برخورد سیاسی با بازار میوه ممنوع

شرق- فاطمه امیری:

از ماه‌ها پیش از آغاز سال جدید برنامه‌ریزی‌های بسیاری برای تنظیم بازار در روزهای پایانی سال انجام می‌شود، یکی از این برنامه‌ها که بنای آن در دولت قبلی گذاشته شد و در دولت یازدهم نیز به صورت سالانه انجام می‌شود، طرح تنظیم بازار میوه شب عید است. در این طرح که شامل تنظیم بازار دو نوع میوه سیب و پرتقال می‌شود، دولت نسبت به خرید، ذخیره‌سازی، انبارداری و در نهایت بازاررسانی سیب و پرتقال در روزهای پایانی سال در سراسر کشور اقدام می‌کند. تجربه اجرای این طرح در سال‌های گذشته نشان می‌دهد حتی زمانی که اجرای این طرح ضرورتی نداشته و تعادل عرضه و تقاضا در بازار وجود دارد نیز این طرح اجرا می‌شود؛ همان‌گونه که سال گذشته این تجربه تکرار شده و دولت را با زیان ‌میلیاردی مواجه کرد. دولت برای اینکه تعادل قیمتی را برقرار کند، در روزهای پایانی سال ١٣٨٣ طرحی را با هدف تعادل‌بخشی به قیمت میوه در ایام پایانی سال به تصویب رساند تا حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده دنبال شود. در این طرح دولت موظف به ذخیره‌سازی و اصلاح زیرساخت‌های مرتبط با ذخیره‌سازی میوه شد. در بررسی عملکرد این طرح (سال ١٣٨٧ تا ١٣٩٣) از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی مشخص شد در هر دو بخش تولیدکننده و مصرف‌کننده، نتایج از اهداف پیش‌بینی‌شده انحراف معناداری داشته است. بالاترین انحراف هم مربوط به سال ١٣٨٩ بوده؛ درحالی‌که قیمت مصرف‌کننده ١٢٢ درصد افزایش یافت اما شاخص قیمت تولیدکننده این بخش در همان ماه ٢٩ درصد کاهش نشان می‌داد. در واقع بررسی عملکرد طرح تنظیم بازار میوه ایام پایانی سال از نظر قیمت مصرف‌کننده و شاخص قیمت تولیدکننده نشان می‌دهد اجرای این طرح در اکثر سال‌ها تأثیر مثبتی بر بازار میوه شب عید چه در سمت مصرف‌کننده و چه در سمت تولیدکننده نداشته است. همچنین باید تأکید کرد، در سال گذشته نیز ورود دولت در تنظیم بازار میوه ضرورت نداشت و سبب زیان‌ میلیاردی دولت شد. دلیل این امر وجود توازن در عرضه و تقاضای سیب و پرتقال در کشور بود که در نهایت منجر شد میوه طرح تنظیم بازار ذخیره‌سازی‌شده از سوی دولت مورد استقبال مردم قرار نگیرد و حتی در برخی از استان‌ها خسارت ٤٠درصدی میوه طرح تنظیم بازار گزارش شود. به گفته مسئولان در سال جاری نیز حدود ٤٠‌ هزار تن پرتقال و نزدیک به ٢٠‌ هزار تن سیب‌ درختی برای تنظیم بازار عید در سراسر کشور توزیع خواهد شد. حمایت از تولید‌کننده و مصرف‌کننده درباره تمامی کالاهای اساسی از وظایف دولت است. در طرح تنظیم بازار میوه شب عید نیز ماهیت طرح بر این اساس تعریف شده اما باید دید چرا درباره سایر کالاهای اساسی مورد نیاز مردم این تدبیر اتخاذ نمی‌شود تا به شیوه معقول و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های نظارتی دولت، بازار میوه شب عید کنترل شود. شاید پاسخ در مانور سیاسی دولت قبل در این مورد بوده و اینکه دولت جدید نیز برای مقابله با هجمه‌هایی که وجود دارد، یک دور باطل را طی می‌کند.
قائم‌مقام خانه کشاورز؛ برخورد سیاسی با طرح تنظیم بازار میوه شب عید
قائم‌مقام خانه کشاورز ایران در این زمینه به خبرنگار «شرق» می‌گوید: طرح تنظیم بازار میوه شب عید با دخالت مستقیم دولت یک برخورد سیاسی است.

عنایت‌الله بیابانی دخالت مستقیم دولت را در بازار میوه سبب نابسامانی در این بازار می‌داند که در نهایت نیز واردات را به‌دنبال دارد؛ در صورتی که اگر اجازه داده شود بازار میوه نیز همانند سایر کالاهای مورد نیاز مردم چرخه عرضه و تقاضا را طی کند، مشکلات کمتری را شاهد خواهیم بود. وی با اشاره به عملکرد امسال دولت در تنظیم بازار میوه شب عید گفت: از فصل تابستان تاکنون جلسات متعددی برای تنظیم بازار میوه شب عید برگزار شده است که باید تأکید کنم هیچ‌کدام خروجی نداشته‌اند، زیرا امسال به‌دلیل سرمازدگی بخشی از مرکبات شمال و ارائه گزارش‌های عجولانه، تولیدکنندگان مرکبات خسارات فراوانی دیده‌اند و در نهایت مصرف‌کننده نیز زیان خواهد دید.

