Iranian Agriculture News Agency

قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب هشدار داد:

بیش از دوسوم اراضی آبی در حال شور شدن/ باید بحران شوری خاک را قبول کنیم/ افت کیفیت خاک، عامل کاهش توان تولید

قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب گفت: از هشت میلیون هکتار اراضی آبی کشور حدود 6.8 میلیون هکتار در معرض شوری است.

بیش از دوسوم اراضی آبی در حال شور شدن/ باید بحران شوری خاک را قبول کنیم/ افت کیفیت خاک، عامل کاهش توان تولید


قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب گفت: از هشت میلیون هکتار اراضی آبی کشور حدود 6.8 میلیون هکتار در معرض شوری است.

سعید سعادت در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اعلام این خبر افزود: از 6.8 میلیون هکتار اراضی آبی در معرض شوری، 4.5 میلیون هکتار فقط مشکل شوری دارند، اما 2.3 میلیون هکتار علاوه بر شوری با مسائل دیگری نظیر عمق کم خاک، آهکی یا گچی بودن و محدودیت‌های دیگری برای کشت و کار روبه‌رو هستند.

وی بیان کرد: وضعیت امروز خاک‌های ایران بحرانی است. خاک به ما هشدار می‌دهد که اراضی کشاورزی به تدریج به سمت شور شدن می‌روند.

قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب، روند شور شدن خاک در ایران را غیرطبیعی دانست و به تشریح دلایل این وضعیت پرداخت. به گفته سعادت، برخی از خاک‌ها به‌دلیل ساختار خود زمین شور می‌شوند. البته بخش کمی از خاک‌های زراعی ایران چنین وضعیتی دارند، اما بخش عمده خاک‌های زراعی به دلیل مدیریت نامناسب، عملیات زراعی نادرست، استفاده نامتعارف از زمین همچنین آبیاری غلط دچار مشکل شوری می‌شوند.

وی ادامه داد: مدیریت نامناسب عامل اصلی شور شدن آب ها وخاک‌های زراعی کشور است. سوءمدیریت و درست مصرف نکردن آب و عناصر غذایی، عدم رعایت بستر کشت و دلایل متعدد دیگر زمینه شور شدن آب‌ها و خاک‌های کشور را فراهم کرده است.

سعادت عنوان کرد: روند شور شدن در سال‌های اخیر شدت گرفته و با گسترش خشکسالی، برداشت از آب‌های زیرزمینی افزایش یافته است. در نتیجه یک شیب هیدرولیکی منفی از طرف آب‌های شور به سمت آب‌های شیرین زیرزمینی، در حال رخ دادن است. به همین دلیل بعضی چاه‌های ما که آب غیرشور داشتند، این روزها مورد هجمه آب شور قرار می‌گیرند و کیفیت آب آنها از دست می‌رود.

وی یادآور شد: استفاده از آب‌های شوری که از عمق زمین بالا می‌آوریم، می‌تواند آب را شور کند، اما استفاده از پساب‌های شور نیز در افت کیفیت آب بی‌تأثیر نیست.

قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب در پاسخ به این پرسش که آیا بخش کشاورزی استانداردهای مورد نیاز برای درجه شوری پساب حاصل از تصفیه فاضلاب را به متولیان ارائه کرده است، با تأکید بر اینکه استفاده از فاضلاب خام در بخش کشاورزی ممنوع است، درباره معیارهای مختلف تصفیه فاضلاب آب سخن گفت.

سعادت تأکید کرد: گاهی برای تصفیه پساب معیار بهداشتی از نظر میزان باکتری‌ها، BOD (نرخ مصرف اکسیژن در داخل آب توسط ارگانیزم‌ها) یا COD (اکسیژن خواهی شیمیایی که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش آلودگی فاضلاب است) را در نظر می‌گیریم، اما اگر پساب حتی حاوی برخی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه باشد، ولی مقدار این عناصر بالا باشد، تبدیل پساب شور شده است.

وی گفت: تکرار آبیاری با این پساب، خاک را شور می‌کند؛ زیرا شوری چیزی نیست جز اینکه میزان عناصر غذایی خاک یا آب بیش از حد مورد نیاز گیاه باشد.

قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب درباره اعمال نظرات وزارت جهاد کشاورزی در تدوین استانداردهای پساب افزود: متولی استاندارد، سازمان ملی استاندارد است. سازمان حفاظت محیط زیست استاندارد پساب را تدوین می‌کند و به سازمان متولی استاندارد تحویل می‌دهد تا در شورای این سازمان تصویب شود. در این شورا مؤسسه تحقیقات خاک و آب هم حضور داشته و نقش مشورتی دارد، اما تدوین استانداردهای پساب جزء وظایف ما نیست.

