضای جلسه را تغییر دهد. وی با اشعار خود، وضعیت وخیم جنگل‌ ‎ های ایران را گوشزد کرد و از گونه‌هایی یاد کرد که طی سال‌های اخیر مجبور به کوچ اجباری شده یا از طبیعت ایران حذف شده‌اند.

نوبخت با اشاره به اینکه با اقتدار به اعتقادات خود عمل خواهد کرد، واقعیت‌های دنیای امروز را چنین تشریح کرد: در جهرم برای رسیدن به آب ناگزیریم چاه‌های 560 متری حفر کنیم. عمق چاه‌ها در پاکدشت به 260 متر رسیده است. اگر تهران خراب شود، با صرف هزینه به راحتی می‌توان آن را دوباره مثل قبل و یا حتی بهتر ساخت اما اگر مخزن‌های زیرزمینی تخریب شوند(دشت‌ها فرو بنشینند) ، با هیچ مبلغی خسارات آن قابل جبران نیست. چندین دریاچه ارومیه در زیر زمین داریم که در حال خشکیدن است اما ما آنها را با چشمان خود نمی‌بینیم، بنابراین به آنها فکر نمی‌کنیم.

وی یادآور شد: باید به فکر بهبود اکوسیستم و رفاه مردم باشیم. باید ببینیم که در پارک سیسنگان درختان داغداغان چگونه برای زنده ماندن مبارزه می‌کنند. کلهوها (خرمندی‌ها) در حال خشک شدن هستند. ممرز بعد از قطر 50 سانتی‌متری در سرشاخه‌ها شروع به خشک شدن می‌کند. در سنگده گونه‌های ون (زبان گنجشک) و راش حدود 600 متر از رویشگاه اصلی بالاتر رفته و مهاجرت کرده‌اند که به حیات خود ادامه دهند. اما توان مهاجرت جنگل‌ها نیز حد معینی است. اینها واقعیت‌های موجود در جنگل‌های ایران است.

معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها عنوان کرد: ما از هم فاصله می‌گیریم به جای اینکه جلوی هم بایستیم، باید یک مشت واحد شویم و برای پویایی طبیعت تلاش کنیم.

وی به ارایه شعری از زبان جنگل پرداخت و گفت: جنگل را خسته می‌بینم. "مادر ماست طبیعت که از او زاده شدیم، وای از دامن آن غارت اموال شود". نوبخت سخنان خود را با این شعر "نگذاریم گل یاس لگدمال شود" پایان داد.

برنامه‌ای برای تغییر اقلیم نداریم

علی سلاجقه مسئول اتحادیه انجمن‌های علمی منابع‌طبیعی و محیط زیست هم یکی دیگر از سخنرانان برنامه امروز بود که طرح تنفس را تصمیم عجولانه اعلام کرد.

به گفته وی پنتاگون اعلام کرده که خشکسالی دنیا را دچار آسیب می‌کند و آمریکا برای این مسئله برنامه‌ریزی کرده اما چقدر در ایران برای تغییرات اقلیم برنامه داریم.

سلاجقه افزود: بر اساس اعلام پنتاگون تغییر اقلیم قرن حاضر خزنده نیست و به صورت یکباره رخ می‌دهد اما آیا از دانشگاه‌ها برای مقابله با این روند کمک گرفته‌ایم. در ایران خیلی به کار علمی اعتقاد نداریم.

وی تأکید کرد: علم عدم قطعیت بالایی دارد مخصوصا منابع طبیعی که متغیرهای بالایی دارد. سخت‌ترین مسایل مربوط به منابع طبیعی است اما امروز مسایلی مثل تنفس و استراحت جنگل مطرح می‌شود اما آیا مسایل اقتصادی اجتماعی در این طرح دیده شده است؟

سلاجقه ادامه داد: جمعیت ایران یا در جنگل یا مرتع یا حوضه آبخیز زندگی می‌کنند آیا قبل ازاینکه این تفکرات تنفس و غیره را مطرح کنیم، به مباحث جانبی آن توجه کرده‌ایم. آیا به این فکر کرده‌ایم که برای مردمی که از جنگل استفاده می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟

وی در تکمیل سخنان خود به عدم موفقیت طرح خروج دام از جنگل اشاره کرد و افزود: ایده‌های خوبی در کشور مطرح می‌شود اما اجرای آنها مشمول زمان شده و با میلیاردها تومان خسارات مالی و بحث‌های اقتصادی نیز نمی‌توانیم تبعات اجرای این ایده‌ها را جمع کنیم.

وی تأکید کرد: یکباره بحث تنفس را اعلام می‌کنیم. معمولا قرق آخرین تیری است که از ترکش یک کارشناس رها می‌شود زیرا قرق کردن، محدود کردن بهره‌برداری است. برای جنگل هم نمی‌توان چنین نسخه‌ای پیچید.

وی یادآور شد: اگر دولت اعتقاد دارد که جنگل باید بماند، باید اعتباراتی اختصاص دهد که ساکنان جنگل از نظر مالی تقویت شوند تا مسایل ثانویه در این اکوسیستم طبیعی رخ ندهد.

وی همچنین بر اصلاح ساختار منابع طبیعی کشور برای موفقیت در اجرای وظایف ذاتی خود، تأکید کرد.

خداکرم جلالی، آخرین سخنران مراسم بزرگداشت کریم ساعی بود که تلاش کرد با رعایت اعتدال نظر موافقان و مخالفان را جلب کند تا همه در کنار هم، به تدوین الگوی جدیدی برای مدیریت جنگل‌های کشور و مقابله با روند تخریب این اکوسیستم ارزشمند فکر کنند. جلالی همچنین در پاسخ به کیادلیری درباره دلیل اعلام رقم 400 میلیارد تومان برای اجرای طرح تنفس، یادآور شد: ما برای نیمی از جنگل ‎ های ایران طرح داریم که درآمد حاصل از فروش چوب آن 200 میلیارد تومان است اما در طرح تنفس تلاش می‌کنیم برای تمام جنگل‌های کشور طرح تهیه کنیم و نیم دیگری از جنگل‌ها که طرح ندارد را تحت پوشش برنامه‌های مدیریتی ببریم. پس رقم 400 میلیارد تومان بر این اساس پیش‌بینی شده است.

مراسم یادبود استاد کریم ساعی با حاشیه‌هایی که داشت به پایان رسید اما ذهن‌ها را معطوف به این پرسش کرد که به راستی اگر کریم ساعی زنده بود با اجرای طرح تنفس همراهی می‌کرد یا در صف مخالفان جا می‌گرفت؟/

L-951004-02