تعیین "روز مروج کشاورزی" در ایران/ مروجان کشاورزی، صاحب‌منصبان به‌کارگیری روش‌های نوین و مؤثر در "صف مزرعه"

دکتر اسماعیل شهبازی (1) ، استاد گروه آبادانی روستاها در دانشکده فناوری‌های نوین، پارک علمی و تحقیقاتی، دانشگاه شهیدبهشتی با ارسال جزئیاتی از مکاتبات و تلاش‌های صورت‌گرفته در سال 95 با ارسال مشروح این اقدامات، به‌صورت رسمی و رسانه‌ای خواستار تعیین روزی به نام روز مروج کشاورزی در ایران شد.

به گزارش خبرنگار ایانا ، با توجه به جایگاه رفیع مروجان کشاورزی در توسعه بهره‌وری و ارتقای تولید در واحدهای تولیدی، دکتر اسماعیل شهبازی، استاد گروه آبادانی روستاها در دانشکده فناوری‌های نوین، پارک علمی و تحقیقاتی، دانشگاه شهیدبهشتی با ارسال جزئیاتی از مکاتبات و تلاش‌های صورت‌گرفته در سال 95 با ارسال مشروح این اقدامات، به‌صورت رسمی و رسانه‌ای از طریق "ایانا" خبرگزاری تخصصی بخش کشاورزی، خواستار تعیین روزی به نام روز مروج کشاورزی در ایران شد. با بهره‌گیری بهینه از منابع طبیعی، کار کشاورزی بستر اصلی تولید و منشاء همیشگی اشتغال میلیون‌ها انسانی است که روی کره زمین، کار تولید محصولات و تبدیل فرآورده‌های کشاورزی برای امنیت غذایی ملت‌ها را برگزیده‌اند و این هم امری است که هزاران سال است تداوم دارد و به تبع گسترش علوم و فناوری‌های نوین، روزبه‌روز هم متحول می‌شود و پیشرفت می‌کند.

بدین‌سان، امور تولید و تبدیل در کشاورزی ایران دیروز و امروز و به‌طور قطع فردا هم، بدان قدر متکی بر تجربیات علمی و عملی است که در بررسی ژرف پیشینه نگاشته‌های ملی خود به آثاری چون کتاب "ارشادالزراعه " (2) در قرن دهم هجری برمی‌خوریم، چه آنکه نخبگان و خبرگان پیشین هم همواره مترصد افزایش کمی و کیفی محصولات و فرآورده‌های کشاورزی در عهد خود بوده‌اند.

و در عصرحاضر هم، با وجود ده‌ها گروه آموزشی ترویج و آموزش کشاورزی در دانشگاه‌های کشور و در جوار آنها هم، علاوه بر وجود انجمن‌های علمی متخصصان و کارشناسان و دانشجویان و نیز، با وجود صدها ارگان اجرایی ترویج کشاورزی و مراکز خدماتی روستایی و دفاتر هماهنگی ترویجی و همچنین، صدها شرکت دانش‌بنیان و شرکت‌های مشاوره‌ای و نظارتی خدمات کشاورزی در دهستان‌ها و روستاهای سرزمین پهناورمان ایران، به‌سادگی می‌توانیم دریابیم که نه‌تنها وجود و گسترش امور ترویج کشاورزی در جهان امروز برای کشاورزان ایرانی تازگی ندارد، که اصالت و ضرورت آن برای جامعه ایرانی از قرن‌ها پیش هویدا و عملی بوده است، چه آنکه کشاورزان ایرانی از زمان‌های گذشته، همواره در جستجوی دستیابی به راه روش‌های برتر تولید و تبدیل در کشاورزی و لذا، در تکاپوی دسترسی به خبرگان و نخبگان صاحب‌نظر و مجرب در مقام "مروجان کشاورزی" برای ترمیم و تحکیم و توسعه فعالیت‌های خود در امور کشاورزی بوده و هستند.

