لزوم توجه به سرمایه‌گذاری خارجی برای مدیریت آب کشاورزی

فاطمه پاسبان. کارشناس کشاورزی

شرق : آب بعد از هوا مهم‌ترین ماده مورد نیاز موجودات زنده است. آب از منابع مهم محیط‌زیست است و زندگی و سلامت همه موجودات زنده اعم از انسان‌ها، گیاهان و جانوران به وجود آن بستگی دارد. بیش از سه‌چهارم کره زمین را آب فراگرفته؛ اما بیشتر این آب‌ها دارای نمک هستند و فقط یک درصد کل آب‌های موجود، آب شیرین و قابل استفاده است. تمامی نیازهای انسان‌ها، گیاهان و جانوران ساکن در خشکی و آب از همین مقدار آب موجود تأمین می‌شود. مصارف آب شامل فعالیت‌های کشاورزی، صنایع، خانگی و محیط ‌زیست است. افزایش جمعیت کره زمین باعث افزایش مصرف آب در فعالیت‌های مختلف شده، این در حالی است که به علت افزایش دمای کره زمین، بارش برف و باران نیز به‌شدت کاهش یافته است. کاهش بارش و تبخیر آب و افزایش مصرف آب باعث کم‌آبی شده است. خشک‌سالی پیامد همین کم‌آبی و بارش کم بوده که اثرات مخرب فراوانی بر زندگی انسانی و جانوری دارد. هدررفت آب به‌وسیله انسان، از برداشت بی‌حساب از منابع آب سطحی و زیرزمینی در مدت‌زمان طولانی و مصرف بی‌رویه آب در منازل و فعالیت‌های اقتصادی ناشی می‌شود. مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی (IPCC) در تحقیقی که سال ۲۰۱۳ انجام داد، بر اساس مدل‌سازی‌های کامپیوتری یک‌سری پیش‌بینی‌هایی کرد. بیشتر شبیه‌سازی‌ها نشان‌دهنده این هستند که تغییر دمای جهانی سطح زمین تا پایان قرن ٢١ نسبت به سال ۱۸۵۰ تا ۱٫۵ درجه افزایش می‌یابد. در این میان افزایش دمای زمین به اندازه دو درجه سانتی‌گراد به‌عنوان مرز خطر در گرمایش جهانی در نظر گرفته شده است که پیامدهای مختلفی از جمله کاهش منابع آبی را به دنبال دارد. به دلیل همین محدودیت منابع آبی است که درحال‌حاضر مصرف بهینه و افزایش بهره‌وری از منابع آبی در فعالیت‌های اقتصادی (طرف تقاضا) و در کنار آن مدیریت بهینه عرضه آب در جهان مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان هر کشوری قرار گرفته است.

فعالیت بخش کشاورزی با توجه به ماهیت و نوع فعالیت آن سهم بزرگی در مصرف آب دارد. اگر نگاهی به آمار جهانی (فائو) بیندازیم بخش کشاورزی به‌طور میانگین حدود ٧٠ درصد آب مصرفی را به خود اختصاص داده است. سهم آب مصرف‌شده در بخش کشاورزی در منطقه خاورمیانه و قاره آفریقا به ترتیب ٨٤ و ٨٢ درصد است. این رقم برای کشورهای مختلف، متفاوت است، به‌طوری‌که برای کشور هند ٩١ درصد، برزیل ٦٠ درصد، مصر ٨٦ درصد و چین ٦/٦٤ درصد است. آمار نشان می‌دهد بر حسب وضعیت طبیعی و جغرافیایی و گستردگی میزان فعالیت‌های بخش کشاورزی و نوع مدیریت عرضه و تقاضای آب در کشورهای مختلف سهم کشاورزی از آب مصرفی متفاوت است. با توجه به اینکه بخش بزرگی از تقاضای آب از سوی فعالیت‌های بخش کشاورزی است، برای افزایش و کارایی بهره‌وری آب در بخش کشاورزی سرمایه‌گذاری عظیمی شده است. برای تأمین سرمایه پروژه‌های افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف آب بخش کشاورزی علاوه بر سرمایه داخلی به سرمایه‌گذاری خارجی نیز توجه شده است. تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری خارجی توانسته محدودیت تأمین مالی در پروژه‌های مدیریت آب را از میان بردارد. در چین، سرمایه‌گذاری خارجی نقش مهمی در تأمین مالی برنامه‌های توسعه بخش کشاورزی آن داشته است. در پایان سال ٢٠٠٥، میزان سرمایه خارجی در بخش کشاورزی چین بیش از ٣٢,٩‌ میلیارد دلار آمریکا بوده است. چین از سرمایه‌گذاری خارجی، برای جبران کمبود داخلی نهاده‌های کشاورزی، ورود فناوری‌های خارجی پیشرفته و تجهیزات، ارقام مرغوب و انتقال تجربیات مدیریت پیشرفته در عرصه‌های مختلف فعالیت‌های کشاورزی استفاده کرده است تا از این طریق بتواند به توسعه کشاورزی و ارتقای صنایع فراوری برسد و از طرف دیگر ارتقای سطح صنعتی‌شدن کشاورزی و اصلاحات روستایی و کشاورزی را ترویج دهد. در این میان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ذخیره آب، مدیریت منابع آبی و انتقال فناوری‌های جدید برای بهره‌وری بیشتر مصرف آب در کشور چین انجام شده است. از آنجایی که پروژه‌های مدیریت آب در بخش کشاورزی نیازمند سرمایه بالایی است، اکثر کشورهای در‌حال‌توسعه که با کمبود منابع مالی و سرمایه‌ای مواجه هستند، برای اجرای پروژه‌های مختلف مدیریت بهینه مصرف آب، به سرمایه‌گذاری خارجی متوسل شده‌اند که جذب سرمایه‌گذاری خارجی با هدایت دولت، قانون‌مداری، تسهیل فرایندها و تشویق سرمایه‌گذار خارجی و تضمین و امنیت سرمایه آنان انجام‌شده است.