خیزش زنان دهیار برای مدیریت روستاها

معصومه اصغری

انتشار خبر ثبت‌نام صددرصدی زنان برای گرفتن ١٠ کرسی شورای روستای افضل‌آباد دهستان پشتکوه بخش مرکزی شهرستان خاش، بازخوردهایی دیدنی و جالب داشت. این اتفاق، یعنی پا به میدان گذاشتن زنان در روستاهایی که از پایتخت دور هستند و تجربه‌ای از زندگی شهری و آنچه در شهرها برای فعالیت‌های مدنی فریاد می‌زنند، نشنیده و ندیده‌ و تجربه نکرده‌اند، اتفاقی جدید است که البته یک‌شبه شکل نگرفته است.

پس از تصویب «قانون تأسیس دهیاری‌های خودکفا» و در راستای تقویت بنیان مدیریت روستایی، وزارت کشور سیاست را‌ه‌اندازی، تقویت و ساماندهی تشکیلات دهیاری‌ها را در پیش گرفت و بر‌این‌اساس تاکنون قریب به ٣٣‌هزار‌و ٦٠٠ دهیاری در اقصا ‌نقاط کشور فعال هستند. در‌این‌میان اگر بخواهیم سهم بانوان را ارزیابی کنیم به نقطه قابل توجهی می‌رسیم. سهم‌ زنان دهیار در سال‌های ٨٤ تا ٨٦ با رشد ١٥٦‌درصدی، از ١٥٠ به حدود ٤٠٠ نفر و از سال ٨٦ تا ٩٠ با رشد ١٢٣‌درصدی از ٤٠٠ نفر به ٨٨٨ نفر و از سال ٩٠ تا ٩٣ با رشد ٧٤‌درصدی به هزارو ٥٤٤ نفر و از سال ٩٣ تاکنون با رشد ٤٣,٣٤ درصدی به دوهزارو ١٦٧ نفر افزایش یافته است که این خود حاکی از رشد و بالندگی فکری و فرهنگی روستاییان و توانمندی زنان در عرصه مدیریت روستایی است. از زاویه‌ای دیگر، عملکرد دهیاران در دوره‌های مختلف بوده که توانسته مهر تأییدی را بر عملکرد و افزایش این تعداد داشته باشد؛ چراکه دهیاران در این سطح حقوق و مزد بالایی را بابت اموراتی که پیگیری کرده و انجام می‌دهند، دریافت نمی‌کنند و با این حساب نمی‌توان انگ منفعت شخصی را به آنها زد. به‌این‌ترتیب تعداد دهیاران زن در دوره اول شوراها ١٥٠ نفر، در دوره دوم شوراها ٤٠٠ نفر، در دوره سوم شوراها ٨٨٨ نفر و در پایان دوره چهارم شوراها به دوهزار‌و ١٦٧ نفر رسیده است.

آمارهای نگران‌کننده‌ای که از خروج روستاییان از روستاهایشان به دلایل مختلف از جمله خشک‌سالی و عدم وجود شغل در حداقل دو دهه اخیر شاهد هستیم با همین مدیریت خردمندانه سکونتگاه‌های روستایی بر پایه خردجمعی و مشارکت واقعی همه ذی‌نفعان در راستای توسعه و پیشرفت پایدار کاهش یافته است. در این میان زنان دهیار که شکلی برجسته و نقش‌گرفته‌تر نسبت به دیگر زنان روستایی دارند، در تحقق این اهداف کمک‌های خوبی هستند. این زنان به عنوان یکی از ذی‌نفعان درمحیط روستایی تاکنون توانسته‌اند جایگاه و نقش خود را به دست آورده و سهمی قابل توجه از این مدیریت محلی داشته باشند.

دهیاران زن کرمان، گیلان و سیستان‌و‌بلوچستان در صدر

آمار و اطلاعات فوق حاکی از آن است که حضور و مشارکت زنان در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در دولت یازدهم، رشد چشمگیری داشته و این امر نمایانگر نقش فعالانه این قشر از جمعیت در توسعه کشور است. در‌این‌میان سهم استان‌های مختلف در این افزایش، تفاوت‌هایی هم دارد و برخی از استان‌ها پیشتاز هستند. به‌این‌ترتیب، استان کرمان با ١١,٦٣ درصد، استان گیلان با ٧.٣٤ درصد و سپس استان سیستان‌وبلوچستان با ٦.٣٢ درصد، به ترتیب بیشترین میزان افزایش تعداد دهیاران زن را به طور مشخص در دوره چهارم و عمر دولت یازدهم داشته‌اند. بر‌اساس این گزارش با وجود افزایش تعداد دهیاران در برخی از استان‌ها، تعداد آنها در برخی استان‌های دیگر در دوره چهارم کاهش چشمگیری داشته است که باید به آنها توجه و آنها را علت‌یابی کرد. استان‌های خراسان رضوی، کردستان، مازندران، مرکزی یا همدان از جمله این استان‌های کاهشی در تعداد دهیاران زن در دوره چهارم بوده‌اند. ضمن اینکه در برخی از استان‌ها، مثل قم یا البرز هم که شاهد تعداد کمی از دهیاران زن هستیم اصلا تغییری رخ نداده است.