و امروزه، با توجه به پیشرفت‌های علمی عصرحاضر، بیش از پیش درمی‌یابیم که همواره یک دید فنی و درخواست علمی برای ترویج و آموزش و تحقیقات در بین مولدان و مبدلان محصولات کشاورزی جامعه ایرانی وجود دارد و از این رو باز هم می‌توان دریافت که کشاورزان ایرانی همواره در جستجوی راه و روش‌هایی مبتنی بر یافته‌های علمی و فنی به‌روز، برای نوین‌سازی و پیشبرد نظام‌های محلی و بومی و سنتی کشاورزی خود بوده و هستند و اگرچه حکومت‌ها در طول زمان کاملاً نتوانسته‌اند برآورنده نیازهای پیشتازانه‌ای برای مردم به‌ویژه برای روستاییان و کشاورزان همواره تشنه نوآوری و کارآفرینی باشند، اما هرگز هم نتوانسته‌اند که این دید و درخواست عامه مردم را نادیده انگارند.

و لذا دارندگان عنوان شغلی "مروج کشاورزی" ، همواره به‌عنوان یک صاحب‌منصب "صفی" -و نه "ستادی" - در مقام یک روشنگر یا راهنمای همیشه حاضر در جبهه کار به قصد آموزش و ترویج بکارگیری روش‌های نوین و مناسب و مفید و مؤثر در "صف مزرعه" در دهات و دهستان‌ها، حضور فعال خود را حفظ کرده‌اند -و حال آنکه کل مردم بهره‌مند از خدمات این دسته از قهرمانان گمنام- یعنی "مروجان کشاورزی" در جامعه خود، از وجود این خادمان "حیاتی" و در عین حال بی‌توقع از ملت و دولت، کم‌اطلاع یا شاید هم بی‌اطلاع مانده‌اند.

و وجود چنین شرایطی در نظام کشاورزی کشور است که در نتیجه فشارهای وارده به سبب سیاست‌های ناروای اقتصادی به‌ویژه درباره سوءسیاست‌های واردات محصولات و فرآورده‌های کشاورزی از خارج از کشور، هرروزه نرخ بازده سرمایه‌گذاری و کار و فعالیت در زمینه‌های کشاورزی در حال کاهش مضاعف است و هم‌زمان از سوی دیگر، به سبب فشارهای وارده به‌دلیل ناروایی سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی، گمنام ماندن مقام و مرتبت قهرمانان واقعی تولیدات کشاورزی، اعم از "کشاورزان" و "مروجان" در صحنه‌های واقعی علم و عمل، موجبات دلزدگی و یأس و نومیدی فعالان تولید در مزارع و روستاها را فراهم آورده و می‌آورد و در نتیجه در طول زمان، مقدمات تغییر کاربری اراضی و واگذاری مستحدثات و جدا شدن از کار تولید درکشاورزی و ترک مزرعه و روستا و مهاجرت به حوزه‌ها و حاشیه‌های شهری پدید آمده و می‌آید و هرساله هم تشدید می‌شود!

این تحلیل از مدت‌ها پس از اقامت طولانی‌ام در مناطق روستایی، همواره موجبات دل‌مشغولی نگارنده را فراهم کرده تا در 25 آبان‌ماه 95 به‌عنوان راهی برای ایجاد اشتیاق بین "کشاورزان" و "مروجان کشاورزی" شرح زیر را به ریاست محترم هیأت‌مدیره انجمن علمی ترویج و آموزش کشاورزی ایران نوشته و ارسال داشتم، در حالی که می‌دانستم دوره هیأت‌مدیره آن انجمن به پایان رسیده و در آن ماه‌ها در تدارک تشکیل مجمع عمومی برای انتخاب هیأت‌مدیره‌ای جدید هستند.

