گردشگری دریایی ایران سهمی در تولید ناخالص داخلی ندارد

مائده امینی- شهروند| جزیره مصنوعی می‌سازند، پارک‌های دریایی و آکواریوم‌های زیر آب احداث می‌کنند، کشتی‌های تفریحی به آب می‌اندازند و کنسرت‌ها و جشن‌های ویژه روی آب برگزار می‌کنند و... اینها فقط بخشی از تلاش‌های ترکیه، امارات، اندونزی و سایر کشورهایی است که روی درآمد گردشگری دریایی خود حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. این درشرایطی است که ایران از نظر جاذبه‌های طبیعی یکی از ٠١ کشور جذاب جهان بوده و با برخورداری از دو دریا با اقلیم متفاوت پتانسیل بالایی برای گردشگری دریایی دارد. با این حال نه‌تنها گردشگری دریایی سهمی درتولید ناخالص ملی و درآمدهای کشور ندارد، بلکه بنا به آمارهای بین‌المللی درآمد گردشگری ایران به یک‌هزارم گردش مالی این صنعت درجهان نمی‌رسد.
زندگی در سواحل ایران جذابیت ندارد
اوضاع گردشگری دریایی ایران یکی از بزرگترین انتقادات عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی درطول سال‌های گذشته بوده است. او به پتانسیل ویژه و نادیده گرفته‌شده دریا در اقتصاد بارها اشاره کرده و می‌گوید: نادیده‌گرفتن این پتانسیل‌ها توازن جمعیت کشور را برهم زده است و درحالی‌ که شهرهای ساحلی پرجمعیت‌ترین شهرهای دنیا به شمار می‌آیند، بی‌توجهی به پتانسیل‌های اقتصادی دریا و سواحل ایران موجب شده زندگی در کرانه‌ها برای مردم کشور جذابیتی نداشته باشد. براساس اعلام مرکز آمار متوسط تراکم جمعیت درکشور ٤٨نفر در هر کیلومتر است اما درتهران این میزان به ٩٢١نفر در هر کیلومتر می‌رسد؛ این یعنی تراکم جمعیت در تهران ٢٠برابر میانگین کشور است و ١٦‌درصد جمعیت ایران در کمتر از یک‌درصد مساحت کشور ساکن شده‌اند. عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی می‌گوید: تراکم جمعیت در سواحل جنوبی کشور گاهی به ٥نفر در یک کیلومتر مربع می‌رسد. سواحل برای کار و زندگی جذابیتی ندارند و گردشگری دریایی ایران نتوانسته است سهمی در اقتصاد کشور ایفا کند.
این درشرایطی است که سهم دریا از تولید ناخالص ملی کشورهای توسعه‌یافته در‌ سال ٢٠١٤، بیشتر از ۱۰‌درصد است که سهم ایران از این میان تنها ١,٤ اعلام شده است. ‌سال گذشته استرالیا، تنها از گردشگری دریایی خود ٢.٥‌میلیارد دلار کسب درآمد کرده و ما اما روی نقطه صفر ایستاده‌ایم. نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی به «شهروند» می‌گوید: این صنعت مورد بی‌مهری کامل واقع شده است. ٨‌هزار کیلومتر خط ساحلی داریم و دو جزیره مهم و یک‌میلیون و٢٧٤‌هزار کیلومتر مربع دریا. اما نه از کنار این امکانات، شغلی ایجاد کردیم، نه درآمدی داشتیم.
از گردشگری دریایی جهان، چه خبر؟
جزیره مصنوعی می‌سازند تا گردشگری دریایی را به خاک خود بیاورند؛ مالزی، اندونزی، هند، سنگاپور، هنگ‌کنگ، چین و ژاپن را می‌گویم. استرالیا به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری دریایی توانست در ‌سال ٢٠١٢ رقمی معادل ‌٥‌میلیارد دلار، تنها از گردشگری دریایی خود درآمد کسب کند. دوبی درحال ساختن ۳ جزیره مصنوعی به شکل نخل است و درجزیره‌های طبیعی ما هیچ خبری نیست. رسول فلاحت یکی از مدیران برنامه‌ریزی گردشگری درمقاله‌ای نوشته‌ است؛ مالزی برای ایجاد گردشگری پایدار دراین کشور پارک‌های دریایی درجزایر خود ساخته و اندونزی هم با استفاده از شیوه‌های سنتی و مدرن گردشگری دریایی‌اش را روز به روز توسعه می‌دهد. حوزه دریایی کارائیب در آمریکای مرکزی به دلیل داشتن شرایط آب و هوایی مساعد و جذابیت‌های دریا از مقاصد مهمی است که گردشگران کشورهای آمریکایی و اروپایی را به سوی خود جذب کرده و ٥٠‌درصد تولید ناخالص ملی‌اش را به این صنعت اختصاص داده است.
