آب و خاک مرکز و جنوب عراق از شر شوری خلاص می‌شوند/ رویکردهای استراتژیک مدیریت شوری متناسب با شرایط زیست‌محیطی محلی و اقتصادی - اجتماعی است

با سرمایه‌گذاری مرکز تحقیقات بین‌المللی کشاروزی استرالیا ( ACIAR ) (1) ، آژانس بین‌المللی توسعه استرالیا ( AusAID ) (2) و دولت ایتالیا پروژه آب و خاک مرکز و جنوب عراق سامان می‌یابد. مرکز تحقیقات بین‌المللی کشاورزی در مناطق خشک ( ICARDA ) پروژه شوری عراق را که مشارکتی بین دولت این کشور و یک گروه از مراکز تحقیقات بین‌المللی است، رهبری می‌کند.

به گزارش ایانا از وب‌سایت icarda ، از مرکز تحقیقات بین‌المللی کشاورزی در مناطق خشک ( ICARDA ) (3) در سال 1977 میلادی تأسیس شد. این مجموعه یکی از 15 مرکزی است که ( CGIAR ) (4) گروه مشاوری تحقیقات بین‌المللی کشاورزی) آنها را حمایت می‌کند. تعهد تأسیس این مرکز ارتقاء توسعه کشاورزی در مناطق خشک کشورهای در حال توسعه است. مراکز تحقیقات بین‌المللی از قبیل ICARDA به پیشبرد پیشرفت‌های گذشته کمک کرده و به دست آوردن تکنولوژی‌های جدید در زمینه رشد پایدار کشاورزی را استمرار می‌دهد. مهم‌تر آنکه با گستره وسیعی از اعضاء برای سرعت بخشیدن به انتشار چنین تکنولوژی‌هایی نیز کار می‌کنند.

فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی این مجموعه شامل بهبود محصول، مدیریت زمین و آب، مدیریت ادغام‌شده مرتع، دام، محصول و سازگاری با تغییرات اقلیمی است که مناطق خشک غیرگرمسیری جهان ازجمله آسیای غربی و مرکزی، قفقاز و آفریقای شمالی را پوشش می‌دهد. سایر مداخلات این سازمان شامل برداشت آب، تنوع در سیستم‌های تولید (تولید محصولات با ارزش باغبانی و گیاهان دارویی) و توانمندسازی زنان روستایی است.

پروژه شوری آب و خاک در عراق

مرکز تحقیقات بین‌المللی کشاورزی در مناطق خشک ( ICARDA ) پروژه شوری عراق را که مشارکتی بین دولت این کشور و یک گروه از مراکز تحقیقات بین‌المللی است، رهبری می‌کند. اهداف چنین تحقیقی فهم بهتر و فراهم کردن گزینه‌هایی برای کاهش اثرات منفی شوری بر کشاورزی عراق است. این مطالعه دو ساله وضعیت اخیر شوری آب و خاک را در بخش‌های مرکزی و جنوبی این کشور ارزیابی می‌کند و سپس پیشنهادهایی را به شکل تصمیم‌گیری‌های کلیدی در این باره مطرح می‌کند که شامل بازسازی شبکه‌های زهکشی و آبیاری، معرفی محصولات جدید کشاورزی مقاوم به شوری، بهبود کیفیت و مدیریت آب‌های زیرزمینی و معرفی بهترین فعالیت‌های کشاورزی به‌منظور افزایش تولید محصولات است.

یافته‌های این تحقیق در ارزیابی میزان شوری عراق با مجموعه جدیدی از شواهد استفاده شده از سوی اعطاءکنندگان و آژانس‌های توسعه بین‌المللی در اجرای راهکارهای طولانی مدت مدیریت مسئله شوری، ترکیب شده‌اند.

