مرگ تدریجی یک صنعت ریشه‌دار

تغییرات دمایی، کاهش بارندگی و خشکسالی بر تغییرات پوشش گیاهی تأثیرگذار است، در این شرایط به‌طور طبیعی برخی گونه‌های گیاهی با سخت شدن شرایط زیستگاه خود مهاجرت می‌کنند، اما آنچه موجبات نگرانی‌های کارشناسان را فراهم کرده نه مهاجرت طبیعی، بلکه مهاجرت گونه‌های گیاهی با دخالت انسان است. اتفاقی که به‌تازگی در ایران با شدت گرفتن کم آبی از سوی تعداد از مسئولان دولتی با عنوان‌های توسعه برخی از گونه‌های درختان میوه یا زراعی به سایر استان‌ها مطرح شده است.

هرچند این تصمیم با توجه به شرایط کنونی آب و هوایی کشور در ظاهر منطقی به‌نظر می‌رسد، اما اگر این توسعه یا مهاجرت بدون بررسی کارشناسی و مدیریت تولید و بازار انجام شود علاوه بر تأثیرات منفی در اکوسیستم طبیعی باعث تشدید نابسامانی در تولید محصولات کشاورزی در کشور می‌شود.

ازجمله محصولاتی که اخیراً و با توجیه کم‌آبی در فهرست توسعه کشت و به عبارت دیگر مهاجرت گونه‌های وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته، گیاه زعفران است که طبق اعلام سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی صادرات پیاز آن به سایر استان‌ها پس از 10 سال ممنوعیت آزاد شده است. این اتفاق در حالی است که پیش از برداشت این ممنوعیت نیز از استان‌های خراسان جنوبی و رضوی که خواستگاه اصلی این گیاه است، صدور پیاز زعفران به سایر استان‌ها به‌صورت محدود و کنترل شده و با نظارت جهاد کشاورزی انجام می‌شد و نتایج منفی آن با مازاد تولید و نوسانات قیمت در بازارهای داخلی و خارجی دیده شده است.

عضو شورای ملی زعفران امروز در گفت‌وگو با ایانا برداشتن ممنوعیت صادرات پیاز زعفران به سایر استان را مرگ تدریجی یک صنعت بزرگ و باسابقه توصیف کرد و گفت: تغییر الگوی کشت با ادامه روند خشکسالی اجتناب‌ناپذیر است، اما در تغییر الگوی کشت و انتخاب گونه‌های جایگزین، باید تمام مسائل مربوطه از تأثیرات گونه جدید بر اکوسیستم منطقه تا مدیریت تولید، بازار و مصرف مورد توجه قرار گیرد.

علی حسینی افزود: تولید زعفران در ایران طی 40 سال گذشته شتاب زیادی داشته است؛ به‌طوری‌که تولید از 18 تن با سطح زیر کشت سه‌هزار هکتار در سال 1354 به بیش از 300 تن با سطح زیر کشت 92 هزار هکتار در سال 1395 رسیده است، در حالی که بازار مصرف داخلی و جهانی تغییرات زیادی نداشته است.

وی با بیان اینکه باید تولید، تجارت و مصرف یک محصول به‌صورت موازی و همزمان رشد داشته باشد، بیان کرد: در محصول زعفران تولید از تجارت و مصرف پیش افتاده است و ما هم‌اکنون با مازاد تولید روبه‌رو هستیم.

به گفته عضو شورای ملی زعفران، همزمان با افزایش سطح زیر کشت و تولید زعفران در ایران، تولید این محصول در کشورهای هند، افغانستان، اسپانیا، مراکش و برخی کشورهای اروپایی در حال توسعه است و این در حالی است که مجموع مصرف در جهان بیش از 330 هزا رتن نیست.

حسینی با تأکید بر اینکه استان‌های رضوی و جنوبی به‌تنهایی می‌توانند تمام نیاز دنیا را تأمین کنند، ادامه داد: بر اساس بررسی کارشناسان در صورت استفاده از دانش روز دنیا، آموزش کشاورزان و استفاده از ماشین‌آلات مناسب با وجود کم‌آبی این دو استان به‌تنهایی توان تولید 500 تا 600 تن زعفران را دارند.

وی در پایان خواستار برنامه‌ریزی مسئولان مربوطه برای توسعه بازار و صنایع جانبی شد و تأکید کرد: به جای توسعه کشت و مهاجرت این محصول به سایر استان‌ها که می‌تواند نتایج شومی برای این صنعت و استان‌های کم‌برخوردار زعفران داشته باشد، به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه تولید و ایجاد شرایط رقابت‌پذیری تولیدات پرداخته شود./

G-951210-01