سازگاری با تغییرات اقلیم ضرورت تاب آوری و توسعه پایدار
خشکسالیهای ممتد و طولانی به همراه وقوع سیلابهای بزرگ مخرب، افزایش گرمای زمین و نهایتاً تغییرات وضعیت جهانی در تمرکز جمعیت ، رخداد مهاجرتهای بزرگ و حوادث غیرمترقبه در مناطق مختلف کشور پی آمدهای تغییر اقلیم خواهد بود.
علیرضا دائمی، قائم مقام وزیر نیرو در امور بینالمللی و پشتیبانی صنعت آب و برق
در نیمه دوم قرن بیستم موضوع افزایش گازهای گلخانهای و نظریه تغییر اقلیم توسط برخی از دانشمندان مطرح شد. پیشبینی شد که جهان با چالش جدیدی از رویدادهای جدی مواجه خواهد شد. خشکسالیهای ممتد و طولانی به همراه وقوع سیلابهای بزرگ مخرب، افزایش گرمای زمین و نهایتاً تغییرات وضعیت جهانی در تمرکز جمعیت ، رخداد مهاجرتهای بزرگ و حوادث غیرمترقبه در مناطق مختلف کشور پی آمدهای تغییر اقلیم خواهد بود .
از سال های پایانی قرن بیستم زنگ اخطار مراکز علمی جهانی به ساکنین زمین به صدا درآمد و نهادهای بینالمللی به شکلهای جدیتری به چارهاندیشی پرداختند. تغییر اقلیم از نظریه به واقعیت انکارناپذیر تبدیل شد و انسان از اثرات آن به شدت آسیب دید. بسیاری از مناطق جهان با خشکسالی و اثرات آن مانند خالی از سکنه شدن روستاها مواجه شدند و همزمان نیز سیلاب های مخرب در نواحی دیگری رویداد. نشستها و همایشهای جهانی نظیر کنفرانس ریو از دو دهه پیش و در ادامه آن کنفرانس جهانی تغییر اقلیم در پاریس و مراکش در سالهای 2015 و 2016 میلادی با حضور صدها نفر از روسای جمهور و یا معاونین آنها برنامههای جامعی را برای سازگاری با تغییر اقلیم ارایه دادند و کشورها متعهد شدند که با اجرای برنامههایی از میزان انتشار گازهای گلخانهای بکاهند .
در همین دوره زمانی در کشور ایران شاهد 4 رویداد در مباحث تغییر اقلیم هستیم :
1-میزان بارندگی متوسط کشور حدود 20 درصد کاهش یافته به گونهای که متوسط بلندمدت از 250 به 210 میلیمتر درسال تقلیل یافته است .
2-دردو دهه اخیر براساس سنجشهای صورت گرفته پهنه سرزمینی کشورمان بهصورت متوسط 1.1 درجه سانتیگراد گرم شده است و بر اساس پیش بینیهای انجام شده تا دهه آینده این میزان به 2 درجه افزایش خواهد یافت. باتوجه به اثرات مستقیم درجه حرارت بر تبخیر، حدوداً 30 میلیارد مترمکعب در سال به حجم تبخیر افزوده خواهد شد .
3-بررسیهای سازمان علمی جهان حاکی از آن است که ایران در محدوده مناطقی است که در سالهای پیشرو به دلیل تغییرات اقلیمی بیش از 15 درصد از عملکرد تولیدات محصولات کشاورزی آن کاسته خواهد شد .
4-براساس برنامهها و چشمانداز مصوب کشور جمعیت کشور تا افق 1420 به 106 میلیون نفر خواهد رسید. لذا حدود 32 درصد ساکنان پهنه سرزمینی افزایش خواهند یافت .
در صورت ادامه روند موجود تغییرات آب و هوایی میزان منابع آب تجدیدپذیر کشور از 130 میلیارد مترمکعب به 70 میلیارد کاهش خواهد یافت و همچنین از عملکرد محصولات کشاورزی نیز 15 درصد کاسته خواهد شد و این در حالی است که رشد جمعیت کشور 32 درصد پیشبینی شده است. لذا مدیریت تأمین و مصرف آب، غذا و انرژی در آیندهای نه چندان دور در منطقه و بهویژه در کشور از مباحث مهمی خواهد بود که توجه به آن و تعیین مسیر راه برای رفع مشکلات ناشی از کمبودها ضروری خواهد بود. ادامه روند فعلی تأمین و مصرف آب، غذا و انرژی درکشور به ویژه اختصاص یارانه به مصرف بیشتر این مولفهها بهطور بدیهی نمیتواند راه حل قابل قبولی برای پایداری اقتصاد کشور و تابآوری منابع و مصارف در سطح ملی باشد. لذا تغییر الگوهای تولید، توزیع و مصرف منابع سه گانه آب، غذا و انرژی چالش مهم دهههای پیشرو خواهد بود و مدیریت آن از اهمیت ویژهای برخوردار است .
