شکل نگرفتن ساختارهای متناسب عامل شکست/ پذیرش تغییر رمز موفقیت اروپا/ ایده استراحت خواست مردم

استاد جنگل‌شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران ایده‌پرداز شیوه جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت است و این روزها از موافقان ایده تنفس جنگل و به نوعی یکی از ایده پرازان اصلی این تفکر است. همواره منتقدان تاکید دارند که ایده قبلی وی یعنی جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت موفقیت آمیز نبوده‌است پست تنفس هم بدون پشتوانه نظری و علمی کافی مطرح شده‌است اما محمد رضا مروی مهاجر دلیل عدم موفقیت این شیوه در ایران را شکل نگرفتن ساختارهای متناسب با شیوه جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت در کشور اعلام کرد.

به گزارش خبرنگار ایانا، محمد رضا مروی مهاجر در "نشست تنفس جنگل؛ بایدها و نبایدها" از سلسله نشست‌های پردیسان به انتقادات مطرح شده در رابطه با عدم موفقیت شیوه جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت پاسخ داد.

وی در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که در مطرح کردن شیوه جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت برای جنگل‌های ایران، از تفکر آلمان و اروپا تاثیر پذیرفته‌است.

مروی مهاجر ادامه داد: بر اساس الگوهای اروپایی فکر می‌کردم اگر تفکر جدید به کشور وارد کنم، حرکت ایجاد خواهد شد. من تفکر را به ایران وارد کردم اما حرکتی که در اروپا با ورود ایده‌های جدید در ساختارها ایجاد می‌ ‎ شود، در بخش جنگل ایران شکل نگرفت. به گفته وی متاسفانه در ایران همه منتظر هستند که مشکل توسط فرد دیگری حل شود.

وی تاکید کرد: اجرای شیوه جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت، تفکر همگام با طبیعت نیاز دارد. بهره‌برداری نزدیک به طبیعت باید در جنگل اجرا شود اما هیچ‌گاه این ساختارها طی دو دهه گذشته در ایران شکل نگرفته‌است.

این استاد دانشگاه تهران افزود: اگر استراحت جنگل فقط تفکر یک عده باقی بماند و سایر کارشناسان با این حرکت همراهی نکنند، قطعا منجر به شکست می‌شود.

وی گفت: در هیچ یک از شیوه‌های جنگل‌شناسی، پذیرفته نیست که نشانه‌گذار درختان طبقه بالا را با از جنگل خارج کند و در مقابل بلافاصله پس از نشانه‌گذاری دام در جنگل حاضر شده و نهال‌ها را از بین ببرد. متاسفانه ما هنوز در جنگل‌های شمال ایران شاهد حضور دام هستیم.

مروی مهاجر فقر فرهنگی و عدم توان گفتگو را عیبی دانست که باید هرچه سریعتر برای آن چاره‌ای اندیشیده شود تا در فضای گفتمان به یک تفکر واحد برای مدیریت جنگل‌های کشور دست یابیم.

وی در واکنش به سخنان تقی شامخی استاد دیگر دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران درباره مقصر بودن سازمان جنگل‌ها در پیدایش وضعیت فعلی جنگل، گفت: در وضعیت فعلی همه مقصر هستیم و بهتر است به دنبال مقصر نگردیم. اگر بپذیریم که نقش یکسان در وضعیت کنونی داشته‌ایم، برای ارایه راه حل مناسب آمادگی پیدا خواهیم کرد.

این استاد دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه بهتر است در طرح تنفس به جای تمرکز به روی واژه‌ها به اصل موضوع پرداخته شود، موجودیت جنگل‌های شمال کشور را در معرض خطر جدی اعلام کرد.

