در نخستین کنفرانس بینالمللی آب مجازی مطرح شد
رودخانههای مرزی مؤثر بر روابط دیپلماتیک/ اتاق ایران بهدنبال استقرار اقتصاد سبز/ پیشنهاد تشکیل کمیته بینالمللی آب مجازی توسط چند کشور داوطلب نظیر هلند، مصر و ایران
معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه گفت: وجود بیش از 260 حوضه رودخانهای مشترک و فرامرزی در میان 150 کشور جهان، تأثیر غیر قابل انکاری بر روابط دیپلماتیک این کشورها خواهد داشت.
معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه گفت: وجود بیش از 260 حوضه رودخانهای مشترک و فرامرزی در میان 150 کشور جهان، تأثیر غیر قابل انکاری بر روابط دیپلماتیک این کشورها خواهد داشت.
به گزارش خبرنگار ایانا، عباس عراقچی معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه در نخستین کنفرانس بینالمللی آب مجازی که در اتاق بازرگانی برگزار شد، به پیچیدگیهای تجارت آب مجازی و آسیبپذیری کشورها در چارچوب این مفهوم اشاره کرد.
به گفته وی در چارچوب مفهوم آب مجازی امکان وابستگی کشورها به واردات مواد غذایی وجود دارد. این مفهوم در مقابل سیاستهای خودکفایی غذایی قرار میگیرد و بیانگر نوعی مباینت میان تجارت آب مجازی و پارادایم خودکفایی است .
عراقچی عنوان کرد: این دغدغه نسبت به وضعیتی که به نفوذ هژمونیک کشورهای برخوردار از منابع آبی بیشتر، در روند شکلگیری تجارت آب مجازی در کشورهایی مواجه با کمبود آب بیانجامد ، همواره وجود داشته است. بنابراین در شکلگیری تجارت آب مجازی لازم است حساسیتهای سیاسی و اجتماعی مرتبط به دوری از پارادایم ملی خودکفایی را مورد توجه قرار دهیم.
وی گفت: موفقیت در تجارت آب مجازی از یک سو نیازمنند اعتماد و اطمینان طرفین است و از سوی دیگر نیازمند بهرهمندی کشورها از نهادهای با ثبات و حکمرانی خوب آب است. این حکمرانی زمانی میتواند شکل بگیرد که بهبود مدیریت آب و پیگیری مدیریت جامع منابع آب به اولویت نخست کشورها و سیاستگذاریهای کلان خود تبدیل شود .
به گفته معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه، برای اجرای مفهوم آب مجازی اولاً باید سیاستهای کشاورزی را بر مبنای برخورداری یا عدم برخورداری از منابع آب ترسیم کند و ثانیاً نگاه اقتصادی به آب و ارزشگذاری آن را نهادینه کرد و ثالثاً بهرهوری بالا و پویا از آب محدود را در چهارچوب مرزهای ملی حاکم کرد .
وی افزود: بهرهمندی از رویکرد آب مجازی و پیگیری سیاست امنیت غذایی و مقابله با محدودیتهای آبی و اکولوژیکی تنها با مفروض دانستن ثبات و امنیت سیاسی متصور میشود و عدم نیل به توافق منطقهای و جهانی در مورد تجارت آب مجازی ناظر بر حساسیتهای موجود در این بخش است .
عراقچی تاکید کرد: سیاستگذاران حوزه آب لازم است ضمن توجه اساسی به این امر، غلبه بر معضل فقدان نهادها و زیرساختهای لازم، ابزارهای حقوقی و مالی، توانمندسازی مدیران آب کشور از حیث دانش، دسترسی به منابع آب و استفاده بهینه و پایدار از آن را در دستور کار خود قرار دهند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: امروزه بسیاری ازکشورهای جهان یا با بحران کمبود آب شیرین مواجه هستند یا درآستانه تنش آب شیرین قرار گرفتهاند. این مسئله دارای عواقب سیاسی اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، محلی و بینالمللی است.
معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه افزود: مسئله آب به درستی توسط مردم درک نشده است و تا زمانی که مردم به فهم عمیقی در این رابطه نرسند، روند کمبود آب نه فقط برای کشورها کم آب بلکه برای سراسر جهان، بر دامنه بحرانها اضافه خواهد کرد.
