راه حل های پایدار وزارت جهاد کشاورزی ایران در 5 تا 10 سال آینده/ تحقق کشاورزی حفاظتی در ایران/ ایران دو دهه آینده در وضعیت هشدار کمبود آب قرار می گیرد

ایران در سال 2015 دارای جمعیت تقریبا 80 میلیون نفر و تولید ناخالص داخلی در حدود 400 میلیارد دلار بود. براساس داده های بانک جهانی پیش بینی می شود که برداشتن تحریم های تجاری مربوط به فعالیت های هسته ای، ایران را تبدیل به اقتصاد نوظهور در منطقه کند؛ ایران از لحاظ ذخایر نفت رتبه چهارم در جهان و از نظرذخایر گاز طبیعی در جایگاه دوم قرار دارد و در کنار این موارد دارای صنایع مختلف و گوناگونی نیز است .

به گزارش ایانا از وب سایت مرکز بین المللی بهبود ذرت و گندم CIMMYT ، از سال 2010، رشد بخش کشاورزی به تنهایی در حدود 7 تا 10 درصد تولید ناخالص بوده و بیش از 16 درصد از نیروی کار این کشور را نیز در اختیار دارد. ایران دارای آب و هوای گوناگونی است که باعث شده تا به منطقه ای برای کشت محصولات متنوع تبدیل شود که این محصولات از اهمیت جهانی برخوردارند؛ از جمله این محصولات، گندم است که بیشترین نقش را بازی می کند و حدود 70 درصد از تولید غلات را به خود اختصاص داده است .

تقویت بخش کشاورزی ایران، می تواند کشور را به سمت خودکفایی در این بخش برساند، بخشی از این دستور کار، از زمان انقلاب اسلامی از سال 1979 انجام شد. در سال 1999، دولت استراتژی خودکفایی گندم را با افزایش تولید از طریق یارانه نهاده ها و تصویب روش های جدید و فن آوری ها مانند بذر اصلاح شده، مکانیزاسیون و آموزش کشاورزان را انجام داد .

البته سیاست های ناپایدار و ناسازگار با محیط زیست به رشد این بخش آسیب زده است. کشاورزی از تخریب زمین و تغییرات آب و هوا رنج می برد. از دلایل کاهش توسعه کشاورزی در سال های اخیر، می توان به تحریم و افزایش تورم از سال 2011 اشاره کرد .

کمبود آب شدید به دلیل سیاست های کشاورزی همراه با کاهش بارش و خشکسالی روی داده است. ایران در حال حاضر بیست و چهارمین کشور در جهان است که با تنش آب روبه رو است و پیش بینی می شود که در وضعیت هشدار کمبود آب تا دو دهه آینده قرار گیرد. این در حالی است که 90 درصد از مصرف آب ایران در بخش کشاورزی استفاده می شود - که با توجه به ارزیابی های دولت، بیش از 60 درصد آب، در آبیاری کشاورزی هدر می رود .

در شمال غرب ایران، استان آذربایجان غربی یکی از مراکز مهم کشاورزی ایران قرار دارد. معروف ترین دریاچه ایران، دریاچه ارومیه در این استان است. اما تغییرات آب و هوایی در نتیجه خشکسالی، افزایش انحراف آب برای زراعت آبی و سوء مدیریت باعث شده (بیش از 75 درصد از زمین ها به کشت گندم آبی در استان اختصاص دارد) از دهه 1970، نزدیک به 90 درصد از میزان آب آن کاسته شود. چراکه آبیاری کشاورزی اطراف دریاچه با آب های زیرزمینی و آبهای سطحی تامین می شود، که با افزایش کشت و میزان بیشتر آب، وضعیت این دریاچه در حالت بحرانی قرار گرفته است .

برای حل این مشکل، سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه سهم دارند، به همراه دولت ایران، نیروهای خود را برای بازگرداندن و حفظ منابع آب بسیج کردند، که از جمله کارها، می توان به توقف ساخت سد، مدیریت مخازن موجود و تنظیم مقرراتی برای اراضی کشاورزی اشاره کرد .

