جنگل، نیازمند تشکلی قوی و فراگیر

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - لیلا مرگن:

اجرای هر گونه تحول در سیستم مدیریتی جنگل‌های کشور، نیازمند زیر ساخت‌هایی است. اصلاح این زیر ساخت‌ها از نگاه مدافعان و مخالفان توقف بهره‌برداری جنگل‌های شمال کشور مخفی نمانده است. بسیاری از کارشناسان منابع طبیعی بر این باورند که برای ایجاد تحول در مدیریت عرصه‌های طبیعی، باید ساختارهای متناسب برای این تغییرات ایجاد شود. آنها معتقدند که باید تشکیلات منابع طبیعی از زیر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی خارج شده و به عنوان وزارتخانه‌ای مستقل، مدیریت 135 میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی کشور را به عهده بگیرد. طرفداران اصلاح ساختار سازمان جنگل‌ها نیز به چند دسته تقسیم می‌شوند و فرمول‌های مختلفی برای استقلال سازمان جنگل‌ها و تشکیل وزارتخانه منابع طبیعی مطرح می‌کنند اما باید گفت آنچه امروز ما را به این نقطه رسانده ضعف نظارتی بر اجرای صحیح برنامه‌های تدوین شده است.

آنچه مسلم است، این است که امروز طرح‌های جنگلداری به دلیل نبود نظارت دقیق و کمبود اعتبارات، بر اساس اصول علمی صحیح در جنگل پیاده نشده ‎ اند. نیمی از جنگل‌های کشور به دلیل نبود بودجه و عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این مناطق بدون طرح باقی مانده و در معرض تخریب جدی قرار دارند. برنامه‌ریزی نادرست، وضعیت جنگل‌ها را از نظر کمی و کیفی با مشکلات جدی مواجه کرده است. از آنجا که بر اساس قوانین مصوب مجلس و برنامه‌های توسعه کشور، کوچک‌سازی بخش دولتی در دستور کار تصمیم‌سازان قرار دارد آیا بهتر نیست به جای کوبیدن بر طبل ایجاد یک وزارتخانه جدید -که قطعا پیچیدگی‌های زیادی خواهد داشت-، بر استفاده از ظرفیت و پتانسیل‌های موجود متمرکز شویم؟ آیا بهتر نیست سمن‌ها و انجمن‌های علمی نقش پررنگ‌تری ایفا کرده و بیشتر بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی و یا حتی بهره‌برداران بخش خصوصی نظارت داشته باشند؟

نگاهی به عملکرد دو انجمن موجود در بخش جنگل یعنی "جامعه جنگلبانی" و "انجمن علمی جنگلبانی" نشان می‌دهد که این دو مجموعه درباره نظارت بر عملکرد دستگاه اجرایی، نتوانسته‌اند آن طور که باید نقش ایفا کنند. جامعه جنگلبانی چند سالی است که در سکوت و بدون فعالیت روزگار می‌گذراند و هیچ فعالیتی ندارد و انجمن جنگلبانی نیز که تنها نهاد پویای حوزه جنگل است، این روزها درگیر حواشی مختلف است. انتخابات انجمن جنگلبانی ایران خرداد ماه امسال برگزار شد و اگرچه حاضران در این جلسه نسبت به صحت انتخابات در روز برگزاری آن اعتراضی نداشتند اما حاشیه‌سازی‌های بعدی سبب شد، مراحل تایید صلاحیت اعضای هیات مدیره جدید انجمن به درازا بکشد. شنیده‌ها حاکی است اعضای هیات مدیره جدید برای ایجاد یکپارچگی در ساختار انجمن جنگلبانی، انتخابات زود هنگام برگزار خواهند کرد اما بخشی از بدنه این انجمن گویا چندان تمایلی به حفظ این یکپارچگی ندارند. چرا که در مراسم بزرگداشت دکتر کریم ساعی که به همت هیات مدیره انجمن جنگلبانی دی ماه امسال طبق روال همه ساله در دانشگاه تهران برگزار شد، بر طبل اختلافات کوبیدند و اعلام کردند که سخنان رییس انجمن جنگلبانی در دفاع از طرح تنفس جنگل، نظر همه اعضای انجمن نیست! آنها حتی این داعیه را به گفتگوهای پردیسان که ماه بعد در سازمان حفاظت محیط زیست با هدف بررسی ابعاد طرح تنفس برگزار شد نیز کشاندند و اعلام کردند که دفاع رییس انجمن جنگلبانی از طرح تنفس بی‌اخلاقی است چرا که توافق شده بود، این انجمن درباره طرح تنفس نظری نداشته باشد. البته بر اساس اصول دموکراسی وقتی اعضای یک انجمن، به گروهی به عنوان هیات مدیره رای می‌دهند، یعنی حق تصمیم‌گیری را به این افراد واگذار می‌کنند. اعضای هیات مدیره نیز درباره موضوعات مختلف به بحث و تبادل نظر پرداخته و رای اکثریت، نشان دهنده مواضع آن تشکیلات خواهد بود. اما بخشی از اعضای فعلی انجمن جنگلبانی در شرایطی که رای اکثریت اعضای هیات مدیره این تشکیلات دفاع از طرح تنفس و تلاش برای ایجاد تحول در شیوه مدیریتی جنگل بوده است، این رای را نادیده گرفته و بر مخالفت با طرح تنفس تاکید می‌کنند.