وی بیان کرد: بر اساس نظر سازمان ملل یکی از محورهای توسعه پایدار، دسترسی مردم به آب سالم و کافی است. عموم جوامع بشری باید از طریق به کارگیری شیوههای مناسب علمی و بههنگام به درک مشترک دست یابند که توسعه آینده در گرو بهبود وضعیت آبی است.
عراقچی ادامه داد: امروز رشد آگاهی تمام مردم درباره آب باید جزء اهداف ما باشد. آموزش و تربیت شهروندان درباره نظم و انتظام سیاستهای آبی، وضعیت کمی و کیفی آب، شیوههای افزایش بهرهوری، طرحها و پروژههای آب محور و غیره این درک محوری را هدایت میکند که آب به عنوان مایه حیات، عامل توانبخش توسعه حیات، منبع رفاه و پیشرفت و بالاخره عاملی برای صلح و همکاری در وضعیت بحران قرار دارد.
وی تغییر مکان دادن آب را عاملی است که در کنار اهمیت مرزهای ملی، در جغرافیای سیاسی جهان سبب شده تا اختلافات و درگیریها و یا همکاریها و مذاکرات بر سر منابع آب به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از تعاملات کشورها مطرح شود. که امروزه آن را دیپلماسی آب میگویند.
معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه افزود: بنابراین وجود بیش از 260 حوضه رودخانهای و فرامرزی در میان 150 کشور تأثیر قابل انکاری بر روابط دیپلماتیک این کشورها دارد .
وی پیشبینی کرد: آب در آینده جهان به عنوان یک ابزار در دست قدرتها تاثیر پررنگتری داشته باشد.
عراقچی با اشاره به منازعات بر سر آبهای فرامرزی گفت: چالشهای امنیتی، اختلافات ارضی و مرزی مسائل اساسی هستند که با آب و موضوعات مرتبط با آن پیوند دارند . اما در نقطه مقابل، کشورها در موارد متعددی، که تعداد آنها بیشتر از جنگ و منازعه است، به همکاری و حل و فصل مسالمتآمیز منازعات بر سر آب اقدام کردند .
وی افزود: در طول قرن بیستم کنوانسیونهایی میان کشورها برای تنظیم رژیم حقوقی حاکم بر رودخانهها و آبراهههای بینالمللی تصویب شده که به مرور زمان به تکمیل و تکامل حقوق بینالملل آبراهههای بینالمللی منجر شده است . به طوری که نیاز به ابزارهای دیپلماتیک جهت اجرای قواعد و مقررات کشور باعث شکلگیری دانش و فن دیپلماسی آب در چهارچوب سیاست خارجی کشورها شده است .
معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه دیپلماسی آبهای مرزی را دارای اهمیت ویژه دانست و افزود: در زمان حاضر که جهان با کاهش تدریجی سرانه آب بر اثر افزایش تقاضا و همچنین تغییرات اقلیمی مواجه است، دیپلماسی آب ابعاد و گسترههای تازهتری پیدا کرده که یکی از آنها دیپلماسی آب مجازی ناشی از تجارت آب مجازی است .
عراقچی با تاکید بر اینکه تجارت آب مجازی دارای پیچیدگیهای بسیاری است، عنوان کرد: یکی از این پیچیدگیها به مسائل مرتبط با آبهای فرامرزی مربوط میشود که نیل به سیاستی همخوان و مدیریت جمعی در حوضههای آبریز مشترک نکته کلیدی در آن است و کشورها در مورد حوضههای آبریز مشترک گزینهای جز همکاری ندارند .
کنفرانس آب مجازی به صورت سالیانه در کشورهای مختلف برگزار شود
غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز در این همایش بیان کرد: امیدوارم آب مجازی در کشور ما به عنوان یک نقطه اثر مطلوب و آغاز مهم در مسئلهای مثل آب و مسایل اقتصادی کشور باشد.
وی افزود: اتاق ایران به عنوان پارلمان بخش خصوصی و مشاور سه قوه، در جهت توجه جدی به مقوله آب در طول دو سه سال گذشته، اقدامات قابل توجهی انجام داده است.
شافعی گفت: بعد از تصویب قانونی به نام قانون بهبود فضای کسب و کار در سال 1391، موضوع کشاورزی به اتاق ایران پیوند خورد و این مجموعه برای جبران کاستیهای گذشته، بر مسئله کشاورزی و مسایل مرتبط با آن مثل آب متمرکز شد. در این رابطه نیز اقدامات موثری به عمل آورد.