وی افزود: مدیریت اکوسیستم‌های جنگلی یکی از پیچیده‌ترین کارها در دنیا است. شیوه‌های جنگلداری در آلمان به عنوان مبتکر علم جنگل از 250 سال قبل دائما در حال تغییر است. ابتدا در این کشور شیوه‌های متمرکز بر تجدید حیات طبیعی مورد استفاده قرار گرفت، بعد جنگل آمیخته مورد توجه قرار گرفت. سپس نظریه‌های مربوط به خشکه‌دار و تامین سلامت جنگل توسط محققان این کشور مطرح شد اما در اروپا همه تحول و تغییر را می‌پذیرند نه اینکه دائما بر تداوم روندهای قبلی تاکید کنند.

استراحت جنگل حاصل نیم قرن کسب تجربه

مروی مهاجر تصمیم‌گیری در زمینه استراحت جنگل را حاصل نیم قرن تجربه کسب شده در اجرای طرح‌های جنگلداری دانست.

وی افزود: در دانشگاه‌ها زحمات زیادی کشیده شده و اشتباه هم زیاد کرده‌ایم. با همان تجربیات مدیریتی به این نتیجه رسیده‌ایم که رفتار گذشته در شمال اشتباه بوده‌است. ما از الگوهای جنگل‌های انسان ساخت اروپا به عنوان نسخه برای جنگل‌های طبیعی شمال خود استفاده کرده‌ایم. در صورتی که مدیریت اکوسیستم طبیعی، اقتضائات خاص خود را دارد.

این استاد دانشگاه تهران سوء استفاده از بهره‌برداری را اشتباه دیگر در مدیریت جنگل‌های کشور معرفی کرد.

وی اضافه کرد: بهره‌برداری را مترادف با برداشت چوب دانستیم در حالی که وقتی از اکسیژن تولید شده در جنگل استفاده می‌کنیم یا این اکوسیستم خاک را حفظ کرده و آب را ذخیره می‌کند، در حال بهره‌برداری از جنگل هستیم.

مروی مهاجر جنگلداری از راه دور را سومین خطای مدیریتی در طرح‌های جنگلداری دانست. وی در تشریح نظر خود بیان کرد: ما جنگلداری از راه دور انجام دادیم از مرکز تلاش کردیم که جنگل‌ها را مدیریت کنیم در حالی که نسخه مورد نیاز برای مدیریت جنگل‌های طبیعی ایران، مدیریت محلی است.

این استاد دانشگاه تهران عنوان کرد: در جنگل خیرود کنار نوشهر که جنگل آموزشی دانشگاه تهران است، همیشه مهندس حضور داشته و تمام عرصه را می‌شناسیم، اما در عرصه‌های تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها وضعیت به این گونه نبوده‌است.

وی گفت: اعتقاد راسخ دارم که موافقان و مخالفان ایده استراحت جنگل، بر حفاظت از اکوسیستم‌های جنگلی تاکید دارند. در راه حل و تاکتیک بین دو طیف، اختلاف نظر وجود دارد که امیدواریم با گفتگو این اختلافات حل شود.

مروی مهاجر با تاکید بر ایجاد همگرایی در میان کارشناسان برای ایجاد تغییر رویه در مدیریت جنگل، این اکوسیستم طبیعی را متعلق به آحاد جامعه دانست که باید برای تمام ایرانیان حفظ شود.

وی به سخنان رامین رحمانی عضو هیات علمی دانشگاه گرگان دیگر عضو پنل و مخالف طرح تنفس که میزان برداشت از جنگل‌های شمال کشور را کمتر از پتانسیل‌های این اکوسیستم اعلام کرد، این‌گونه پاسخ داد: این تفکر که از جنگل‌ها کم برداشت می‌کنیم یا نیم متر مکعب برداشت می‌کنیم، اشتباه است. ما نباید صرفا به حجم برداشت سازمان جنگل‌ها از این اکوسیستم طبیعی توجه کنیم بلکه باید در مجموع بدانیم که از جنگل برای مصارف مختلف، چقدر چوب خارج می‌شود.