در حالی که تمام کارشناسان جنگل از آنچه در جنگل‌های ایران رخ می‌دهد، ناراضی هستند و این مسئله را ناشی از ضعف مدیریت و نظارت دستگاه اجرایی اعلام می‌کنند، حاضر نیستند در قالب یک تشکل علمی به صورت داوطلبانه در راستای انجام مسئولیت اجتماعی خود، گام بردارند. بخشی از اعضای هیات علمی دانشگاه‌های مختلف که بدنه انجمن جنگلبانی ایران را تشکیل می‌دهند، به جای آنکه به فکر منافع ملی و از دست رفتن جنگل‌های کشور باشند، توقف بهره‌برداری در جنگل‌های شمال را فاجعه‌ای می‌دانند که سبب می‌شود اصل حفاظت -به دلیل عدم حضور مجریان خصوصی طرح‌های جنگلداری- خدشه دار شود!

تمامی دغدغه‌های مطرح شده در زمینه مدیریت جنگل‌های شمال کشور شاید به جا باشد اما باید به این دغدغه‌ها در مجاری خاص پرداخته شود. انجمن جنگلبانی ایران که می‌توانست به عنوان یک مجموعه مستقل، بی‌طرف و دغدغه‌مند برای حفاظت از جنگل‌های ایران، کارشناسان را دور یک میز جمع کرده و نظرات آنها را برای اصلاح ساختارهای مدیریتی کشور به گوش دستگاه اجرایی برساند، امروز خود درگیر حل حاشیه‌های داخلی است! جالب اینجاست که اعضای هیات علمی عضو این تشکل در شرایطی که اجرای پروژه‌های عمرانی متعدد یکپارچگی اکوسیستم را تهدید می‌کند، زباله‌هایی که توسط شهرداری در جنگل تخلیه می‌شود یا گردشگری بی قاعده به این اکوسیستم تحمیل کرده، معضلی جدی برای ادامه حیات جنگل هستند و طغیان آفات و بیماری‌ها، تداوم حیات بسیاری از گونه‌های جنگلی را تهدید می‌کند، نگران توقف برداشت 500 هزار مترمکعب چوب -در مقابل نیاز شش میلیون متر مکعبی صنایع چوب کشور- هستند. و پرسش اینجاست که چرا باید این مسئله به دغدغه اصلی بخش بزرگی از اعضای هیات علمی کشور تبدیل شود؟

موضع‌گیری‌های اخیر بخشی از اعضای انجمن جنگلبانی این شائبه را ایجاد می‌کند که آنها بیشتر به جای آنکه نگران منافع ملی، کارکردهای اکوسیستم‌های جنگلی و حفاظت از این عرصه‌ها باشند، نگران صنایع چوبی هستند که با شرط واردات چوب، مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند. اصولا هدف از تحصیل علم، ارایه راهکارهای مناسب برای حل مشکلات زندگی بشر است اما اعضای هیات علمی عضو انجمن جنگلبانی، به جای آنکه راهکارهایی برای خروج از شرایط فعلی پیش پای دستگاه اجرایی قرار دهند، صرفا به ارایه هشدارها در زمینه تخریب جنگل یا تبعات اجرای یا عدم اجرای طرح تنفس بسنده می‌کنند. اعضای انجمن جنگلبانی یا راهکار عملی برای خروج از شرایط فعلی ندارند و یا اینکه منافع فردی آنها ایجاب می‌کند که در برابر تغییرات ایستادگی کنند. در چنین شرایطی چگونه می‌توان روی پتانسیل این مجموعه برای نظارت بر عملکرد دستگاه اجرایی حساب باز کرد؟

برای آنکه بتوانیم جنگل‌های ایران را از شرایط بغرنج فعلی خارج کنیم، اگرچه نیازمند اصلاح ساختار سازمان جنگل‌ها هستیم اما پیش از آن نیاز به تشکیلات غیر دولتی مستقلی داریم که فقط به منافع ملی توجه کند. در حال حاضر با توجه به واکنش‌های بخشی از بدنه انجمن جنگلبانی درباره طرح تنفس جنگل، به نظر می‌رسد انجمن جنگلبانی ایران استقلال فکری خود را از دست داده است. در این شرایط نیازمند تشکلی فراگیرتر از انجمن جنگلبانی ایران هستیم. تشکلی که درگیر القاب و عناوین و مدارج علمی افراد نباشد. تشکلی که بتواند تمام افراد حقیقی و حقوقی که دل در گرو اصلاح شرایط فعلی دارند را گرد هم جمع کند تا از دانش و خرد جمعی آنها برای اصلاح امور و نظارت بر عملکرد دستگاه اجرایی استفاده کند./

L-951103-03