لزوم توجه به توسعه مبتنی بر آمایش سرزمین

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه اتفاقات غیرقابل بازگشتی برای سرزمین ایران رخ داده و سیاستگزاری‌های مقطعی برای کشور مشکل ایجاد کرده است، بر لزوم توجه به مباحث آمایش سرزمین در کشور تأکید کرد.

به گزارش خبرنگار ایانا، معصومه ابتکار در نشست "الزامات محیط زیستی برنامه ششم توسعه" که امروز در مرکز بررسی‌های استراتژیک برگزار شد، از فرآیندهای تصمیم‌سازی در ایران انتقاد کرد.

وی افزود: فرآیندهای تصمیم‌سازی در ایران به گونه‌ای است که ما با فرصت کم، ناگزیریم در شرایط ناخواسته، تصمیماتی بگیریم که نگاه فرابخشی و بلند مدت ما را زیر سئوال می‌برد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: این آفت کشورهای در حال توسعه مثل ایران است که اولویت‌های متعددی مثل شرایط اقتصادی، اجتماعی و منطقه‌ای مسایل محیط زیستی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یا شکل تصمیم‌سازی در مجلس که نمایندگان آن بر اساس رای محلی انتخاب شده‌اند به گونه‌ای است که مبتنی بر منافع محلی بوده و وعده‌های محلی آنها با سیاست‌های کلان کشور هم‌خوانی ندارد.

وی ادامه داد: گاهی سیاست‌ها در جای دیگری تدوین می‌شود. شورای برنامه‌ریزی در استان داریم که اولویت‌های این شورا با منافع ملی متفاوت است.این تصمیم‌سازی‌ها در تزاحم با هم به محیط زیست آسیب می‌زنند و معمولا محیط زیست قربانی می‌شود. ما نیازمند بازنگری در تصمیم سازی‌ها هستیم. سال‌هاست که بحث آمایش سرزمین مطرح است اما هنوز این طرح به نتیجه نرسیده است.

ابتکار عنوان کرد: به دلیل نبود طرح آمایش سرزمین بسیاری اتفاقات در ایران افتاده است که قابل بازگشت نیست. یکسری سیاست‌‌گزاری‌های مقطعی و بخشی اتفاق افتاده است و در حال حاضر از هر جایی شروع کنیم و آمایش سرزمین را الگوی کشور قرار دهیم، خوب است. اما عملا ما با این مسئله فاصله داریم و تدوین طرح آمایش سرزمین تبدیل به دستور کار جدی نشده است.

وی افزود: رئیس جمهور در حالی که کشور با مسایل مختلف اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کرد محیط زیست را جزء اولویت‌های کاری خود قرار داد و این مسئله به ما در سازمان حفاظت محیط زیست خیلی کمک کرد.

به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری مجمع تشخیص مصلحت نظام و شخص مرحوم آیت الله هاشمی طی سال ،93 به متنی رسیده‌اند که مقدمات لازم برای تدوین و پیشنهاد سیاست‌های کلی نظام در مورد محیط زیست را فراهم کرده است. این برنامه با توجه ویژه رهبری به عنوان سیاست‌های کلی محیط زیست در آستانه تدوین برنامه ششم ابلاغ شد. سیاست‌های کلی نظام چگونگی طی مسیر برای دستیابی به اهداف قانون اساسی را تعیین می‌کرد.

وی ادامه داد: ابلاغ سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست با دو اتفاق مهم جهانی همراه شد. دنیا تصمیم گرفت بعد از تدوین اهداف هزاره، سیاست‌های توسعه پایدار جهان را تدوین کند. دنیا در 17 محور هم‌پیمان شد که با سه محور تا سال 2030 به اهداف مشترک دست یابد. بنابراین در حال حاضر می‌توانیم خودمان در یک رقابت جهانی محک بزنیم.

ابتکار یادآور شد: در کنار این مسئله توافق پاریس بود که بسیار توافق مهمی بود. جامعه جهانی به این جمع‌بندی رسید که با وجود همه اختلاف نظرها، براری جلوگیری از گرمایش جهانی هم پیمان شود. این مسئله با سیاست‌های رئیس جمهور در زمینه اصلاح الگوی مصرف همخوانی داشت و پیش از این پیمان جهانی، رئیس جمهور دستوراتی را در زمینه اصلاح الگوی مصرف سوخت، ابلاغ کرده بود که این دستورات به معنی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بود.

به گفته ابتکار، برای اولین بار در برنامه ششم توسعه یک سند فرابخشی برای حوزه محیط زیست تدوین شد و بر اساس این سند هر بخشی برنامه‌های خود در حوزه محیط زیست را باید اعلام کند.

وی افزود: در همین راستا وزارتخانه های نفت و نیرو و همه دستگاه‌ها باید برنامه‌های خود را اعلام کنند. به این ترتیب وقتی سندی کلی در اختیار داشته باشیم، برنامه‌ریزی برای دسترسی به اهداف راحت‌تر خواهد شد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تدوین کارنامه زیست محیطی برای دستگاه‌ها را یکی از دستاوردهای دولت یازدهم دانست.

وی افزود: ابعاد مشکلات محیط زیستی ما به گونه‌ای است که ممکن است به این زودی‌ها به دستاورد نرسیم اما در برخی زمینه‌ها دستاورد داریم. یکی از محورهای مهم برنامه ششم بحث آلودگی هوا است. در طول فعالیت دولت یازدهم، به موضوع آلودگی هوا به عنوان یک مسئله راهبردی به دلیل تاثیر روی مولفه‌های اقتصادی و اجتماعی ایران پرداخته‌ایم. در این زمینه امروز دستاورد ما قابل سنجش بر اساس شاخص‌ها و دستگاه‌های اندازه گیری هوا است.