خروج پنج میلیون متر مکعب چوب از جنگل‌های شمال

این استاد دانشگاه تهران با تکیه بر تحقیقات انجام شده توسط شامخی و حشمت الواعظین دو تن از همکارانش در دانشکده منابع طبیعی، حجم برداشت چوب از جنگل‌های ایران توسط جامعه روستایی را بین سه و نیم تا چهار میلیون متر مکعب اعلام کرد.

وی ادامه داد: 500 هزار متر مکعب چوب هم توسط سازمان جنگل‌ها از مجاری قانونی برداشت می‌شود. در جنگل‌های شمال قاچاق چوب و غیره نیز داریم. بنابراین سالانه حدود پنج میلیون متر مکعب چوب از جنگل‌های شمال خارج می‌شود.

مروی مهاجر گفت: نتیجه این برداشت بیش از حد، تضعیف خاک‌های شمال است. آبراهه‌ها دچار مشکل شده و تنوع زیستی و کل اکوسیستم، در حال ضعیف شدن است.

وی افزود: جنگل‌های شمال در حال از بین رفتن است و از آنجا که تاج پوشش در این جنگل‌ها کم شده و بارش‌های یکباره و پراکنده داریم، در صورت ادامه روند فعلی به زودی سیل‌های مهیب امکان سکونت در شمال ایران را از مردم این منطقه سلب خواهد کرد.

این استاد دانشگاه تهران همچنین در پاسخ به انتقادات مطرح شده در زمینه توقف بهره‌برداری از جنگل‌ها تاکید کرد: قرار نیست به صورت دائم بهره‌برداری از جنگل متوقف شود. پس از اینکه دوره 10 ساله گذار تمام شد، در سال یازدهم، بر اساس پتانسیل هر منطقه، امکان برداشت و بهره‌برداری نیز فراهم می‌شود.

وی تاکید کرد: عملکرد ما در طرح‌های جنگلداری علمی نیست زیرا همچنان شاهد حضور دام در جنگل هستیم که با اصول علمی منافات دارد. بنابراین باید از تغییرات نترسیم و دنبال تحول باشیم. عینک بدبینی را کنار بگذاریم و با یکدیگر همراه شویم.

گذر از دقیقه 90

مروی مهاجر با تاکید بر اینکه در اجرای طرح تنفس حتی از دقیقه 90 هم گذشته‌ایم، با تکیه بر تحقیقات انجام شده توسط دانشجویانش گفت: بر اساس منحنی‌های پراکنش رسم شده، فهمیدیم که قسمت جوان جنگل از دست رفته و دیگر زادآوری در جنگل نداریم. وی افزود: این زنگ خطری بود که سبب شد طی سه سال گذشته در هیچ جنگلی نشانه‌گذاری نکنم.

این استاد دانشگاه تهران یادآور شد: اگر کارشناسان نتوانند برای جنگل تصمیم درستی بگیرند، سایرین این کار را خواهند کرد. تاکنون هیچ‌گاه هیات وزیران به کارشناسان دیکته نکرده بود که چه درختی را از جنگل خارج کنند اما چرا بعد از سال مصوبه سال 92، اعلام شد که فقط درختان شکسته و بادافتاده باید از جنگل خارج شود؟

وی بیان کرد: تنفس جنگل خواست جامعه است. بر اساس آمارگیری که از سطح جامعه انجام داده‌ایم، مردم موافق استراحت جنگل هستند اما اساتید دانشگاه با این ایده مخالفت می‌کنند.

مروی مهاجر همچنین در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: مسایل اقتصادی- اجتماعی جنگل با فرمول‌های دستوری و نسخه‌های از بالا به پایین حل نمی‌شود. باید در تمام عرصه‌ها مهندس مقیم حضور داشته باشد تا در تعامل با جامعه محلی برای مدیریت جنگل‌های شمال با اهداف مختلف در سطح حوضه آبریز برنامه ارایه دهد. هر مسئولی نیز باید شناسنامه و اطلاعات محل خدمت خود را در اختیار داشته باشد./

L-951020-02