نیاز به تشکیل بانک اطلاعات آبزیان خلیج فارس و دریای عمان/ اطلاعات کافی درباره جمعیت آبزیان خلیج فارس در دسترس نیست

مطالعات پراکنده‌ای درباره وضعیت زیستمندان خلیج فارس و دریای عمان انجام شده، اما این اطلاعات در یک بانک اطلاعاتی جامع گردهم جمع‌آوری نشده‌ است. این مسئله شناخت ما از اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان را دچار اشکال کرده و برآورد خسارات اجرای پروژه‌های عمرانی بر آبزیان این اکوسیستم آبی را با مشکل مواجه می‌کند. همچنین سبب می‌شود درباره اثرات اجرای پروژه‌ها بر انقراض نسل آبزیان، اطلاعات کافی در اختیار نداشته باشیم.

داوود میرشکار، مدیرکل دفتر زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست امروز در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به سوق پیدا کردن فعالیت‌های اقتصادی به سمت دریاها گفت: این فعالیت‌ها موجب شکوفایی اقتصاد کشور می‌شود، اما ما هم نگران این هستیم که این فعالیت‌ها، منطبق بر شاخص‌ها و معیارهای توسعه پایدار در سواحل و دریاها انجام شود.

وی ادامه داد: در این راستا، در مناطقی که توان داشته‌ایم، مطالعاتی انجام داده‌ایم. به عنوان مثال در حوزه سواحل مکران برای نخستین بار پهنه‌بندی فضایی انجام شده و تهدیدهای حاصل از توسعه این سواحل مطالعه شده‌ است.

میرشکار بیان کرد: وضعیت پراکنش موجودات در 9 میلیون هکتار از اراضی ساحلی و غیر ساحلی مکران مشخص شده و در پهنه‌ای حدود پنج میلیون هکتار هم مطالعات دریایی انجام شده‌ است. همه تهدیدهای توسعه در این بخش نیز استخراج شده‌ است.

به گفته مدیرکل دفتر زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، همه این اتفاقات برای نخستین بار است که در کشور رخ می‌دهد و این مطالعات منجر به ارایه نقشه راهی برای توسعه سواحل مکران شده‌ است.

وی اضافه کرد: البته این مطالعات کافی نبوده‌ است، اما یکسری اطلاعات در اختیار ما قرار می‌دهد که شناختی نسبی از منطقه پیدا کنیم.

میرشکار یادآور شد: برای اجرای طرح‌های عمرانی بر اساس اصول توسعه پایدار باید یکسری مطالعات مقدماتی انجام شود و اطلاعات ما در این بخش تکمیل شود.

بودجه نداریم

به نظر می‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست اطلاعات جامعی درباره زیستمندان خلیج فارس و دریای عمان در اختیار ندارد و به درستی نمی‌داند که تغییرات محیطی ناشی از فعالیت‌های صنعتی، نصب آب‌شیرین‌کن‌ها و غیره چه تبعاتی برای آبزیان خلیج فارس و دریای عمان داشته است. مدیرکل دفتر زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در این رابطه عنوان کرد: خلیج فارس و دریای عمان اکوسیستمی آبی هستند. شناخت آن مستلزم این است که در محل حضور داشته و پایش مستمر انجام دهیم. نیازمند ایستگاه‌های پایش هستیم تا بر اساس وضعیت زیستگاه، نوع گونه و غیره پایش‌های ماهانه، فصلی یا سالانه انجام دهیم.

وی ادامه داد: این اطلاعات باید در بانک اطلاعاتی که به این منظور تشکیل می‌ ‎ شود، جمع آوری و مورد استفاده قرار گیرد. اطلاعات پایه، شناخت ما از اکوسیستم را افزایش داده و مدیریت متناسب با این اکوسیستم را برای ما امکان‌پذیر می‌کند.

میرشکار افزود: متاسفانه معاونت محیط زیست دریایی از حیث اعتبارات چند سالی است که بدون اعتبار مدیریت می‌شود و هیچ اعتباری در اختیار این مجموعه قرار نگرفته است. اما ما تلاشمان بر این بوده که از اطلاعات ارگان‌های دیگر مثل مناطق آزاد و گرفتن کمک از دستگاه‌های بهره‌بردار، داده‌های لازم برای مدیریت این اکوسیستم‌های آبی را جمع‌آوری کنیم.

وی اضافه کرد: منطقه آزاد قشم و کیش اقدامات مناسبی در حوزه پایش زیستگاه‌های آب‌های جنوب کشور انجام داده‌اند. اگرچه این دو مجموعه توسعه نامتوازن و تخریب محیط را هم رقم زده‌اند اما در بحث پایش آبزیان، خوب عمل کرده‌اند.

مدیرکل دفتر زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: منطقه آزاد قشم در بحث پستانداران دریایی و لاکپشت‌ها اقدامات خوبی انجام داده است. همچنین در رابطه با حفاظت از کوسه‌ها کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده است.

ارگان‌های دریایی موظف به ارایه اطلاعات به محیط زیست شوند

به گفته میرشکار سازمان حفاظت محیط زیست باید متولی اصلی پایش جمعیت آبزیان در کشور باشد و اطلاعاتی که سازمان‌های دیگر با پول بیت‌المال به دست می‌آورند باید در اختیار این سازمان قرار گیرد تا این مجموعه بتواند نقش حاکمیتی و مدیریتی خود را در کشور اجرا کند.

با وجود آنکه سایر ارگان‌ها نیز درباره جمعیت آبزیان پایش‌هایی را انجام می‌دهند و سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می‌کند این اطلاعات را در کنار هم گردآوری کند، اما مجموعه‌ای نظیر موسسه تحقیقات شیلات ایران با هدف برآورد جمعیت ماهیان اقتصادی، پایش جمعیت آبزیان را انجام می‌دهد و بودجه کافی برای پایش سایر آبزیان را در اختیار ندارد. سایر نهادها نیز اهداف خاص خود را در زمان پایش‌ها دنبال می‌کنند. در نتیجه وضعیت جمعیت برخی از گونه‌های آبزی، دچار اشکال و کمبود اطلاعات خواهد شد. مدیرکل دفتر زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در این رابطه یادآور شد: ما برنامه‌ریزی لازم برای پایش جمعیت آبزیان را انجام داده‌ایم. بخشی از این برنامه‌ها اجرایی شده و بخش‌های زیادی از آن نیز به مرحله اجرا نرسیده است.

وی اضافه کرد: ما برای نخستین بار جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک و سیری را از حیث وجود زیستگاه آبسنگ‌های مرجانی در دست مطالعه داریم و گزارش نهایی آن به زودی به دستمان خواهید رسید.

میرشکار تاکید کرد: کار در حوزه دریا هزینه بردار است. اگر می‌خواهیم توجه خاصی به دریا داشته باشیم و اکوسیستم ارزشمند آن را که حیات انسان‌ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم به آن گره خورده، محافظت کنیم، باید این اکوسیستم‌های آبی را پایش کنیم و بتوانیم مدیریت مناسبی را برای حفظ زیستگاه‌ها و گونه‌های در معرض خطر انقراض آب‌های جنوبی کشور داشته باشیم.

وی به این پرسش که آیا قراردادهایی با سایر ارگان‌های فعال در بخش دریا منعقد شده تا گونه‌های جانوری مورد نظر سازمان حفاظت محیط زیست نیز در جریان پایش‌های آنها مورد بررسی قرار گیرد، این گونه پاسخ داد: این مسئله این مستلزم تامین بودجه است. وقتی بودجه نداریم، نمی‌توانیم کاری انجام دهیم./

L-951130-03