وی بیان کرد: اتاق بازرگانی در مقابله با صدور پروانه برای چاههای غیر مجاز، و توقف اجرای طرح فدک گامهای موثری برداشت و اجرای این طرحها را ملغی کرد.
رئیس اتاق ایران عنوان کرد: مرکز مطالعات راهبردی آب با برگزاری یک کنفرانس، تفاهم نامه اثرگذاری با وزارت نیرو منعقد کرد تا تعادل بخشی آب در کشور انجام شود. همچنین اتاق ایران به دنبال اجرایی شدن مقوله اقتصاد سبز با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست در کشور است.
وی مفهوم آب مجازی را عاملی اثرگذار در مسایل اقتصادی دانست و افزود: این مفهوم در کمک کردن به رفع بحران آب در کشور بسیار موثر است. موضوع آب مجازی هم در اقتصاد پایدار و هم در موضوع تجارت و هم در مورد توسعه متوازن کشور و توجه به آمایش سرزمین، نقش بالایی دارد.
شافعی گفت: از این نظر این کنفرانس با هدف بررسی ارتباط مفهوم آب مجازی با جابجایی بیمحابا و ناموزن آب در بخش کشاورزی مورد توجه جدی قرار گرفت. هم اکنون ما در موضوع کشت محصولات در نقاط بحرانی و صادرات محصولات پرآب بر نقاط بحرانی غفلت داریم. این توجه میتواند کمک فوقالعادهای به کشور کند.
وی پیشنهاد داد: کنفرانس آب مجازی به صورت سالیانه در سطح بینالمللی برگزار شود. هلند برای سال آینده، میزبانی این کنفرانس را پذیرفته است و امیدواریم ایران جلودار این حرکت باشد و چنین همایشی در سایر کشورها نیز برگزار شود.
پیشنهاد تشکیل کمیته آب مجازی در کشورها
محمد شریعتمدار سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی اتاق ایران نیز در افتتاحیه این مراسم درباره راههای برون رفت از شرایط فعلی گفت: مدیریت یکپارچه منابع آب، تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، افزایش بهرهوری و مشوقهای بهرهوری، آبخیزداری، صرفه جویی آب، بازچرخانی و بهکارگیری تکنولوژیهای متنوع و جدید راهکارهایی است که برای برون رفت از شرایط بحرانی آب باید به آن تکیه کرد.
وی افزود: در سال 1993 تونی آلن اصطلاح آب مجازی را مطرح کرد. 10 سال بعد اولین کنفرانس آن در دلف هلند برگزار شد. در مورد استفاده از آب مجازی به عنوان رافع بحران آب، اظهار نظرهایی مطرح شده که عمدتا در یک زمینه اتفاق نظر دارند. به اعتقاد کارشناسان آب مجازی یک راهکار مکمل برای ساماندهی وضعیت بحران آب است.
شریعتمدار بیان کرد: انتظار ما از این همایش، امکانسنجی آب مجازی برای احیای منابع آب کشور و در نظر گرفتن راهبرد مناسب برای تحقق آن است. تلاش میکنیم با استفاده از مفهوم آب مجازی نقطه بهینه واردات را شناسایی کرده و با در نظر گرفتن ابعاد منفی و مثبت آن در دو سناریوی مختلف وجود و فقدان بحران آب، راهکار مناسب را بیابیم.
وی پیشنهاد داد: در راستای تکمیل ظرفیتهای تجارت آب مجازی، اقداماتی در سطح بینالمللی و ملی صورت گیرد. کنفرانس آب مجازی به طور منظم و ادواری در سایر کشورها برگزار شود. کمیته بینالمللی آن توسط چند کشور داوطلب نظیر هلند، مصر و ایران برای تعیین چارچوبها شکل گیرد.
سرپرست مرکز مطالعات راهبردی اتاق ایران گفت: برای عملیاتی شدن این پیشنهادها مراجع بینالمللی باید همکاری لازم را داشته باشند. همچنین در داخل کشورها کمیته ملی تشکیل شود و مسایل مربوط به تجارت آب مجازی در آنها رصد شود.
92 درصد آب مجازی در بخش کشاورزی مصرف میشود
بهرام طاهری مشاور ارشد وزیر نیرو نیز در این همایش درباره دلیل شکلگیری مفهوم آب مجازی گفت: تونی الن استان جغرافیای سیاسی روی این مسئله که چرا در خاورمیانه بر سر کمبود آب جنگ در نمیگیرد؛ مطالعهای را انجام داد و به این نتیجه رسید که کشورهای خاورمیانه مواد غذایی پرآببر خود را با استفاده از سوبسیدهای کشورهای دارای آب تامین میکنند.
