زراعت و باغبانی در سالی که گذشت/ از خوداتکایی در گندم تا تنظیم هنرمندانه بازار شب عید
روزهای پایانی سالی را میگذاریم که برای صنعت کشاورزی کشور خاطرات تلخ و شیرین بسیاری را به همراه داشت. از خودکفایی دوباره در تولید گندم تا نوسانات قیمت در بازار محصولات که بیش ترین فشار را به تولیدکنندگان وارد کرد.
خبرگزاری کشاورزی ایران(ایانا)- سپیده قاسمی:
روزهای پایانی سالی را میگذاریم که برای صنعت کشاورزی کشور خاطرات تلخ و شیرین بسیاری را به همراه داشت. از خودکفایی دوباره در تولید گندم تا نوسانات قیمت در بازار محصولات که بیش ترین فشار را به تولیدکنندگان وارد کرد.
گندم از محصول راهبردی در ایران محسوب میشود و خوداتکایی در تولید آن از اهمیت زیادی در تأمین امنیت غذایی کشور و اقتصاد مقاومتی مورد تأکید مقام معظم رهبری برخوردار است در نتیجه خوداتکایی در این محصول را میتوان بزرگترین اتفاق سال 95 برشمرد. ایران در این سال با تولید حدود 14 میلیون تن گندم، توانست رکورد جدیدی در تولید این محصول از خود بر جای بگذارد.
شاید دستیابی به خودکفایی گندم بهدلیل اینکه پیش از این نیز اتفاق افتاده بود دستاوردی نو محسوب نشود، اما افزایش تولید همراه با کاهش سطح آن هم پس از سال ها وابستگی به حجم بالایی از واردات، موضوعی بود که در کشت این محصول بسیار پر اهمیت است. این موضوع از این لحاظ حائز اهمیت است که نشان داد اگر عزم لازم در متولیان تولید کشاورزی باشد، میتوان به افزایش بهرهوری و کاهش هزینه تولید و گذر از تولید سنتی به صنعتی دست یافت.
افزایش بهرهوری محصولات کشاورزی با توجه به اقلیم خشک و کمآب ایران و ادامه روند کاهش بارندگیها یکی از مهمترین موضوعاتی است که باید متولیان تولید محصولات کشاورزی به آن بپردازند و در این راه تجربه خوداتکایی گندم میتواند چراغ راهی برای بهبود بهرهوری در تولید سایر محصولات باشد.
هرچند جهاد کشاورزی با توجه به شرایط اقلیمی کشور برنامه و طرحهای بسیاری را برای بهرهوری مصرف آب از جمله توسعه کشت گلخانهای، استفاده از روشهای نوین آبیاری و اصلاح الگوی کشت، کشت نشاء و همچنین استفاده از ارقام و بذرهای اصلاحشده مطرح کرده، اما به جز یک تا دو مورد در سایر طرحها توفیقات چندانی حاصل نکرده است.
یکی از این طرحها که وزارت جهاد کشاورزی در آن موفق بوده، اجرای طرح آبیاری نوین در مزارع و باغها است. اجرای این طرح ضمن حفظ منابع آبی کشور، میتواند مدیریت مصرف را محقق کند. به گفته وزیر جهاد کشاورزی بیش از چهار میلیون هکتار از اراضی باغی و زراعی کشور مستعد اجرای سیستمهای نوین آبیاری است که با تأمین اعتبارات لازم در طول ۱۰ سال عملیاتی میشود. بر اساس گزارش وزیر جهاد کشاورزی، این وزارتخانه سالانه قادر است ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی را تحت پوشش آبیاری مدرن قرار دهد که برای عملیاتی شدن آن سالانه به سههزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. بر اساس آخرین آماری که توسط وزیر جهاد کشاورزی اعلام شده است، این وزارتخانه تاکنون موفق به اجرای تحت پوشش آبیاری مدرن در یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور شده است.
از اقدامات قابل تقدیر دیگر وزارت جهاد کشاورزی در سالی که پشت سرگذاشتیم، تأمین به موقع نهادههای کشاورزی بهویژه در رسیدن به خوداتکایی گندم بود. تأمین به موقع و کافی نهادههای کشاورزی از عوامل بسیار مهم در دستیابی به اهداف تعیین شده در تولید کشاورزی است. با وجود اینکه کشمکشهای زیادی در تأمین نهاده بین شرکتهای بخش خصوصی و دولتیها پیش آمد و این بحث همچنان حل نشده باقی مانده است، اما کشاورزان از تأمین کافی و بهموقع نهادهها رضایت داشتند و به گفته کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی، امسال از عهده این وظیفه خود بهخوبی برآمد.
افزایش ضریب خوداتکایی برخی دیگر از محصولات کشاورزی ازجمله دانههای روغنی، برنج و ذرت از دیگر برنامه وزرات جهاد کشاورزی است که توجه بیشتر به آن با توجه به میزان وابستگی کشور به واردات و حجم ارزی که از کشور خارج میشود، بسیار ضروری است.