به نام هستی‌بخش یکتا

جناب آقای دکتر غلامحسین حسینی‌نیا

ریاست محترم هیأت‌مدیره،

انجمن علمی ترویج و آموزش کشاورزی ایران

با سلام،

اینک که به یاری خدا و حسب تصمیم هیأت‌مدیره محترم قرار است در روز چهارشنبه 24 آذرماه 1395 نوبت دوم مجمع عمومی انجمن علمی ترویج و آموزش کشاورزی ایران در تهران برگزار گردد، در این دوره مناسب دیدم که یکی از درخواست‌های دیرینه خود به‌منظور نامگذاری و برقرار روزی در طول سال به نام: "روز مروج کشاورزی" را پیشنهاد و تقاضا نماید تا پس از تأیید هیأت‌مدیره محترم و قرار گرفتن آن مصوبه در دستور کار مجمع مذکور، نسبت به طرح و تصویب آن در محمع عمومی روز 24 آذر 95 اقدام گردد و تا پس از آن، هیأت‌مدیره جدید بتواند نسبت به ابلاغ و تحصیل تأییدیه اجرایی آن از کمیسیون محترم انجمن‌های علمی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری و نیز از حوزه معاونت ترویج در سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی اقدام و پیگیر مصوبه اجرایی و قرار دادن آن در جریان اجراء (بر اساس برنامه‌های تدوین‌شده و مناسب) در سال آینده باشند.

کوشش در تحقق این مهم، نه‌تنها، آخرین بخش از خدمات فراموش‌ناشدنی آن هیأت‌مدیره محترم در دوره‌های اخیر است که بارقه‌ای از امید و انگیزه و اشتیاق به خدمت در "مروجانی" را به‌وجود می‌آورد که دیروز و امروز و فردا در مناطق روستایی و قطب‌های کشاورزی و منابع طبیعی کشور در خدمت ترویج کشاورزی و توسعه روستایی در سرزمین‌مان بوده‌اند و خواهند بود. موفق باشید.

اسماعیل شهبازی، 25 آبان‌ماه 1395

و از آنجا که انجام این مهم مستلزم موافقت و اقدام و پیگیری در ارگان مربوط در دستگاه اجرایی دولت بود، رونوشت یادداشت بالا را هم با شرح مندرج در یادداشت ذیل به تاریح 22 آذرماه 95، برای معاون محترم سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی در امور ترویج ارسال داشتم.

با سلام به خدمت جناب آقای دکتر کاظم خاوازی که به راهنمایی و همت دوست عزیز و دیرینه‌ام جناب آقای دکتر حمید سیادت در روز یک‌شنبه 95/9/21 و در سرسرای سازمان "تات" در تهران، افتخار آشنایی و آغاز میمون دوستی با شما نصیبم گردید.

شرح زیر درباره پیشنهاد اینجانب برای تعیین و برگزاری "روز مروج" را ارسال می‌دارم تا در صورت تأیید و موافقت، مورد عنایت و پشتیبانی جنابعالی و همکارن محترم در معاونت ترویج و نیز همکاران عضو در انجمن علمی ترویج و آموزش کشاورزی نیز قرار گیرد.

اسماعیل شهبازی، 95/9/22

و آخرین یادداشت پیگیری را هم در تاریخ 17 بهمن‌ماه 95 به قرار زیر ارسال داشتم:

جناب آقای دکتر کاظم خاوازی (3)

با سلام و پوزش از تصدیع مجدد، آیا در مورد پیشنهاد ثبت روزی مناسب با عنوان: "روز مروج کشاورزی" در تقویم رسمی کشور و برگزاری مراسم سالانه تجلیل از "مروجین کشاورزی کشور در آن روز"، اقدام مستقل و یا پیگیری لازم معمول فرمودی؟ در هر صورت، متشکر خواهم شد اگر ما را هم آگاه فرمائید.

به انتظار نتیجه، اسماعیل شهبازی، 95/11/17

بدین‌سان، پیشنهاد اینجانب به یک نهاد علمی برای مطالعه و بررسی و اقدام مقتضی ارائه شده و رونوشت آن هم به دستگاه اجرایی ذی‌ربط (به‌طور مستقیم و با واسطه) ارسال گردیده است. پیشنهادکننده هم امیدوارانه و بردبارانه در پی جلب توجه مسؤلان مربوط به مقام و موقعیت "مروج کشاورزی" در نظام توسعه کشاورزی ایران امروز و فردا است.

