ایران در آمار جهانی ارگانیک

آخرین بررسی آمارهای رسمی درباره وضعیت کشاورزی ارگانیک انتشار یافته در سال ۲۰۱۶ میلادی که شامل معرفی آمار و فعالیت‌های ارگانیک تا پایان سال ۲۰۱۴ در کشورها است، نشان می‌دهد که ۱۷۲ کشور دارای فعالیت در زمینه کشاورزی ارگانیک هستند که در این بین قاره آمریکای شمالی دارای ۳,۱، اروپا ۱۱.۶، آمریکای لاتین ۶.۸، آفریقا ۱.۳ و اقیانوسیه دارای ۱۷.۳ میلیون هکتار اراضی کشاورزی ارگانیک هستند. تجارت ارگانیک در این سال معادل ۸۰ بیلیون دلار و تعداد کشورهای دارای مقررات ارگانیک ۸۷ کشور بوده است. سطح کل اراضی تحت پوشش ارگانیک در دنیا معادل ۴۳.۷ میلیون هکتار معادل ۰.۹۹ درصد کل اراضی کشاورزی دنیا است. کشور استرالیا با ۱۷.۲، آرژانتین با ۳.۱، آمریکا با۲.۲، چین با ۱.۹، اسپانیا با ۱.۷، ایتالیا با ۱.۴، اروگوئه با ۱.۳، فرانسه با ۱.۱، آلمان با یک و کانادا با ۰.۹ میلیون هکتار، ۱۰ کشور نخست دنیا در زمینه کشاورزی ارگانیک در دنیا هستند.

در این سال، کشور ایران از منظر سطوح اراضی کشاورزی ارگانیک (با در نظر کرفتن مزارع در حال گذار) با سطحی معادل ۱۱ هزار و ۶۰۱ هکتار، در رتبه ۸۵ دنیا، پایین‌تر از کشورهای مانند تاجیکستان، گواتمالا و پاناما و بالاتر از کشورهای مانند ایسلند، کامبوج، ژاپن، صربستان، نپال و... قرار دارد.

رتبه کشور ایران، از منظر تلاش برای تبدیل اراضی کشاورزی به نظام ارگانیک که شاخص مهم برای مقایسه کشور در برنامه‌ریزی و فعالیت مدون در توسعه کشاورزی ارگانیک است، بسیار پایین بوده و با عدد ۰,۰۲ درصد (نسبت اراضی ارگانیک به کل اراضی) در ردیف ۱۴۳ دنیا قرار دارد. در این رتبه‌بندی، بعد از کشور ایران، ۲۸ کشور دیگر مانند عربستان، آفریقای جنوبی، کنیا، مالزی، نیجریه، جاماییکا، کامرون، زیمباوه، عمان و عراق قرار دارند. این در حالی است کشور ایران از منظر پتانسیل تبدیل اراضی کشاورزی به ارگانیک، به‌دلیل ویژگی‌های و مزایای ناشی از نظام کشاورزی مبتنی بر تولیدات روستایی، دیم، عشایری و همچنین تنوع اقلیمی و محصولی (دامی، آبزیان، زراعی، باغی و...)، قابلیت تبدیل حداقل ۱۰ درصد از اراضی کشاورزی به ارگانیک را داشته و در این باره می‌تواند جزو ۱۲ کشورهای برتر دنیا قرار گیرد. این پتانسیل در بیشتر استان‌های کشور ازجمله کرمان، خراسان، لرستان، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، قزوین و... و در طیف وسیعی از محصولات وجود دارد، اما با وجود این پتانسیل و حتی تدوین نخستین سند راهبردی توسعه کشاورزی ارگانیک کشور در سال ۱۳۸۸، به‌دلیل موازی‌کاری بیهوده و فقدان نهاد و مرجع مشخص برای توسعه کشاورزی ارگانیک، عدم استقرار کامل نظام ملی گواهی ارگانیک، فقدان نظام پایش و عرضه محصولات ارگانیک، دخالت و غلبه عناصر تجاری و بازاری در بخش ارگانیک کشور، انحراف در مبانی و تعاریف و اهداف حقیقی ارگانیک، دخالت عناصر و نهادهای غیرمرتبط در این باره، فقدان شجاعت در تصمیم‌گیری سیاستگزاران به‌دلیل ضعف بینش در مبانی توسعه کشاورزی ارگانیک، تبلیغات منفی شبکه تجاری کود و سم و... فرصت عظیمی برای ارتقای نظام ارگانیک کشور در دنیا در حال از دست رفتن است. در حالی که بسیاری از کشورهای منطقه، شامل ۳۷ کشور در آسیا معادل ۷۹ درصد از کشورهای آسیایی در سال‌های اخیر در حال توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش ارگانیک هستتند. به‌عنوان مثال کشور چین با ۱.۹ بزرگ‌ترین کشور تولیدکنننده در آسیا و در ردیف چهارم جهانی است یا برخی کشورهای منطقه مانند هند و روسیه بیشترین درصد توسعه رشد ارگانیک در سال‌های اخیر نسبت به سال ۲۰۱۱ در دنیا را دارا هستند که رقم این رشد تا ۳۰۰ درصد نسبت به سال ۲۰۱۱ را شامل می‌شود. در حالی که بررسی رشد کشاورزی ارگانیک ایران در سال‌های اخیر به دلیل دلایل ذکر شده، دچار نوسان بوده و حتی منفی شده است. به‌عنوان نمونه، ابران در سال ۲۰۱۱ معادل ۴۳ هزار و ۳۳۲ هکتار، در سال ۲۰۱۲ دارای ۴۲ هزار و ۶۳۴ هکتار، در سال ۲۰۱۳ دارای ۱۲ هزار و ۱۵۶ و در سال ۲۰۱۴ دارای ۱۱ هزار و ۶۰۱ هکتار کشاورزی ارگانیک بوده که این عدد نشان از دارای رشد منفی ۴.۶ بوده است.

در این سال، آمار ارگانیک در سایر بخش‌های ( به‌جز کشاورزی) در دنیا عبارت است از بخش اراضی طبیعی و بکر معادل ۳۷,۴۴ میلیون هکتار، ۴۳ هزار و ۲۲۲ هکتار در بخش آبزی‌پروری و ۶۲ هزار و ۵۸۹ هکتار در جنگل هشت‌هزار و ۱۱۲ در اراضی قرق غیرکشاورزی و یک‌هزار و ۵۰۷ هکتار در سایر فرایندها و با اضافه کردن اراضی کشاورزی به این آمار در مجموع ۸۱ میلیون و ۲۲۰ هزار و ۱۷۲ هکتار از ارضی دنیا تحت پوشش نظام ارگانیک هستند.

در کشور ایران نیز با با محاسبه ۲۲ هزار و ۸۵۰ اراضی ارگانیک حاصل از تبدیل اراضی طبیعی(وحشی) و ۱۱ هزار و ۶۰۱ هکتار اراضی کشاورزی ارگانیک، در مجموع با دارای ۳۴ هزار و ۴۵۱ هکتار اراضی ارگانیک است و بررسی رتبه ایران در مجموع اراضی ارگانیک هم در رتبه‌های ۸۰ تا ۹۰ دنیا قرار می‌گیرد./