در حال حاضر بیش از 90 درصد روغن مورد نیاز کارخانهها از منابع وارداتی آن به شکل خام تأمین میشود که باعث خروج چهار میلیارد دلار ارز از کشور میشود. طرح پیشنهادی وزارت جهاد کشاورزی برای کاهش وابستگی این محصول افزایش ضریب خوداتکایی آن به بیش از 70 درصد طی یک دوره 10 ساله است. با اجرای این طرح میتوان سه میلیارد دلار صرفهجویی کرد، ضمن اینکه کشت دانههای روغنی برای پایداری تولید گندم، تأمین کنجاله دام و طیور، افزایش بهداشت سلامت جامعه نیز مؤثر است. بر اساس اعلام مجری طرح دانههای روغنی در سال جاری میزان تولید مجموع دانههای روغنی (کلزا، گلرنگ، آفتابگردان و سویا) سههزار و ۳۰۰ هزارتن بوده و پیشبینی میشود عدد مذکور برای سال آینده با 2.5 برابر رشد حداقل بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزارتن برسد. هرچند قدمهای برداشتهشده خوب است، اما بهنظر میرسد وزرات جهاد کشاورزی راه بسیاری برای رسیدن به ضریب خوداتکایی تعیین شده دارد.
با توجه به علاقمندی ایرانیها به مصرف برنج، اهمیت افزایش ضریب خوداتکایی این محصول کمتر از گندم نیست. در حال حاضر نیاز کشور به برنج حدود سه میلیون تن است که حدود دو میلیون تن آن در داخل کشور تولید و بقیه وارد میشود. با توجه به این موضوع وزارت جهاد کشاورزی در طرحهای افزایش طریب خوداتکایی این محصول به 65 درصد را در دستور کار خود قرار داده است برنج در حال حاضر در 630 هزار هکتار از سطح کشت حدود 55 درصد است که با اجرای طرح برنج با سطح 484 هزار هکتار و با وجود افزایش جمعیت سالانه و کاهش سطح از 50 درصد به 65 درصد خوداتکایی میرسیم.
یکی از محصولات دیگری که ضمن وابستگی کشور به واردات کشت آن نیاز به مصرف آب زیادی دارد، ذرت است. سالانه ۶,۵ میلیون تن ذرت دانهای در کشور نیاز داریم که حجم زیادی از آن از طریق واردات تأمین میشود. هم اکنون ضریب خوداتکایی این دانه غلات حدود ۲۷ درصد است و وزارت جهاد کشاورزی بنا دارد این ضریب را به بیش از ۵۰ درصد برساند. بر همین اساس وزارت جهاد کشاورزی تولید نشاء، استفاده از ارقام زودرس را مورد توجه قرار داده است. امسال سطح زیر کشت ذرت دانهای ۱۷۰ هزار هکتار بود و پیشبینی یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن داریم و از ۲۵۰ هزار هکتار ذرت سیلویی ۱۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن تولید شد.
در طرحهای افزایش ضریب خوداتکایی لازم است حمایتهایی مانند اصلاح و تجهیز و نوسازی اراضی، بازسازی و اصلاح کارخانهها، آموزش، ترویج، تحقیقات، بیمه، بذر و تغذیه گیاهی را در نظر گرفته شود.
تنظیم بازار محصولات کشاورزی از وظایفی است که پس از قانون تمرکز به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شد. اگر برای قضاوت در مورد نحوه عملکرد این وزارتخانه روند امور را مدنظر قرار دهیم، میتوان گفت وزارت جهاد کشاورزی در سال جاری نسبت به سال گذشته، عملکرد بهتری ارائه داده است. هرچند در تنطیم بازار برخی اقلام مشکلاتی وجود داشت، اما با در نظر گرفتن این واقعیتها که تولیدات کشاورزی بهشدت تحت تأثیر عوامل محیطی هستند و این وزارتخانه تمام اهرمهای اجرایی لازم را ندارد، میتوان گفت وزارت جهاد کشاورزی توانسته است از عهده این وظیفه سنگین خوب برآید.
در سال جاری انتظارات غیرکارشناسی همچون تنظیم قیمتها در خردهفروشیها از مواردی بود که از سوی منقدان وزارتخانه عمدا با هدف سیاسی یا سهواً از روی ناآگاهی بارها مطرح شده و میشود.
یکی از محصولاتی زراعی که نوسانات قیمت آن مورد انتقاد قرار گرفت برنج داخلی بود، محصولی که به گفته کارشناسان قیمت آن بیش از آن که تحت تأثیر سیاست محدودیت واردات وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته باشد، تمایل زیاد مردم به خرید و مصرف برنج داخلی بوده است.
پرتقال نیز از محصولات باغی بود که در ماههای پایانی سال به سوژه منتقدان وزارت جهاد کشاورزی تبدیل شد. میزان عرضه این محصول بهدلیل سرمازدگی با کاهش روبهرو شد و قیمت آن در در بازار سیر صعودی به خود گرفت به همین دلیل با تصمیم وزارت جهاد کشاورزی واردات این محصول انجام شد تا ضمن تنظیم بازار از سوءاستفاده فرصتطلبان جلوگیری شود. این اقدام که با هدف تنطیم بازار انجام شد مخالفان دولت را به تکاپو انداخت تا این تصمیم منطقی را غیرکارشناسی نشان دهند. انتقادات آنها در حالی بود که در صورت عدم واردات امکان کمبود این محصول باغی در بازار و ادامه رشد قیمت آن در ایام پرمصرف پایان سال وجود داشت.
با توجه به تغییرات ناگهانی آب و هوایی در سال جاری که بهعنوان مهمترین فاکتور تأثیرگذار در تولید کشاورزی محسوب میشود و نوسانات در بازار جهانی برخی محصولات کشاورزی، بهنظر میرسد وزارت جهاد کشاورزی توانسته است کارنامه قابل قبولی از خود ارائه دهد. بهویژه در دفاع از حقوق کشاورزان در زمان خرید تضمینی، پرداخت بهای محصولات و تعیین ارزش که تمام توان خود را به کار گرفت تا وزنه ترازو به سمت تولیدکنندگان نگه دارد./
G-951228-01
دیدگاه تان را بنویسید