البته گفتنی است که به پبروی از برنامه‌های نواندیشانه دهه‌های اخیر به توسط نهادهای بین‌الملل (مانند "فائو " (4) یا "یو.ان.دی.پی " (5) ) و نیز، طرح‌های نوآورانه سازمان‌ها و ارگان‌های ملی (مانند سازمان ترویج کشاورزی یا نهاد جهاد سازندگی) عناوین نوینی معادل یا هم‌وزن "مروج" پیشنهاد و معرفی و جایگزین مروج گردید و از این‌گونه‌اند عنوان‌هایی چون: مأمور ترویج، کارشناس ترویج، متخصص ترویج، مربی ترویج، رهبر فنی ترویج، روشنگر ترویج یا عامل تغییر، مددکارترویجی، نیروی معین، مروج محیط بانی و تسهیلگر روستایی که هریک به نوبه خود، در واقع عمل و با استفاده از عناوین روزآور در مکان و موقعیت ویژه خود، "مروج" هستند.

و باز هم گفتنی است که مروج، همان معلم و مربی، اما نه در نظام آموزش رسمی و در درون مدرسه و چهارچوب یک برنامه مصوب که در واقع، "مروج" آموزشگری در حیطه یک نظام غیررسمی با رویه‌ای آزاد برای تعامل و آموزش در میدان مزرعه و عرصه‌های طبیعی است.

علاوه بر این‌ها، تعیین روزی با عنوان "روز مروج" ، می‌باید روزی به‌جز و فارغ از مراسمی باشد که امروزه در ایران و معمولاً به مناسبت‌های مختلف برای "روز روستا" ، "روز کشاورز" ، "روز دهقان" یا "روز خرمن" یا روز و هفته‌هایی به نام‌های دیگر برگزار می‌شود.

و از این رو، انتظار این است که هرساله به مثابه برگزاری "روز معلم" (6) ، روزی هم به نام: "روز مروج" ، به‌منظور بزرگداشت مقام و موقعیت و مرتبه کسانی که همواره در بین مزارع و روستاهای پراکنده در عرصه‌های طبیعی دشوار و پهناور سرزمینمان در رفت و آمد "ده‌گردشی" اند و در تعامل همیشگی با مولدان و مبدلان محصولات و فرآورده‌های کشاورزی هستند، تعیین و ثبت و برگزار شود. تا همه ساله در این روز، برترین "مروجان کشاورزی" کشور تعیین، معرفی و برای کوشش و تلاش بیشتر، تشویق و ترغیب شوند، بلکه به تدریج، زمینه‌های پذیرش و پیگیری روش‌های نوین بهره‌برداری سنجیده و بهینه از منابع تولید در کشاورزی را فراهم آورند و با استفاده از شیوه‌های نوین و مناسب برای نگهداری آن منابع و توسعه و تولید و تبدیل محصول به کار بندند و با شرایط ویژه خود تطبیق دهند.

و بلکه مهم‌تر از این‌ها، اعضای جوامع کشاورزی و روستایی و عشایری ایران روزبه‌روز بیشتر و بیشتر به ارزش حیاتی و اهمیت اجتماعی و اقتصادی و مقام والای فرهنگی و موقعیت خویش در سلسله‌مراتب زندگی واقعی و حقیقی در سرزمین‌مان، دل بسپارند و در امور خود بیش از پیش کوشا و پویا و پیگیر باشند.

اسماعیل شهبازی

14 اسفندماه 1395

پی‌نوشت:

1- از دکتر اسماعیل شهبازی، استاد گروه آبادانی روستاها، دانشکده فناوری‌های نوین، پارک علمی و تحقیقاتی، دانشگاه شهیدبهشتی، پردیس یک، 24 بهمن‌ماه 1395.

2- "ارشادالزراعه"، نوشته قاسم‌بن یوسف ابونصری هروی در سال 921 هجری، نسخه چاپ سنگی، ازجمله در کتابخانه مجلس شورای اسلامی و تجدید چاپ به اهتمام محمد مشیری، در 338 صفحه، چاپ سوم، 1395، انتشارات دانشگاه تهران.

3- تلاش‌های مکرر برای ارسال این یادداشت با نشانی ایمیلی که در دست داشتم مقدور نشد و لذا آن را با واسطه ارسال داشتم.

4- Food and Agriculture Organization of the United Nations . سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد.

5- United Nations Development Program . برنامه توسعه ملل متحد.

6- روز 12 اردیبهشت‌ماه هر سال.

S-951217-02