تهران پاک‌تر شد

به گفته ابتکار 37 ایستگاه به صورت مستمر در زمینه کنترل آلودگی هوا نقش داشته و در هشت کلانشهر، مسئله پایش آلودگی هوا پیگیری می‌شود.

وی اضافه کرد: ارتقای کیفیت بنزین و خودروها به یورو چهار، انژکتوری شدن تولید موتورسیکلت‌ها در ایران، یکپارچه شدن سیستم معاینه فنی و کاهش مصرف مازوت در نیروگاه‌های برق از 45 درصد سال قبل به هشت درصد در سال جاری، اقداماتی بود که در راستای کاهش آلودگی هوا انجام شد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: کیفیت هوای رو به بهبود را در هشت کلانشهر داریم البته در اهواز به دلیل گرد و غبار و فعالیت گسترده نفتی همچنان مشکلات عدیده وجود دارد. در تهران 14 اسفند سال 91، 195 روز سالم و پاک را داشته‌ایم. امسال تا 14 اسفند 264 روز سالم و پاک به ثبت رسیده است که این آمار نشان می‌دهد هوای تهران 69 روز پاک‌تر شده است.

وی افزود: برنامه کاهش آلودگی هوا برنامه ضربتی و لحظه‌ای نیست که به سرعت جواب دهد و این مسئله یک برنامه زمان‌بر است.

وضعیت امروز خوزستان حاصل بی‌توجهی به محیط زیست

این مقام مسئول از تدوین برنامه اقتصاد کم کربن در چارچوب برنامه ششم توسه خبرداد.

به گفته وی بحث ارزیابی زیست محیطی مبحث بسیار مهمی است که در بسیاری از پروژه‌های عمرانی در دولت گذشته ندیده گرفته شده است.

ابتکار با اشاره به جلسه امروز صبح ستاد بحران در زمینه ریزگردهای خوزستان، سدسازی‌های ترکیه و پرژه گاپ، خشکسالی‌های متعدد و تغییر اقلیم، کاهش بارش در جنوب خوزستان و سیاست‌های توسعه‌ای این استان که مبتنی بر واقعیت‌ها نبوده است را عامل بروز مشکلات کنونی دانست.

وی اضافه کرد: در برداشت از سرشاخه‌های کارون اصلا به مسئله تغییر اقلیم توجه نشده است. در سرشاخه‌های کارون صد مورد مداخله در طبیعت رخ داده است.

به گفته ابتکار کشت و صنعت نیشکر در خوزستان جزء مواردی است که پیوست زیست محیطی ندارد. طرح‌هایی مثل سد گتوند و طرح‌های عظیم کشت و صنعت در خوزستان بدون ارزیابی زیست محیطی و در نظر گرفتن بحث‌های محیط زیستی اجرا شده‌اند.

وی افزود: به خوزستان نمی‌توان این همه توسعه را تحمیل کرد. وقتی برداشت آب زیاد می‌شود، هندیجان و حاشیه رودخانه زهره و تالاب‌ها سیرآب نمی‌شوند و کانون ریزگردها شکل می‌گیرد. 30 درصد مشکلات خوزستان به تغییر اقلیم باز می‌گردد و بخشی هم مربوط به مداخله‌ها در طبیعت است.

خروج مسئله ارزیابی زیست محیطی از حالت تشریفاتی

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست یادآور شد: در دولت گذشته ارزیابی زیست محیطی تبدیل به تشریفات شده بود و 167 طرح بزرگ ملی با پیشرفت‌های فیزیکی مختلف بدون ارزیابی زیست محیطی در دستور کار دولت قرار داشت. تلاش کردیم برای اینکه جلوی ضعف‌ها را بگیریم تا حد امکان، این طرح‌ها را بازنگری کنیم.

وی اضافه کرد: طرح‌هایی که تا 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارند را نمی‌توان کاری کرد و فقط تبعات منفی آنها را می‌توان کاهش داد.

ابتکار امیدوار است: قانون جامع ارزیابی زیست محیطی در مجلس به تصویب برسد تا هیچ طرحی بدون ارزیابی زیست محیطی در کشور اجرا نشود.

وی با اشاره به تکمیل شدن ظرفیت زیستی تهران از سال 75 تأکید کرد: هر گونه بارگذاری صنعتی در تهران خارج از توان ظرفیت این کلان‌شهر است و تا زمانی که اجازه استقرار به صنعت در تهران بدهیم، سرمایه‌گذار به سمت مناطق محروم نمی‌رود.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: تهران یک درصد خاک کشور را به خود اختصاص داده اما 30 درصد فعالیت‌های اقتصادی ایران در این یک درصد خلاصه شده است. این مسئله بیش از توان زیستی تهران است و بحران آب؛ هوا، فرونشست زمین، افت شاخص و کیفیت زندگی در تهران را به همراه داشته است.

وی همچنین با اشاره به تأکید برنامه پنجم به مبحث تنوع زیستی گفت: اعتقاد داریم سه نوع جنگل هیرکانی، زاگرسی و مانگرو باید در ایران حفاظت شود اما به دلیل غلبه نگاه بهره‌برداری به حفاظتی، این اکوسیستم‌ها آسیب دیده‌اند. خوشبختانه در تعامل با سازمان جنگل‌ها به نقاط مطلوبی رسیده‌ایم.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر مشارکت مردم در حفاظت محیط زیست، ایجاد قرق‌های اختصاصی، توسعه گردشگری، گسترش پوشش بیمه‌ای حیات وحش برای کاهش تقابل انسان و حیات وحش، احیای شورایعالی محیط زیست و برنامه‌ریزی برای احیای تالاب‌ها را دیگر دستاوردهای دولت یازدهم اعلام کرد./

L-951214-03