فرصت‌های شغلی که به دریا ریخته‌ایم
وقتی همه برای کار به تهران سرازیر می‌شویم، دریا و ساحل پر است از فرصت‌های شغلی بکر و پردرآمد. ایران از نظر داشتن منابع طبیعی گردشگری جزو ٥ کشور اول جهان قلمداد می‌شود و این خبر از فرصت‌های اشتغالی بی‌نهایت‌مان است. یک‌میلیون و٢٧٤‌هزار کیلومترمربع دریا در شمال و جنوب داریم و خط ساحلی دریای خزرمان حدود ۷‌هزار کیلومتر و دریای عمان ‌هزارو٢٠٠ کیلومتر است. ما اما با این بیش از ٨‌هزارکیلومتر ساحل چه کرده‌ایم؟
در ساحل بندرعباس کمتر تور یا شناور گردشگری دریایی مورد توجه است، درصورتی که در دوبی با اندک تغییراتی در شناورهای سنتی لنج، آنها را به لنج‌های گردشگری دریایی تبدیل کرده و گردشگران دریایی طی ٢ساعت گشت دریایی در آب‌های سواحل دوبی و صرف شام درعرشه کشتی خاطره خوشی را از سفر به همراه می‌برند. این سفر به ازای هر نفر بین ٢٠٠ الی ٣٠٠ درهم برای اقتصاد آن کشور ارزآوری و درآمدزایی دارد و با توقف کروزها برای مدت یک یا دو روز دربندر کشورهای همسایه بین ٢ تا ٦‌هزار گردشگر را وارد آن منطقه می‌کنند. حالا حساب کنید وقتی جزیره قشم ما، توانایی پذیرش ١,٥‌میلیون مسافر را در ایام تعطیلات دارد، ما چه درآمدهای مسلمی را از دست داده و می‌دهیم.
روی گردشگران داخلی هم
نتوانستیم حساب کنیم
درهیچ‌ نقطه آبی جهان، مانند عمان، مرجان‌های دریایی درعمق ۱۰متر و به طول ۴۰ الی ۵۰کیلومتر وجود ندارد. ایران با برخورداری از ٤ فصل و ٢ دریا با اقلیم متفاوت جاذبه طبیعی ویژه‌ای برای گردشگری آبی ایران ایجاد کرده است. سایت‌های گردشگری بین‌المللی یا حتی داخلی را که بالا و پایین می‌کنیم، یکی از نقطه‌نظرات مشترک گردشگران، زیبایی اروند است. به نظر می‌رسد کانال اروند رود حسابی طرفدار دارد. همچنین رود کارون حد فاصل خرمشهر تا اهواز یکی از بهترین مسیرهای رودخانه‌ای برای پیاده‌روی یا قایق‌رانی کوچک است. امیر اربابیان عضو هیأت مؤسس جامعه راهنمایان گردشگری به «شهروند» می‌گوید: «بخش اعظم گردشگری دریایی شناکردن در سواحل است که فرهنگ ما چنین موضوعی را نمی‌پذیرد.» اما این همه ماجرا نیست. ما حتی هتل ساحلی نداریم. ٢ یا ٣ هتل ساحلی درکیش تنها دارایی ماست که البته حضور خانم‌ها در آنها هم ممنوع شده است.
علی عبدالملکی می‌گوید: تنها چیزی که برای گردشگرحرفه‌ای اهمیت ندارد، حجاب است؛ چراکه احترام گذاشتن به فرهنگ‌های مختلف بخشی از شغلش است. او از تجربه گفت‌وگویش با مدیران سیاست خارجی فنلاند به «شهروند» می‌گوید و ادامه می‌دهد: مدیران خارجی بارها به ما گفته‌اند چرا از حوزه خلیج‌فارسی که دراختیار دارید، استفاده نمی‌کنید؟
«یک کنسرت ساده درجزیره قشم یا کیش‌ هزار اما و اگر دارد.» این را علی عبدالملکی نایب‌رئیس کمیسیون بازرگانی اتاق بازرگانی ایران به «شهروند» گفته و ادامه می‌دهد: به واسطه همین کنسرت‌های لغوشده سالانه میلیون‌ها ارز از کشور خارج می‌شود.
گردشگری باید از خود ما شروع شود. صنعتی که می‌تواند بهترین جایگزین نفت باشد، حتی در داخل هم مورد بی‌مهری واقع شده است. عبدالملکی معتقد است؛ ایران به سرمایه‌گذار خارجی احتیاج ندارد. اگر همین سرمایه‌های داخلی ساماندهی شود، گردشگری ما نجات پیدا خواهد کرد.
خرمشهر هتل درست و حسابی ندارد
کشور ٤ فصل و ٢ دریاییم اما سواحل دریای جنوب مهجورتر از این حرف‌هاست. سواحل ایران حتی تمیز و چشم‌نواز نیستند، چه برسد به سرمایه‌گذاری و پروژه‌های کلان چند ‌میلیارد تومانی. اربابیان می‌گوید: سالانه حداقل بیش از ٥‌میلیون نفر به خزر می‌روند اما مصطفی مطورزاده، نماینده سابق خرمشهر درمجلس چندی پیش گفته بود: موضوع اینجاست امکاناتی مثل هتل و مسافرخانه که گردشگران بتوانند به راحتی یک شب در آن‌جا اسکان داشته باشند، درخرمشهر وجود ندارد. گفتنی است، جزیره قشم هم ٥/٢برابر بزرگتر از سنگاپور و بحرین است و به‌عنوان بهشت مرجان‌های دریایی شناخته می‌‌شود. این جزیره توانایی پذیرش ٥/١میلیون مسافر در ایام تعطیلات را دارد.