بازار آب، الگوی کشت را اصلاح می‌کند/ ایجاد بازار آب به بهبود محیط زیست کمک نمی‌کند/ تشریح مدل موفق استرالیا در ایجاد بازار آب

عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف با تشریح وضعیت بازار آب در استرالیا، قیمت‌گذاری آب و شکل‌گیری این بازار را عامل موثری در تصمیم‌گیری کشاورزان برای کشت محصول اعلام کرد.

به گزارش خبرنگار ایانا، محمد وصال در نخستین نشست نیم‌روزه اقتصاد آب که در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، بازار آب استرالیا را ابزاری دانست که برای کشاورزان امکان تصمیم‌ ‎ گیری در راستای کشت بهتر را فراهم می‌کند.

وی بیان کرد: در کشور استرالیا پس از تشکیل بازار آب تولید ناخالص داخلی بین سال‌های 2008 و 2009 حدود 220 میلیون دلار رشد داشته است. به گفته این عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد، بازار آب استرالیا نمونه‌ای موفق است که برای ایجاد آن 30 سال وقت صرف شده است. این بازار برای آب سطحی کاربرد داشته و قوانین این کشور برای شکل‌گیری چنین بازاری اصلاح شده است.

عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف افزود: بر اساس مدلی که در استرالیا اجرا می‌شود، اثرات زیست‌محیطی نقل و انتقالات آب هم سنجیده می‌شود. بازار آب این امکان را برای ذی‌نفعان فراهم می‌کند که در شرایط خشکسالی باغداران آب مورد نیاز خود را از زارعان خریداری کرده و سرمایه‌های آنها از بین نمی‌رود.

وصال عنوان کرد: ایجاد بازار آب لزوماً به بهبود محیط زیست کمک نمی‌کند. حتی ممکن است به بدتر شدن شرایط محیط زیست بیانجامد. به همین دلیل مسئله استراداد آب زیست‌محیطی باید توسط یک نهاد مرتبط پیگیری شود.

وی ادامه داد: بازار آب سطحی ایجاد شده در استرالیا هیچ اثر منفی روی آب زیرزمینی نداشته، اما اگر این مدل در ایران اجرایی شود، شاید اگر با خرید آب از کشاورزان در سازو کار بازار، افراد به سمت برداشت از آب زیرزمینی هدایت شوند.

این عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد تأکید کرد: در کشور استرالیا برای جلوگیری از اثرات منفی بازار آب بر محیط زیست یک نهاد دولتی شکل گرفته که بسیار فعال است. این نهاد 20 درصد حق‌آبه‌های یک حوضه آبریز را در اختیار داشته و بر اساس فرمول‌هایی که استخراج کرده، تصمیم می‌گیرد تخصیص‌ها چگونه باشد و یا نیازی هست برای محیط زیست تخصیصی خریداری شود یا خیر.

اگرچه برخی صاحب‌نظران بازار آب استرالیا را تجربه‌ای ناموفق می‌دانند؛ زیرا دولت در این بازار ناگزیر به پرداخت یارانه است، اما وصال بازار استرالیا را تجربه‌ای موفق معرفی می‌کند.

وی به این پرسش که چرا به روی بازار آب استرالیا مطالعه شده در حالی که بزرگ‌ترین بحران امروز ایران، آب زیرزمینی و افت سفره‌ها است و شرایط ایران و استرالیا به هیچ وجه مشابه نیست، این‌گونه پاسخ داد: ما مطالعاتی به روی بازار آب هند هم داشتیم، اما مشکل عمده ما در دریاچه ارومیه، در تخصیص منابع آب سطحی است و استرالیا الگوی مناسبی برای تخصیص منابع آب زرینه رود و سیمینه رود در اختیار ما قرار می‌دهد.

این عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد یادآور شد: در بازار آب استرالیا این امکان وجود دارد که افراد تمام سهم یا بخشی از سهم تخصیص یافته خود را در بازار بفروشند. برای مبادلات، بازه زمانی در نظر گرفته می‌شود و حتی افراد می‌تواند تخصیص امسال خود را برای سال آینده ذخیره کنند. البته در ذخیره تخصیص‌ها، میزان تبخیر و... هم محاسبه شده و سهم فرد برای سال بعد ذخیره می‌شود.

وصال اضافه کرد: در بازار این کشور قوانین به نحوی تدوین شده که حق مبادله آب با زمین یا بدون زمین فراهم است. البته در زمان تخصیص منابع، با کاهش میزان بارش‌ها، سهم تخصیص افراد نیز کاهش می‌یابد. این کار توسط یک نهاد دولتی انجام می‌شود.

وی در پایان بیان کرد: در استرالیا برای تخصیص‌ها اولویت هم تعیین شده‌ است. اولویت نخست تأمین آب شرب شهری و روستایی است. دومین اولویت تأمین آب مورد نیاز دام روستاییان است و سایر اولویت‌ها در ذیل این دو اولویت قرار می‌گیرند. در شرایطی که میزان آب کاهش می‌یابد، ابتدا حق‌آبه دو اولویت نخست پرداخت می‌شود و سپس در صورت کسری منابع، برخی حق‌آبه‌ها حذف می‌شوند و ممکن است در سال‌های خشک اولویت‌های آخر تعیین شده در جداول، تخصیصی از منابع آب دریافت نکنند./

L-951012-04