دره‌های مرموز زیر دریا، گنجینه‌هایی در معرض تهدید بشر

مطالعات گسترده بین‌المللی روی دره‌های وسیع زیر دریاها نشان می‌دهد حدود 10 هزار دره در سراسر جهان، توسط ماهیگیری، استخراج گاز و نفت، آلودگی و تغییرات آب و هوا در معرض تهدید هستند.

به گزارش ایانا از لوموند، دره‌های پرشیب و عمیقی را که روی خشکی‌ها نیستند، بلکه در کف دریاها گسترده شده‌اند را تصور کنید. این دره‌های مرموز نهفته در زیر دریاها، نقش مهمی را در زندگی طیف وسیعی از اشکال مختلف حیات در زیر دریاها بازی می‌کنند و این در حالی است که این دره‌ها با فعالیت‌های انسانی تهدید می‌شوند.

در مجله مرز علوم و فنون دریایی ، 17 محقق روز دوشنبه، 31 ژانویه، بزرگ‌ترین مطالعه انجام‌شده روی اکوسیستمی که تاکنون کمتر شناخته شده است را منتشر کردند. مطالعاتی که اهمیت برجسته این اکوسیستم و نیاز به حفاظت از آنها را بیان می‌کند.

از روزهای ابتدایی شکل‌گیری علم اقیانوس شنایی، دره‌های زیر دریا کنجکاوی و تخیل بسیاری از کاشفان اعماق دریاها را برانگیخته بود. تا اینکه در سال 2012 یک گروه تحقیقاتی برای این موضوع تشکیل شد: شبکه بین‌المللی برای مطالعه و تبادل علمی درباره دره‌های زیر دریاها، توسط مرکز ملی اقیانوس شناسی انگلستان تشکیل شد. این گروه تحقیقاتی شامل زیست‌شناسان، زمین‌شناسان، ژئوشیمیست‌ها، نقشه‌بردار و اقیانوس‌شناسان فیزیک بود.

با کمک داده‌های ماهواره‌ای، ارسال ربات‌ها به کف دریاها و اقیانوس‌ها و ابزارهای پیچیده دیگر، دانشمندان به تدریج قادر به تجزیه و تحلیل این اشکال برجسته توپوگرافی در اعماق دریاها و اقیانوس‌ها شدند.

اندازه درهای بزرگ زیر دریاها

یکی از پژوهشگران این تیم تحقیقاتی از موسسه تحقیقات فرانسه، لناییک مینوت در این باره توضیح می‌دهد که دره‌ها قاره را می‌شکافند و بین ساحل و اعماق اقیانوس ارتباط برقرار می‌کنند. برخی از این دره‌ها از مسیر رودخانه‌ها یافت می‌شوند که تا اعماق دریاها امتداد پیدا کرده‌اند، در حالی‌که بقیه با پدیده ریزش و سقوط ناگهانی شکل گرفته‌اند.

نزدیک به 10 هزار دره در زیر دریاها و در تمام اقیانوس‌های جهان وجود دارد که سطحی حدود 4.4 میلیون کیلومتر مربع را پوشانده‌اند. این دره‌ها از عمق چند صد متری تا 3 و 4 کیلومتری دریاها و اقیانوس‌ها، با امتداد گاهی صدها کیلومتر قرار دارند.

در فرانسه، 300 دره مختلف در حوالی اقیانوس اطلس در خلیج بیسکا کشف شده‌ است. ساختارهای زمین شناسی در دریای مدیترانه برای این دره‌ها گاهی تا 50 کیلومتر نیز گزارش شده‌ است.

نقطه مشترک همه این دره‌های زیر دریاها، نقش برجسته این دره‌ها در فراوانی تنوع زیستی و گونه‌های متنوع آن است. مونیت در این باره می‌گوید: "به‌دلیل ناهمواری‌های موجود در این دره‌ها، شیب‌ها و وجود جریان‌های دریایی، بخشی از بستر این دره‌ها اجازه می‌دهد تا گونه‌های خاصی از جانوران رشد کنند. مانند نمونه‌ای از مرجان‌های دریایی که در دره‌های موجود در خلیج بیسکا (حدود 60 گونه متفاوت) به همراه شقایق‌های دریایی، سخت‌پوستان دریایی و خیارهای دریایی یافت شد."

گودال Capbreton ، دره‌ای زیر دریا در خلیج بسیکا. دامنه‌های پیچ در پیچ، فلات‌ها، دره‌ها و پرتگاه‌ها در یک فاصله کوتاه از ساحل دریا قرار دارند که یک پدیده زمین‌شناسی استثنایی است

از همه مهم‌تر، این دره‌ها در حمل مواد آلی از ساحل به بستر اعماق دریا، حفظ مواد مغذی زنجیره غذایی و تغذیه پلانکتون‌ها که به نوبه خود منبع تغذیه ماهیان ( مانند ساردین‌ها) هستند، نقش دارند. همچنین این دره‌ها در سطوح بالاتر زنجیره غذایی مانند ماهی تن، اره ماهی، دلفین‌ها و نهنگ‌ها و پرندگان آبزی نیز تاثیر دارند. به همین دلیل است که دره‌های زیر دریاها یک پناهگاه و زیستگاه مناسب برای پرورش بسیاری از گونه‌ها (مرجان‌های آب سرد، ماهیان و سخت پوستان ) معرفی شده‌اند.

خدمات این دره‌های زیر دریا برای انسان نیز حائز اهمیت است چون دانشمندان توانسته‌اند نقش آنها را در ذخیره‌سازی کربن نیز کشف کنند. علاوه بر آنکه این دره‌ها با ایجاد شرایط مناسب برای رشد گونه‌های جانوری به تقویت منابع غذایی دریاها برای انسان نیز کمک می‌کنند.

با وجود اینکه دسترسی به این مناطق بسیار دشوار است، ولی فعالیت‌های انسانی و بهره‌برداری‌های فراوان فشار متعددی را بر این عرصه‌ها وارد می‌سازد. به‌عنوان مثال در استرالیا، این دره‌ها محل تخلیه مواد زائد ناشی از معادن شده‌اند، در آفریقا و برزیل استخراج نفت و گاز آنها را تحت تاثیر قرار داده است، در حالی‌که در اروپا ماهیگیری با روش ترال و آلودگی ناشی از زباله‌های دریایی این نواحی را تهدید می‌کند.

یک صخره کوچک پر از گونه‌ای از خارپوستان ستاره مانند ( Comatulida ) در دره عمیق زیر دریا در خلیج بسیکا

حفاظت از این مناطق آسیب‌پذیر

اثرات تغییرات آب و هوایی نیز می‌تواند شدت جریان‌های ورودی به این دره‌ها را با تاثیر بر زندگی موجودات دریایی و مواد مغذی دریافتی از بستر دریا تغییر دهد.

دانشمندان یادآوری می‌کنند که حفاظت از این اکوسیستم‌ها، تنها حفاظت از گونه‌های ساکن در این اکوسیستم نیست. به عقیده یکی از محققین در این مطالعه، تنها 10 درصد از دره‌های شناسایی شده در سراسر جهان در مناطق دریایی تحت حفاظت قرار گرفته‌اند.

به عقیده لناییک مینوت، تحقیقات بیشتری برای درک بهتر این اکوسیستم‌های ناشناخته لازم است، همان‌طور که شناسایی اهمیت این زیستگاه‌ها می‌تواند در برنامه‌های حفاظتی از این دره‌ها بسیار مؤثر باشد./

ترجمه: شهره صدری‌خانلو

منبع: لوموند

L-951115-01