پروژه شوری عراق در سال 2010 میلادی به­‌منظور فهمیدن بحران شوری موجود و بهبود معیشت از طریق استفاده پایدار از منابع آب و خاک در بخش‌های مرکزی و جنوبی این کشور به اجرا درآمد. اهداف این پروژه ارزیابی اثرات اقتصادی شوری و ایجاد یک نقشه راه برای مدیریت این مشکل در یک چارچوب زمانی بیش از 15 سال است.

این پروژه توزیع عوامل پیچیده مختلفی را که اخیراً در کاهش حاصلخیزی کشاورزی عراق نقش دارد، مشخص می‌کند. عدم کارآیی سیستم‌های زهکشی و آبیاری به‌طور گسترده‌ای به تخریب زیرساخت‌های فیزیکی کمک کرده است. همچنین ظرفیت بنیادی بخش کشاورزی نیازمند بروزرسانی شدن از طریق آموزش‌های فشرده به کشاورزان عراقی است.

به علاوه، این تحقیق نشان می‌دهد که چطور سطوح نمک افزایش می‌یابد و توزیع نمک و میزان شوری آب‌های آبیاری را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. اهداف این تحقیق شامل:

- گسترش تصویر قوی از اینکه چطور فرآیند شوری در بخش‌های مرکزی و جنوبی عراق بر اساس تحقیقات میدانی از سطح حوضه‌ها و تعیین کمیت میزان نمک و جریان آب اتفاق می‌افتد و مناطقی را که تحت تأثیر شوری قرار گرفته‌اند مشخص می‌کند.

- تعیین رویکردهای استراتژیک مناسب و مدیریت شوری به نحوی که مناسب با شرایط زیست‌محیطی محلی و اقتصادی - اجتماعی باشد.

- ارزیابی عواملی که بر میزان حاصلخیزی تأثیر گذارند و تعیین موقعیت‌هایی برای بهبود بازدهی سیستم‌ها.

- توسعه عوامل سرمایه‌ای برای مدیریت مستمر شوری در عراق.

محققان این پروژه با هشت نفر از کشاورزان محلی کار کردند تا سیستم‌های آبیاری سطحی را راه‌اندازی کرده و کارآیی بالای آنها را آزمایش کنند. هدف از این سیستم‌های آبیاری، بهبود کارآیی استفاده از آب و کاهش استفاده از آب‌های زیرزمینی کم‌عمق بود که باعث ایجاد شوری می‌شوند.

توزیع میزان شوری که توسط گروه تحقیقاتی گزارش شده است یک عامل موفق کلیدی در این پروژه به‌شمار می‌رود؛ زیرا هدف این پروژه آن است که فهم واضحی از توزیع شوری و میزان تخریب زمین در نواحی مرکزی و جنوبی عراق ارائه دهد. برای دستیابی به این مسئله، گروه تحقیقات گستره‌ای از روش‌ها شامل سنجش از راه دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) را مورد استفاده قرار داد.

این پروژه بر اساس تحقیقات اولیه و امتیازات حاصل از تجربه استرالیا در مدیریت میزان شوری آب و خاک، به‌وجود آمد. میزان شوری و چالش‌های هیدرولوژیکی - کشاورزی که کشور عراق با آنها روبه‌روست مشابه عواملی است که در حوضه رودخانه مورای - دارلینگ ( Murray Darling ) استرالیا با آن روبه‌رو شده بودند. استرالیا در کاهش اثرات منفی شوری موفق بوده و امروزه میزان شوری در بسیاری از مناطق این کشور معکوس شده است.

این تحقیق با سرمایه‌گذاری مرکز تحقیقات بین‌المللی کشاروزی استرالیا ( ACIAR ) (1) ، آژانس بین‌المللی توسعه استرالیا ( AusAID ) (2) و دولت ایتالیا انجام شده است./

ترجمه: مهشید جلالیان

پی نوشت:

1- Australian Centre for International Agricultural Research.

2- Australian Agency for International Development.

3- International Center for Agricultural Research in the Dry Areas.

4- Consultative Group for International Agricultural Research.