پیشی‌گرفتن زنان دهیار درتحصیلات

زنان روستایی که در این سال‌ها برای دهیاری‌ها پا پیش گذاشته‌اند، از جمله زنان پیشرویی بوده‌اند که حداقل در تحصیل کم نگذاشته‌اند؛ زنانی که برای تحصیل و در ادامه مدیریت و حضور در اجتماعی مردانه سختی به خود داده‌اند. اگرچه در دوره‌های اول دهیاری‌ها و شوراها میزان تحصیلات، سطح بالایی نداشت و توقعی هم از این جوامع نبود، اما به مرور این سطح خودخواسته و ملموس، رشد کرد و حالا به سطحی قابل قبول رسیده است. در‌حال‌حاضر طبق آمار سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، حدود ٥٤ درصد از دهیاران زن با تحصیلات دانشگاهی (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا) در عرصه مدیریت روستایی فعالیت دارند؛ درحالی‌که این رقم در کل کشور ٣٩ درصد است؛ بنابراین نسبت تحصیلات دانشگاهی دهیاران زن از کل کشور ١٥ درصد بیشتر است و این رشد مثبت، نشان‌دهنده بهره‌گیری از توان زنان تحصیل‌کرده در عرصه مدیریت روستایی و اعتماد شوراهای اسلامی روستا با قابلیت‌ها و توانمندی آنهاست که می‌تواند عامل تحول در عرصه مدیریت روستایی در دولت یازدهم ‌باشد. در آمار جزئی‌تر، باید گفت سهم زنان دهیار روستایی در مقطع تحصیلی کارشناسی ١٤,٥٣ درصد نسبت به تحصیلات کل دهیاران کشور (٢٤.٤٧ درصد) بیشتر است که این رقم بسیار قابل‌تأمل است. همچنین در مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر نیز تحصیلات دهیاران زن ١.٥٦ درصد نسبت به تحصیلات دهیاران کل کشور افزایش داشته است. دراین‌میان باید تأکید کرد بیش از ٦٠ درصد دهیاران زن در مقطع دیپلم هستند که این رقم همچنان جای رشد دارد.

دولت یازدهم در حوزه دهیاری‌ها تغییرات ملموسی را رقم زده است و از محل درآمدهای مالیات بر ارزش افزوده تاکنون هفت‌هزار میلیارد تومان اعتبار به دهیاری‌های کشور برای انجام امور توسعه‌ای اختصاص داده است. پروژه‌ها و طرح‌های کارآفرینانه و خلاقانه دهیاری‌ها در سال‌های گذشته آن‌قدر متنوع و قابل‌توجه بوده که دولت برای این بخش اعتبارات جداگانه‌ای را در نظر گرفته است و از قضا زنان در این طرح‌ها سهم بی‌مانندی دارند.

دوراندیشی معصومه طباطبایی، دهیار جوان روستای سیجان، در جاده چالوس در سیل مخرب برای بیمه خانه‌های روستا را یادتان می‌آید؛ دوراندیشی‌ای که تنها با ١٥ هزار تومان مردم محروم روستا را نجات داد. از این نمونه‌ها در میان دهیاران زن بسیارند و گاه در برخی از مناطق ایران که محدودیت‌های اجتماعی بیشتری برای زنان قائل هستند چنین اقداماتی آن‌قدر تأثیرگذار و قابل‌توجه هستند که باورکردنی نیست. وقتی خبر مدیر، فرماندار یا شهردارشدن زنان سیستان‌وبلوچستانی در این استان دور از پایتخت موجی از انگیزه و شوق را ایجاد می‌کند و ثبت‌نام زنان در روستای افضل‌آباد خاش را زنان سیستانی‌وبلوچستانی دهان‌به‌دهان می‌چرخانند به این معنی است که این راه را درست آمده‌ایم و زنان منتظر نمی‌مانند تا راهی برای آنها باز شود، آنها خودشان راهشان را باز می‌کنند.

سعید علی‌جندقیان، معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، با اعلام اینکه تغییرات محسوس در حوزه دهیاران زن و عملکرد آنها پیگیری و پایشی جداگانه می‌شود، به «شرق» می‌گوید: به سبب اعتمادسازی‌ای که در نظام برنامه‌ریزی کشور حادث شده، دهیاران و مردم روستاها و زنان روستایی به این باور رسیده‌اند که می‌توانند مسئولیت‌های مهمی را برعهده بگیرند و خودشان امورات روستا و حتی یک شهر را دنبال کنند. او می‌گوید مطالبات مهمی همچون ایجاد زیرساخت‌های روستایی، مدیریت پسماند روستایی و بسیاری از مسائل بهداشتی و آموزشی دیگر در صدر مطالبات در حال پیگیری در دهیاری‌هاست. او به قانونمندبودن و دقیق‌تربودن زنان در امور مدیریتی اشاره کرد: توانمندی زنان در جلب اعتماد و مشارکت مردمی، انضباط مالی، مشارکت فعالانه‌تر در برنامه و دوره‌های آموزشی، رضایتمندی اهالی و شوراهای اسلامی روستایی از عملکرد آنان و توجه بیشتر به ابعاد فرهنگی و اجتماعی توسعه روستا را از جمله دلایل اعتماد اهالی به دهیاران زن بیان کرد.

منبع : شرق