وی ادامه داد: سال گذشته ورود دولت به بازار میوه ضرورتی نداشت و حتی خسارات کلانی نیز برای دولت به دنبال داشت زیرا تعادل در قیمت و عرضه و تقاضا در بازار وجود داشت، امسال نیز برای محصول سیب مشکلی وجود ندارد اما درباره محصول پرتقال به دلیل سرمازدگی مرکبات در استان‌های شمالی و هیاهوی برخی افراد سودجو و انحصارطلب امکان اقدامات شتاب‌زده دولتمردان و اقدام به واردات این محصول وجود دارد.

بیابانی خاطرنشان کرد: بهتر است دولت مردم را به حال خود بگذارد و به صورت مستقیم وارد بازار میوه نشود، بلکه با اهرم‌های نظارتی که در دست دارد، در مواقع ضرورت به میدان وارد شود و به نفع تولید‌کننده و مصرف‌کننده اقدام کند. وی ادامه داد: دولت با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی و تعاونی‌ها می‌تواند در تنظیم بازار تمامی محصولات اساسی مورد نیاز مردم از جمله سیب و پرتقال گام بردارد کمااینکه افراد بسیاری در بازار حضور دارند که با وجود مشکلات در ایجاد تعادل در بازار عرضه و تقاضا اقدام می‌کنند؛ در نهایت اگر اقدامات صورت‌گرفته از سوی بخش خصوصی اثربخش نبود، دولت با ابزار‌هایی که در اختیار دارد می‌تواند بازار را تنظیم کند.

وی یادآور شد: بهترین تعدیل‌کننده قیمت، مردم هستند، ذخیره میوه برای ایام پیک مصرف با روش دولتی اشتباه است زیرا این وظیفه تعاونی است تا با احتساب قیمت تمام‌شده و یک سود عادلانه محصول باغدار را خریداری کند و برای فروش در زمانی‌که مصرف در اوج خود قرار دارد ذخیره‌سازی کند و در نهایت محصول را به بازار عرضه کند، اقدام فعلی با روش خاص دولتی نه‌تنها سودی برای تولید‌کننده ندارد، بلکه هزینه‌های انبارداری، حمل‌ونقل و سایر هزینه‌ها را نیز به دولت تحمیل می‌کند و در نهایت نیز با ذخیره‌سازی از سوی دولت و بخش خصوصی کمبود مصنوعی در بازار ایجاد می‌شود که دولت را ناگزیر به واردات خواهد کرد.
دخالت مستقیم دولت در بازار میوه عایداتی نداشته است
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز نیز در این ارتباط به خبرنگار «شرق» می‌گوید: دخالت مستقیم دولت در بازار، دارای خروجی مطلوبی نبوده و عایداتی در پی ندارد. عطاءالله هاشمی یادآور شد: دولت باید تصدی‌گری خود را کاهش دهد و به وظایف حاکمیتی خود عمل کند، در زمینه میوه، از تولید تا نگهداری، بازاریابی و بازرگانی محصول در دست مردم است و ورود دولت تعادل بازار را برهم می‌زند.

وی ادامه داد: بخش خصوصی در کشور باید فعال شود زیرا تمامی چرخه تولید تا مصرف در دست بخش خصوصی و مردم است، بنابراین هرگونه اقدام برای تنظیم بازار باید به بخش خصوصی که همان تعاونی‌های اقتصادی و تخصصی بخش کشاورزی هستند واگذار شود، همچنین باید تأکید کرد واگذاری تصدی‌گری‌ها به بخش خصوصی باید پایدار، دائمی و دوجانبه باشد. رئیس نظام صنفی امور کشاورزی آذربایجان‌شرقی با اشاره به عملکرد سال‌های گذشته دولت در تنظیم بازار میوه افزود: سال گذشته قیمت محصول سیب در بازار در تعادل بود که با ورود مستقیم دولت به بازار و عرضه سیب درختی، قیمت این محصول کاهش یافت و به باغداران خسارت وارد شد، امسال نیز زمزمه کمبود سیب شنیده می‌شود تا مانع از صادرات این محصول شوند و در نهایت باغدار را متضرر کنند؛ این امر در نهایت تجارت این محصول را ناپایدار می‌کند.

وی ادامه داد: دولت ابزارهای فراوانی برای تنظیم بازار از جمله بازار محصولات کشاورزی دارد بنابراین نیازی به ورود مستقیم نیست، دولت می‌تواند با عمل به وظایف حاکمیتی خود از جمله تسریع در واردات و صادرات محصولات کشاورزی، در مواقع ضروری نسبت به ایجاد تعادل در بازار اقدام کند. در نتیجه‌گیری گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز آمده، ضمن پذیرش لزوم دخالت دولت در تنظیم بازار ایام خاص و با توجه به ناکارایی روش کنونی و هدررفت منابع در شیوه حاضر، ضروری است که درباره طرح تنظیم بازار شب عید به‌ویژه درخصوص فرایند انجام کار بازنگری کلی صورت گیرد.