همچنین از شیوه های مناسب کشاورزی هم بهره برده که از آن جمله ترویج کشاورزی حفاظتی (CA) بوده است؛ این شیوه دارای کمترین اختلال خاک، همراه با پوشش دائمی خاک و استفاده از تناوب زراعی است و می تواند به حفظ و افزایش تولید، سود و حفاظت از محیط زیست کمک کند و سنگ بنای استراتژی کنونی وزارت کشاورزی برای حفظ آب و کشاورزی پایدارتر است .

" این شیوه کاهش هزینه کشاورزان، افزایش کیفیت خاک، کاهش فرسایش خاک و بهبود فعالیت های بیولوژیکی و افزایش بهره وری کشاورزی را به همراه می آورد. " این سخنان را محمد اسماعیل اسدی، دانشمند ارشد بخش تحقیقات مهندسی کشاورزی مرکز آموزشی و پژوهشی منابع طبیعی و کشاورزی و مسئول آموش کشاورزی حفاظتی وزارت جهاد کشاورزی گفت .

وی معتقد است، دانش کشاورزی حفاظتی در سطح محلی برای تغییر کشاورزی در ایران از مسایل مهم است. مرکز بین المللی بهبود ذرت و گندم، از دهه 1960 در ایران حضور داشته و در حال حاضر از سیاست های کشور در زمینه کشاورزی پایدار از طریق تحقیقات علمی و مشاوره در زمینه کشاورزی حفاظتی، حمایت می کند .

محمد رضا جلال کمالی، دانشمند ارشد در حوزه گندم و مسئول رابط CIMMYT با ایران گفت: T "CIMMY نقش مهمی در توسعه و ارتقاء فن آوری های مدیریت محصول بر پایه کشاورزی حفاظتی در ایران داشته است . "

وی افزود: "با آموزش دانشمندان و محققان ایرانی در مکزیک و هند و برگزاری کارگاه های آموزشی در کشور با همکاری دانشمندان منطقه ای برای ذی نفعان، می توان به ایجاد و توسعه کشاورزی حفاظتی در کشور و در سطح محلی دست یافت ."

این در حالی است که چندی پیش، محمد اسماعیل اسدی، کارگاه آموزشی کشاورزی حفاظتی ( CA) در مورد آخرین تحولات در فن آوری های مدیریت محصول مبتنی براین روش را در آذربایجان غربی، با حضور 70 کشاورز، تولید کنندگان ماشین آلات، مسوولان ترویج کشاورزی، محققان و دیگر کارشناسان کشاورزی از آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی وکردستان برگزار کرد .

اسدی گفت: "ما دریافتیم که استفاده از شیوه های مدیریت محصول مبتنی بر کشاورزی حفاظتی، می تواند با حداقل اختلال در خاک، حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک و چرخش محصول، به آسانی به افزایش عملکرد و بهبود مواد آلی و بیولوژِی(زیست محیطی) خاک بینجامد ."

وزارت کشاورزی ایران ، در حال حاضر اقدام به سرمایه گذاری بر روی راه حل های پایدار برای کشاورزی با هدف افزایش سازگاری برای محصولات کشاورزی از جمله گندم در 5 تا 10 سال آینده کرده است که شامل برنامه های گسترش شیوه های مدیریت محصول مبتنی برکشاورزی حفاظتی در سه میلیون هکتار از زمین های کشاورزی خواهد بود .

اسدی یادآور شد: " فن آوری و شیوه های مدیریت محصول مبتنی بر کشاورزی حفاظتی می تواند به امنیت غذایی ایران کمک کند. چراکه ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان با دسترسی محدود به منابع آب قرار دارد، همچنین منابع آب زیر زمینی کاهش یافته و تنها یک سوم متوسط ​​ بارش جهانی را دریافت می کنیم. کشاورزی پایدار به افزایش تولید همراه با حفظ منابع طبیعی ما کمک می کند ."

بنابراین برای رسیدن به این هدف ، سرمایه گذاری در سیستم های کشت حفاظتی و دیگر استراتژی پایدار برای کاهش بحران آب ایران، سازگار با تغییرات آب و هوای و انعطاف پذیر در برابر دیگر شوک های زیست محیطی باید ادامه یابد .

نویسنده: کاتلین روته

ترجمه: فرحناز سپهری