چگونه دام‌ها با کمترین استرس، جابه‌جا می‌شوند؟/ تجربیات و توصیه‌های کارشناسی در کشورهای مختلف جهان

حمل و نقل حیوانات همیشه یکی از دغدغه‌های دامداران است. زیرا این عمل ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به دام وارد آورده، یا حتی باعث تلفات شود؛ فرقی نمی‌کند این دام راهی کشتارگاه باشد یا مزارع دیگر.

به گزارش ایانا به نقل از farmersweekly ، وجود استرس در دام‌ها هنگام حمل و نقل، بدون شک آسیب‌هایی به آنها می‌زند. از دست دادن مقداری از وزن، علائم کبودی در بدن دام، صدماتی که در نهایت منجر به رد شدن لاشه در کشتارگاه می‌شود و یا حتی مرگ دام قبل از رسیدن به مقصد ازجمله عواملی هستند که برای دامدار نیز نگران کننده است. همچنین این عوامل بر کیفیت نهایی گوشت هم تاثیر منفی گذاشته و نتیجه‌ای جز کاهش سود برای دامدار به همراه نخواهد داشت.

به هر حال، دام‌ها در طول سفر، مقدار ناچیزی از وزن خود را از دست می‌دهند، زیرا نمی ‎ توان حین انتقال، آنها را تغذیه کرد. بنابراین بیش از هر چیز باید از این نکته مطمئن شد که کاهش وزن دام‌ها به دلیل کمبود آب نباشد. البته دامپزشکان هنوز به عددی ثابت نرسیده‌اند که بر اساس سن و شرایط حیوان، میزان کاهش وزن آن را در هنگان حمل و نقل تعیین کند. اما به هر ترتیب، این موضوع به اثبات رسیده که دام‌های سنگین شش تا هشت ماهه در طول نخستین 100 کیلومتر، بالای سه درصد وزن خود را از دست می‌دهند. این عدد برای 100 کیلومترهای بعدی، هد کدام یک درصد است.

کاهش وزن اولیه‌ای که در هنگان حمل و نقل دام رخ می‌دهد، ناشی از کارکرد دستگاه گوارش و ادراری است. بنابراین با در نظر گرفتن شرایط گاو هنگام سفر و همچنین سن آن، بین هشت تا 10 درصد از وزن بدن آنها در مسافت‌های متوسط، کاهش یافته و عمده مشکلات این چنینی، به دلیل کاهش آب بین سلولی اتفاق می‌افتد.

از آنجا که نشخوارکنندگان قابلیت‌های ویژه‌ای دارند، می‌توانند به اندازه‌ای خوراک مصرف کنند که تا دو روز احتیاجات آنها را تأمین کند. به همین دلیل اصول و قواعد نقل و انتقالات دامی مانند گاو که چهار معده دارد با حیوانی مانند خوک که تک‌معده‌ای است، بسیار متفاوت خواهد بود. زیرا در انتقال خوک‌ها بعد از طی 50 کیلومتر مسافت، به ناچار توقف صورت گرفته و دسترسی به آب برای حیوان آسان می‌شود.

بنابراین توقف برای بازیابی دام‌ها هنگام سفر، جهت جلوگیری از کم‌آبی در سلول‌های بدن آنها بسیار ضروری خواهد بود. حتما باید بعد از گذشت 500 کیلومتر، این فرصت را برای نشخوارکنندگان فراهم کرد. توقف باید به مدت دو هفته به طول انجامیده و در این فاصله آب و غذا در اختیار آنها قرار گیرد و واکسن مورد نیاز تزریق شود. همچنین وقفه به وجود آمده، در تطبیق شکمبه برای تغذیه با کنسانتره موثر است. اجرای این استراتژی، در ارتباط با انتقال حیوانات پرواری، افت وزن بدن آنها را به حداقل می‌رساند.

حمل حیوانات در مسافت‌های بسیار طولانی، مثلا در انتقال گاو یا گوسفند از بوتسوانا یا نامیبیا به آفریقای جنوبی، کنش‌های متفاوت‌تری را می‌طلبد. به این ترتیب که در فواصل بسیار زیاد، بعد از طی 18 ساعت، باید حداقل با دو روز استراحت، به دام مهلت داد تا خود را بازیابی کند. بعد از آن می‌توان سفر را از نو آغاز کرد. این در حالی است که شرکت‌های حمل و نقل، معمولا برای حمل دام تا آفریقای جنوبی، تنها یک بار به دام، فرصت استراحت می‌دهند و هیچ توجهی به ساعت و مسافت طی شده ندارند. بلافاصله بعد از رسیدن به مقصد نهایی باید به دام اجازه داد تا خوراک و آب به مقدار کافی مصرف کند. همچنین وجود مکانی با فضای کافی برای استراحت آنها ضروری است.

دام‌ها از یک روز قبل از آغاز سفر، در یک مکان ویژه و جدا گردآوری می‌شوند، بنابراین قبل از رفتن به قرنطینه باید هم آب و هم خوراک به اندازه کافی در اختیارشان باشد.

