مدیریت روان‌آب شهری چالشی مردمی
شرق / امروزه با توسعه شهرنشینی و گسترش شهرها، موضوع جمع‌آوری و مدیریت روان‌آب شهری بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گرفته است. دراین‌بین، توسعه و استفاده از رویکردهای نوین جمع‌آوری و مدیریت روان‌آب‌های سطحی در بسیاری از شهرهای کشورهای توسعه‌یافته به طور جد، در دستور کار متولیان اداره آن شهرها قرار گرفته است. رویکرد نوین یا مدرن به مدیریت آب‌های سطحی شهرها اساسا به روش‌هایی اطلاق می‌شود که در جهت احیای مصنوعی چرخه طبیعی آب در شهر عمل می‌کنند، یعنی می‌کوشند حجم و اوج آبدهی روان‌آب‌ها و میزان آلودگی در آب‌های جاری ناشی از بارندگی در سطح شهر به حد و میزانی تقلیل یابد که قبلا در اراضی بایر پیرامون شهر وجود داشت.
در کشور ما نیز امروزه اغلب شهرها با مسائل و مشکلات مختلفی در حوزه مدیریت روان‌آب‌های شهری ازجمله مسائل مرتبط با تشدید خطر سیل و آب‌گرفتگی معابر روبه‌رو هستند که منجر به افزایش هزینه‌های نگهداری شهر و خسارات احتمالی جانی و مالی خواهد شد و تا حد زیادی ناشی از اثرات توسعه شهری و تغییرات شدید در الگوی زهکشی طبیعی است. در صورت عدم زهکشی مناسب، روان‌آب ناشی از بارش‌های شهری امکان سیلاب در سطح شهر را افزایش می‌دهد.
مدیریت روان‌آب در مناطق شهری شامل کنترل جریان هرزآب‌ها و اصلاح شبکه‌های زهکشی است. رشد سریع شهرها به همراه افزایش جمعیت آن، مشکلات زیادی را درزمینه مدیریت روان‌آب در هنگام رخدادهای سیلابی به همراه دارد. بارندگی‌های با شدت زیاد، کاهش نفوذپذیری به دلیل توسعه مناطق شهری و همچنین وجود سیستم‌های جمع‌آوری روان‌آب با عمر بالا، از دلایل عمده وقوع سیلاب در مناطق شهری است. ازاین‌رو، کنترل وقایعی مانند آب‌گرفتگی معابر، اختلال در سیستم عبور و مرور، آلودگی سطوح شهری به واسطه جاری‌شدن روان‌آب آلوده و سیل‌زدگی مناطق مسکونی و تأمین امنیت جانی، مالی و روانی شهروندان همواره دغدغه خاطر طراحان و برنامه‌ریزان شهری و مهندسان آب بوده است. ازاین‌رو نیاز به یک مدیریت با رویکردی یکپارچه و پایدار در جهت استفاده بهینه از سیلاب ضروری است. در بسیاری از شهرهای دنیا با توجه به سطح رفاه اجتماعی، سیستم روان‌آب شهری از سیستم انتقال فاضلاب خانگی جدا بوده و براساس حجم فاضلاب و روان‌آب ناشی از بارندگی سیستم‌های جمع‌آوری و دفع روان‌آب شهری و فاضلاب به‌خوبی پاسخ‌گوی نیازهای شهروندان است.
سیستم‌های پایدار منابع آب برای پیشبرد اهداف حال و آینده جوامع، طراحی و مدیریت شده‌اند، به‌طوری‌که از محیط، بوم و هیدرولوژی آنها استفاده بهینه شود. بدون مدیریت صحیح منابع آب، هرگز نمی‌توانیم به توسعه پایدار برسیم و فقر را کاهش دهیم. هدف توسعه و مدیریت پایدار منابع آب، تأمین صحیح نیازهای آبی نسل‌های حال و آینده است. این مهم با درنظرگرفتن دو عامل، یکی طراحی جامع و مناسب سیستم‌ها یعنی بهینه‌سازی راندمان استفاده از آب و دیگری ایجاد تلاشی پیوسته به منظور حفاظت و تجدید محیط زیست طبیعی تحقق می‌یابد.در بسیاری از مناطق جهان، آب کافی به منظور برآوردن نیازهای اساسی بشر وجود ندارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد بین سال‌های ٢٠٠٩ تا ٢٠٥٠، جمعیت جهان ٢,٣ میلیارد افزایش یافته و جمعیت شهرنشین جهان به حدود ٨٤ درصد می‌رسد؛ بنابراین با نزدیک‌شدن بسیاری از جوامع به محدودیت منابع آب قابل دسترس، روش‌های استحصال منابع آب مانند جمع‌آوری آب باران از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. همچنین، استحصال آب باران در وضعیتی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد که بدانیم کشور ایران که به لحاظ اقلیمی جزء مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان محسوب می‌شود، در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا واقع شده و بسیاری از چالش‌ها را در مواجهه با پایداری منابع آب تجربه کرده است. کل بارش سالانه کشور ٢٥٢ میلی‌متر- یک‌سوم میانگین جهانی- است که ١٧٩ میلی‌متر به طور مستقیم از طریق تبخیر از دست می‌رود؛ بنابراین احتیاج است که از بارش و روان‌آب آنها، سطوح زمین، شیب‌های تند، سطح جاده‌ها و با استفاده از روش‌های ساده‌ای مثل آب‌انبار‌ها یا روش‌های پیچیده‌ای مثل سدهای زیرزمینی استفاده شود. با ساخت مخازن زیرزمینی می‌توان سیلاب را ذخیره کرد و به‌تدریج در تغذیه لایه‌های زیرزمینی در اختیار قرار گیرند یا از ترانشه‌های نفوذ، سنگفرش‌های نفوذپذیر و بیو‌فیلتر‌ها می‌توان بهره برد. در سال‌های اخیر به‌ویژه در کشورهای پیشرفته که قسمت اعظم آب‌های سطحی مهار شده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین راه مبارزه با بحران آب استفاده بهینه از آب و جلوگیری از آلوده‌شدن آن است. مسلم است که بحران آب در سال‌هایی نمایان‌تر می‌شود که پدیده خشک‌سالی روی می‌دهد و یکی از تبعات خشک‌سالی به‌حداقل‌رسیدن آب رودخانه‌هاست. مطالعات زیادی بر کنترل روان‌آب‌های شهری صورت گرفته است و نتیجه همه آنها بر این پایه استوار است که لازم است به‌جای آنکه سیلاب را هرچه سریع‌تر از شهر خارج کنیم، آلودگی آن را کم کرده و تا حد امکان در زمین نفوذ دهیم. اقلیم یک منطقه نیز می‌تواند تأثیر معنی‌داری بر کیفیت و کمیت روان‌آب سیلاب گذارد. هنگام بارش باران، بخشی از آن در زمین نفوذ کرده و حفره‌های سطحی زمین را پر کرده و بخشی از آن به صورت روان‌آب جاری می‌شود. کشور ما در آلودگی هوا و در مسائلی همچون فرونشست زمین، نابودی تالاب‌ها و بیابان‌زایی، غالبا در شمار ١٠ کشور نخست جهان است که باید احتیاط‌های لازم درباره استفاده از آن به عمل آید؛ بنابراین بهترین عملکرد استفاده از روان‌آب‌ها باید چرخه هیدرولوژیک طبیعی را که به وسیله ساخت‌وسازها و توسعه شهری بر هم خورده است، حداقل کند.
دیدگاه تان را بنویسید