سعادت اضافه کرد: اگر پساب دارای استاندارد لازم باشد مشکلی برای خاک ایجاد نمی‌کند.

توسعه خشکسالی در ایران ما را به سمت استفاده بیشتر از پساب در بخش کشاورزی هدایت خواهد کرد به همین دلیل باید اثر استفاده از پساب‌ها به روی خاک‌های زراعی و کیفیت خروجی تصفیه خانه‌ها، با دقت بررسی شود. وی در این باره بیان کرد: استفاده از پساب شور خیلی توسعه ندارد، اما آمار دقیقی در این ارتباط نداریم. این شکل از پساب‌ها کمتر دیده می‌شود و اثر منفی آنها در شور شدن خاک، ممکن است بین دو تا پنج درصد باشد.


خاک شور عامل افت تولید در بخش کشاورزی

هرچه درجه شوری خاک بیشتر شود، محصول کمتری از آن می‌توان برداشت. درباره اثر شوری خاک بر افت تولید، قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب عنوان کرد: بسته به مقاومت گیاه به درجه شوری، میزان افت تولید متفاوت است. جداولی در این باره تهیه شده که از روی این جداول، میزان افت تولید محاسبه می‌شود.

سعادت ادامه داد: گندم یک گیاه متحمل به شوری است. اگر درجه شوری خاک از شش بالاتر رود، به ازای هر واحد افزایش درجه شوری کاهش عملکرد داریم، اما افت عملکرد این محصول در مقایسه با گیاهی نظیر ذرت که به شوری حساس است، کمتر خواهد بود.

وی اضافه کرد: یکی از دلایل پایین بودن راندمان در بخش کشاورزی افزایش درجه شوری خاک است. اگر زمینی داشته باشیم که درجه شوری آن دو باشد، گندم را با عملکرد هشت تن در هکتار می‌توانیم برداشت کنیم، اما اگر این زمین شور شده و درجه شوری آن به هشت برسد، میزان عملکرد در هکتار کاهش یافته و می‌توان فقط چهار تن در هکتار گندم برداشت کرد.

سعادت یادآور شد: یکی از دلایل نداشتن عملکرد اپتیمم در کشاورزی ایران، خاک و آب شوری است که متأسفانه به آن دقت نمی‌کنیم.


بحران خزنده خاک را نمی‌بینیم

قائم‌مقام مؤسسه تحقیقات خاک و آب تأکید کرد: خاک مظلوم است. بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله، تگرک و سرما را همه به‌عنوان بحران قبول دارند و بسیج می‌شوند که مشکلات ناشی از این بحران‌ها را حل کنند، اما خاک که شور می‌شود فقط عده کمی که با آن سر و کار دارند متوجه مشکل می‌شوند، سایرین به وجود بحران پی نمی‌برند؛ بنابراین بحران خاک را قبول نمی‌کنیم و برای حل مشکلات آن گامی بر نمی‌داریم.

وی گفت: فقط در شرایطی بحران در بخش خاک پذیرفته می‌شود که اراضی لم‌یزرع شوند و سطح زیر کشت کاهش یابد. در چنین شرایطی نیز عموماً اعلام می‌کنیم که به‌دلیل کاهش بارندگی خاک شور شده است.

سعادت افزود: بحث شوری مدیریت‌پذیر است. اگر از امروز با آن مقابله کنیم، مطمئن هستیم که می‌توانیم از شور شدن بیشتر اراضی جلوگیری کنیم. بحران را کاهش دهیم و در خیلی مواقع خاک را نجات دهیم.

وی بیان کرد: یکی از راه‌های مؤثر در کنترل شوری خاک، مدیریت صحیح مزرعه است. شوری ثانویه که عامل اصلی شور شدن خاک‌های ایران است به‌دلیل فعالیت‌هاتی انسانی رخ می‌دهد. این عامل از طریق مدیریت مزرعه قابل مدیریت کردن است. با عملکرد مناسب نه‌تنها می‌توان مانع شور شدن خاک شد؛ بلکه می‌ توان کیفیت آن را بهبود داد، اما باید قبول کنیم که بحران خاک داریم و بخواهیم با شوری مبارزه کنیم./

L-951006-01

انتهای پیام

دیدگاه تان را بنویسید