یکی از بزرگ ‎ ترین مشکلات این است که امکانات و تجهیزات لازم برای بارگیری حیوانات یا وجود ندارد و یا بسیار کهنه و ناکارآمد است. تجهیزاتی که برای دامدار با نازل ‎ ترین قیمت فراهم شده است، امکان صدمه زدن به دام‌ها و ایجاد استرس در آنها را بالا برده و مدت زمان بارگیری را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است کارگران نیز در این مسیر آسیب ببینند. بنابراین تجهیزات بارگیری باید به اندازه کافی جادار بوده تا امکان بارگیری بدون استرس برای دام را فراهم کند. به همین دلیل کارشناسان، به دامداران توصیه می‌کنند که در صورت نامطمئن بودن امکانات بارگیری، یک وسیله بهتر بخرند، اجاره کنند و یا از جایی قرض بگیرند تا بتواند ارتفاع مناسب را پوشش دهد. به هر حال این راهکار به عنوان یک راه‌حل موقت برای حل مشکل حمل و نقل در تابستان است و برای فصول سرما که ممکن است کامیون هنگام بارگیری در گل و لای گیر بیفتد، باید راهکارهای دیگری اندیشید.

رمز کار در این است که تراکم در فضایی که برای حمل و نقل در نظر گرفته شده، رعایت شود. در این مورد، 1.4 متر مربع به ازای هر راس گاو بالغ، 0.3 متر مربع برای گوساله کوچک، 0.4 متر مربع برای گوسفند و بز و نیز 0.3 متر مربع برای هر راس خوک پرواری لازم است. ضمن اینکه بهتر است حیوانات با گونه‌های مختلف، جنسیت‌های متفات و سنین گوناگون در یک بارگیری با هم مخلوط نشوند.

پارتیشن بندی ایده خوبی برای جلوگیری از اضافه بار در کامیون‌هایی است که قصد دارند دام‌ها را از نقطه‌ای به نقطه دیگر ببرند. زیرا چنین اقدامی دام‌ها را از هم جدا کرده و مانع از بار اضافه در کامیون می‌شود.

بهره‌برداران باید قبل از هر اقدامی برای نقل و انتقال، تمام محاسبات مربوط به وزن و تعداد دام را اندازه‌گیری کرده و سپس برای حمل آن تصمیم‌گیری کنند. این موضوع درباره نحوه انتقال محصولات باغبانی نیز صدق می‌کند. زیرا مقوله جابه‌جایی برای موجودات زنده کار بسیار پر ریسکی به حساب می‌آید. البته احتساب هزینه‌ها هم برای دامدار، ضروری به نظر می‌رسد؛ کاری که باید بر اساس تعداد و وزن دام‌ها صورت گرفته و تریلر یا کامیون انتخاب شده با آن مطابقت داشته باشد.

سپس باید به این نکته توجه کرد که تعداد نقل و انتقالات دام در طول سال به چه مقدار است؟ به عبارتی اگر تنها چند هفته در طول سال به وسایل حمل دام احتیاج می‌شود، نباید پول هنگفتی برای خرید آن پرداخت. زیرا بدیهی است که این هزینه‌ای اضافی بوده و داشتن تریلر یا کامیون به صورت دائم به درد چنین دامداری نخواهد خورد؛ بر کسی پوشیده نیست که هر وسیله‌ای احتیاج به نگهداری و سرویس دارد.

برای این منظور شرکت‌های حمل و نقلی وجود دارند که به خوبی از عهده این کار بر می‌آیند. حتی برخی از آنها وسایلی در اختیار دارند که با ارتباطات ماهواره‌ای امکان ردیابی و آگاهی از نحوه کار کارگران را برای دامدار تسهیل می‌کند.

کارشناسان دامپروری به دامدارانی که هر از گاهی، به حمل دام به صورت تک راسی احتیاج دارند، توصیه می‌کنند که یک تریلر کوچک با فضای کافی تهیه کرده و در زمان مقتضی آن را به کار ببرند. البته باید دقت کرد که کف این وسیله نقلیه به گونه‌ای باشد که مانع از لیز خوردن دام شود. آنها اضافه می‌کنند که هرگز نباید از واگن روباز یا وانت‌بار استفاده شود؛ زیرا احتمال لغزش حیوان در آن بسیار زیاد است.

شاید برخی بخواهند برای حمل دام‌های‌شان از از پیمانکار استفاده کنند. این موضوع می‌تواند درجه ایمنی کار را افزایش دهد به شرطی که پیمانکار منتخب، حرفه ‎ ای بوده و وسایل ویژه برای مقید کردن دام را فراموش نکند. به علاوه بهتر است راننده آن نیز از حقوق حیوانات و احترام به آنها آگاه باشد و به غیر از داشتن گواهینامه‌های مورد نیاز نحوه انتقال ایمن دام را دانسته و آن را رعایت کند.

راننده باید این توانایی را داشته باشد که بدون لیز خوردن، افتادن و یا صدمه دیدن دام در کامیون یا بارکش، از پستی‌ها و بلندی‌های مسیر گذشته و آن را سالم و مطابق با برنامه زمان‌بندی شده به مقصد برساند. او باید بداند تاثیرگذاری سرعت ماشین بر وزش باد بر دام‌ها چگونه است و از این طریق میزان خشکی یا رطوبت هوا را بسنجد. زیرا خطر ابتلا به پنومونی و مرگ دام‌ها در شرایطی که از آنها در هوای مرطوب، محافظت نشود، بسیار بالاست./

V-960214-01