سدهای پیر آمریکا نیاز به تعمیر دارند

پس از گذشت دو هفته از تخلیه ساکنان پایین دست سد اورویل کالیفرنیا، جاری شدن سیل در الکو واقع در ایالت نوادا، توجه متخصصان آمریکایی را به طول عمر سدهای این کشور جلب کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد تاکنون نام بیش از دوهزار سد آمریکا در لیست سدهای نیازمند تعمیر و پرخطر از نظر شکست سد، جای گرفته‌اند.

به گزارش خبرنگار ایانا، سدها طول عمر دارند. سدها سازه‌هایی هستند که نیاز به تعمیر و نگهداری در طول دوره بهره‌برداری دارند. مسلما تنها سدهای بزرگ نیاز به بازرسی و کنترل برای اطمینان از عملکرد دقیق در زمان وقوع سیلاب‌ها را ندارند بلکه سدهای کوچک ساخته شده در کشورها هم در صورت شکست سد، می‌توانند باعث خرابی و ویرانی شوند.

اگرچه شکست سدهای بلندتر و بزرگتر تبدیل به فاجعه خواهد شد، ولی شکست سدهای کوچک هم به اندازه خود خساراتی را به بار خواهد آورد. ایران به عنوان کشوری که 657 سد بر اساس گزارش‌های وزارت نیرو در آن ساخته شده و در این صنعت به خودکفایی رسیده، در رابطه با مدیریت سدها چه تدبیری اندیشیده است؟ آیا لیستی طبقه‌بندی شده از درجه خطر سدهای ایران اعم از بزرگ و کوچک وجود دارد؟ آیا گزارشی از وضعیت سدهای کوچک و نیازمند تعمیر و نگهداری در دست است؟

گزارش‌های منتشر شده درباره سدهای آمریکا تجربه مناسبی را در اختیار ایران قرار خواهد داد. نیویورک تایمز در این رابطه نوشت: بنا به گزارش انجمن ایمنی سدهای ایالتی، از سال 2015، نزدیک به دو هزار سد با خطر بالا در لیست تعمیر و نگهداری سدهای آمریکا قبرار گرفته‌اند. سدهای با خطر بالا به معنی پتانسیل آسیب به جان انسان‌ها در اثر شکست سد، طبقه‌بندی می‌شوند.

بنا به گزارش انجمن مهندسی عمران آمریکا، تا سال 2020، هفتاد درصد از سدها در ایالات متحده به طول عمر بیش از 50 سال خود خواهند رسید.

مارک اوگدن، مدیر پروژه انجمن ایمنی سدهای امریکا در این باره گفت: این مانند اتمام تاریخ انقضای یک پاکت شیر نیست، اما اجزایی که سد را تشکیل داده‌اند، یک طول عمر مشخص دارند. مهندسین ارتش ایالات متحده 90 هزار سد را در سراسر آمریکا نگهداری می‌کنند و بیش از 80 هزار سد با ارتفاع بالا و یا بر اساس ظرفیت ذخیره مخزن با دستورالعمل سازمان نظارت زمین شناسی آمریکا طبقه‌بندی شده‌اند.

نقشه سدهای آمریکا بر اساس طول عمر سدها

شکست سد می‌تواند عواقب جدی داشته باشد

دو هفته پیش، باران‌های سنگین در نوادا باعث شد تا سد Twentyone Mile به‌طور ناگهانی شکته شده و در نتیجه جاری شدن سیل، اموال بسیاری خسارت دیده و جاده‌ها در سراسر منطقه بسته شدند. این سدخاکی در دهه 1900ساخته شده و کمتر از 15 متر ارتفاع داشته و یکی از 60 هزار سد کم خطر براساس طبقه‌بندی مهندسان ارتش آمریکا است. به‌طور معمول، شکست سدها با خطر کم باعث خسارت شده، اما این به معنی کشتن افراد نیست.

جانمایی سد Twentyone Mile در ایالت نوادا و پتانسیل خطر سدها در این ناحیه

چه اتفاقی در سد اوریل افتاد

سد اوریل در دهه 1960 ساخته شده و 16 برابر سد نوادا ارتفاع دارد، این سد یکی از سدهای با خطر بالا شناخته شده است. شکاف ایجاد شده در سرریز اصلی این سد مانع از تخلیه حجم آب اضافی در مخزن سد شده و مدیران سد مجبور شدند تا برای اولین بار از سرریز اضطراری این سد استفاده کنند. حجم آب در مخزن سد به‌دلیل بارش‌های سهمگین به حدی رسید که سد 240 متری سرریز کرده و بر اثر احتمال جدی شکست سد، حدود 200 هزار نفر از اهالی منطقه تخلیه شدند.

اوگدن عنوان می‌کند: سدهای بزرگتر بسیار با دقت کنترل می‌شوند، ولی سدهای کوچک از این سطح دقت و بررسی برخوردار نیستند.

هزینه بالای تعمیر و نگهداری سد

در سال 2016، انجمن ایمنی سدهای آمریکا حدود 60 میلیارد دلار هزینه برای تعمیر و بازسازی تمام سدهایی که باید به ایمنی مطمئن برسند را برآورد کرد که 20 میلیارد دلار از این هزینه برآورد شده برای سدهایی با پتانسیل خطر بالا در نظر گرفته شده است.

نقشه مالکیت سدهای ایالات متحده

بسیاری از سدهای آمریکا دارای مالکیت خصوصی هستند که صاحبان این سدها توان مالی برای تعمیر و نگهداری سدها را ندارند.

براساس بسیاری از قوانین شامل بازرسی و نوسازی، سدهای خطرناکی که طول عمر مفید خود را از دست داده‌اند می‌توانند حذف و برداشته شوند. باب اروین، رییس انجمن رودخانه‌های امریکا، به‌عنوان سازمان حفاظت و حمایت محیط زیست می‌گوید: "این واقعیت است که وقتی راه رودخانه‌ای را مسدود می‌کنیم و اجازه می‌دهیم مخزنی با میلیون‌ها گالن آب ساخته شود، یک خطر را بوجود آورده‌ایم". این گروه با ایالت مریلند سد Bloede را حذف کردند که در سال 19077 ساخته شده بود و هر ساله باعث غرق شدن چندین نفر می‌شد.

تعداد سدهای تخریب شده در ایالات متحده از 1912 تا 2016

در سراسر ایالات متحده آمریکا، 1384 سد از سال 1912 تا 2016 حذف شده‌اند. بیشترین سدهای حذف و تخریب شده در آمریکا مربوط به دو دهه گذشته بوده است . 72 سد تنها در سال 2016 در امریکا تخریب شد.

یادآوری این نکته ضروری است که منظور از تخریب سد یعنی "غیر فعال کردن، از بین بردن کامل و یا جزئی سد یا کاهش ارتفاع آن."/

ترجمه: شهره صدری‌خانلو

L-951209-02