وی افزود: در سال 2003 کنفرانسی درباره پیچیدگیهای آب مجازی برگزار شد. سپس توسط دوتن از محققان ژاپنی نظریه تولید محصول در نقاطی که آب کمتری نیاز دارد، مطرح شد. اجرای این نظریه منجر به صرفهجویی 900 هزار متر مکعبی آب شد.
طاهری عنوان کرد: 92 درصد آب مجازی در تولید محصولات کشاورزی صرف میشود. 4 درصد در بخش کشاورزی و 4 درصد هم در بخش صنعت به مصرف میرسد. وی اسپانیا را اولین کشوری معرفی کرد که مفهوم آب مجازی را در برنامهریزیهای خود لحاظ کرده است.
به گفته مشاور وزیر نیرو برای ورود به مباحث مرتبط با تجارت آب مجازی در سطح جهان، باید با استانداردهای بینالمللی آب مجازی را اندازهگیری کنیم. در غیر این صورت به هیچ وجه اعداد بهدست آمده از سایر روشها در تجارت جهانی قابل استفاده نیست.
وی بیان کرد: در سال 2013 بین رژیمهای غذایی گیاهخوار و گوشتخوار از منظر آب مجازی مقایسه شد. اگر مردم گیاهخوار باشند 40 درصد نسبت به گوشتخوارها رد پای آب مجازی کمتری دارند. البته اگر گیاهخوار در رژیم غذایی خود لبنیات و تخم مرغ هم مصرف کند، این اعداد به دست میآید. با توجه به این مطالعات به نظر میآید ما باید به تدریج روی رژیم غذایی افراد هم کار کنیم.
وی افزود: ما با کمک فائو تلاش میکنیم بانک دادههای هوشمند آب مجازی را در ایران افتتاح کنیم تا از تجارت آب مجازی به عنوان راهبردی در منطقه استفاده کنیم. ما حمایت وزارتخانههای نیرو، جهاد کشاورزی و امور خارجه را برای تشکیل یک بانک اطلاعاتی پایه در منطقه خواهیم داشت.
کاهش دسترسی به آب به میزان 50 درصد
سرج ناکوزی نماینده فائو در ایران در ابتدای سخنان خود گفت: این آخرین برنامهای است که من در ایران اجرا میکنم زیرا مدت ماموریت من در کشور شما به پایان رسیده است.
وی افزود: موضوع کمبود آب یکی از مواردی است که تمدن بشر را تهدید میکند. باید مشابه نیاکان خود از روشهای مبتکرانه برای دسترسی به آب بهرهمند شویم.
ناکوزی تکنولوژی قنات را متعلق به ایران دانست و کشور چین و ایتالیا را نقاطی دانست که این تکنولوژی را از ایران دریافت کردهاند.
وی افزود: انقلاب صنعتی و افزایش تقاضای آب و کمبود منابع آبی،چالشهای مرتبط با آب را افزایش داده است.
ناکوزی اعلام کرد: تا سال 2050 میزان دسترسی به منابع آب تا میزان 50 درصد کاهش خواهد یافت.
وی همچنین بر جلب شرکای بیشتر برای حل مشکل پایداری منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و سایر اکوسیستمهای آبی ایران تاکید کرد.
به گفته نماینده فائو، توسعه اقتصاد دانش بنیان از اهداف فائو است که به استفاه بهینه از منابع ملی منجر میشود. فائو برنامههای راهبردی برای مدیریت استراتژیک منابع آب پیاده میکند.
وی افزود: ما تلاش میکنیم با مدیریت بهینه منابع آب تنشهای آبی را کاهش دهیم. بحث کمبود منابع آب فقط مختص ایران نبوده و موضوعی منطقهای و بینالمللی است.
ناکوزی گفت: مدیریت منابع آب باعث صلح و پایداری و رشد اقتصادی کشورها میشود. متاسفانه همواره مسئله آب در بین کشورها تنش ایجاد کرده است. وظیفه ما این است که برای مشکلات راه حل پیدا کنیم.
وی ادامه داد: فائو فقط میتواند متدهای مکمل برای برون رفت از بحران آب را به دولتها پیشنهاد دهد و این دولتها هستند که باید مسایل را پذیرفته و نقش مهم خود در عرصه جهانی را بازی کنند./
L-960209-04
دیدگاه تان را بنویسید