در مصرف انرژی، براساس آمارانتشار یافته توسط مراجع بینالمللی، کشور ایران بالاترین ضریب شدت انرژی در جهان را دارد در مقایسه با سایر کشورهای جهان نسبت مصرف انرژی به تولید ناخالص ملی کشورمان چند برابر میباشد. در انتشار گازهای گلخانهای کشورمان به دلیل استفاده بیش از حد از سوختهای فسیلی جزء 10 کشور رتبه اول در جهان محسوب میشود و این روند بهصورت فزاینده ادامه دارد .
در مصارف آب کشاورزی نیز بیشترین میزان آب بدون توجه به کمبودها و رعایت الگوی مصرف بهینه و الگوی کشت مناسب در ایران استفاده میشود. براساس آمار سازمان جهانی غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد بهرهوری محصولات کشاورزی به ازای یک مترمکعب آب نسبت به متوسط جهانی نصف میباشد .
حدود 27.9 میلیارد مترمکعب آب ناشی از ضایعات کشاورزی در مرحله برداشت تا قبل از مصرف محصولات کشاورزی بهدلیل بستهبندی و نحوه ارایه به بازار هدر میرود. تمام آمار و اطلاعات و شواهد انتشار یافته توسط مراجع ملی و بین المللی حاکی از مصرف گرائی و عدم توجه به پایداری و تاب آوری اقتصاد آب و انرژی است. سهم یارانه غیرنقدی اختصاص یافته به آب و انرژی بر اساس گزارش سازمان برنامه و بودجه در سال بیش از 300 هزار میلیارد تومان است و این در شرایطی است که کشور برای طی مراحل توسعه، ارتقاءسطح زندگی مردم، ایجاد سالانه حدود یک میلیون شغل جدید، نیاز به این سرمایه دارد. بنابراین حل مشکلات آب، انرژی و تامین غذا، از محورهای مهم برنامه دولت برای آینده پیش رو است. دولت باید برنامه کاهش شدت انرژی و مصرف بی رویه آب را با استفاده از تمامی مولفه های ممکن به اجرا گذاشته و از آن صیانت نماید. مهمترین مولفه های بهره وری در آب و انرژی به شرح زیر است :
1-اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در تمام لایه های اجتماعی، شامل سیاست گزاران، تصمیم سازان، نهادهای اجتماعی و یکایک مردم شریف ساکن در سرزمین برای آشنایی و نهادینه شدن رعایت اخلاق اجتماعی قابل قبول در مصرف و مبارزه با مصرف گرایی. نقش راسانه و شبکه های اجتماعی در این خصوص بسیار حائز اهمیت است .
2-کاهش تلفات در تامین، توزیع و انتقال آب و انرژی، دولت اعتباراتی را که صرف توسعه تاسیسات تامین میکند و باید با قاطعیت برای کاهش تلفات هزینه کند. تاسیساتی که با زحمات زیاد و صرف هزینه گزاف تهیه شده است با بهرهوری پایین بهکار گرفته میشود. لذا اثرگذاری آن در حل مشکلات جامعه کم بوده و نتیجه لازم حاصل نمی شود .
3- ابزار اقتصادی و تعرفه آب و انرژی و عدم تعادل بین هزینه تمام شده و تعرفه تکلیفی از مباحث مهم دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. یارانه آب و انرژی در مصارف شهری و کشاورزی به شکل نامتوازنی توزیع می شود. بدون استفاده از ظرفیت های تعرفه ای و اصلاح قیمت ها نباید در انتظار تحولی جدی در کاهش مصرف و افزایش بهره وری آب و انرژی باشیم .
4-در صورتیکه بهای آب و انرژی اصلاح شود، استفاده از ابزار کاهنده در محل مصرف نیز میتواند در اصلاح الگوی مصرف موثر باشد. طبعا مادامی که آب و انرژی به لحاظ اقتصادی کالایی کم ارزش در جامعه قلمداد شوند، نباید انتظار اصلاح رویه مصرف با هزینه سازی و استفاده از تجهیزات کاهنده را داشته باشیم .
5-امروز در جهان استفاده از آب خاکستری و مصرف مجدد پساب برای اموری نظیر آبیاری فضای سبز و شستشوی فضای عمومی بسیار رایج است. حتی در کشورهایی با بارش و منابع آبی بسیار نیز دولت ها ضوابطی برای مصارف مجدد آب از طریق تصفیه فاضلاب ارائه کردهاند. پساب میتواند بخش بسیاری از مصارف را پوشش دهند و تهدید منابع آبی به لحاظ کمی و کیفی را کاهش دهد .
بهکارگیری پنج مولفه یاد شده میتواند برنامه برون رفت از چالشهای مدیریت منابع آب و انرژی باشد. امید است دولت مردان و تمامی اقشار جامعه توجه ویژه های به حفظ منابع آب و انرژی و زمین برای نسل آینده داشته باشند .
منبع: پاون
دیدگاه تان را بنویسید