اجرای 20 طرح و پروژه تحقیقاتی خرما و میوه‏‌های گرمسیری در سال 1395/ افزایش 5 برابری تولید خرما در کشور طی ۲۵ سال گذشته

هرساله با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، برخی مواد خوراکی در سبد غذایی خانواده های ایرانی جایگاه پررنگ تری پیدا می کنند. ازجمله این مواد غذایی خرما است. به این بهانه در این گزارش به وظایف و فعالیت های مؤسسه تحقیقات خرما و میوه‏ های گرمسیری جهادکشاورزی پرداخته شده است .

براساس آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران و آمارنامه محصولات کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی که مربوط به سال ۱۳۹۳ است، طی ۲۵ سال گذشته میزان تولید خرما در کشور بیش از پنج برابر افزایش یافته است و از ۱۷۳ هزار و 940 تن در سال ۱۳۶۷ به یک میلیون و 42 هزار و 277 تن در سال ۱۳۹۳ رسیده است .

کشور ایران با این سطح تولید مقام دوم را پس از امارات متحده عربی (از نظر سطح زیرکشت) و مصر و عربستان سعودی (از نظر میزان تولید) به خود اختصاص داده است. استان های کرمان، هرمزگان، خوزستان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان با اختصاص بیش از 98 درصد از کل تولید داخلی در زمره مناطق عمده خرماکاری کشور محسوب می شوند. علاوه بر کشت خرما در نواحی جنوب کشور، پتانسیل های بالقوه ‏ای به منظور کاشت و پرورش انواع میوه ‏های گرمسیری (انبه، موز،‌چیکو، کنار،‌ پاپایا و ...) وجود دارد و استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان از مناطق عمده تولید میوه‏ های گرمسیری به شمار می روند . از سوی دیگر، کشور ایران غنی ترین ژرم پلاسم (400 رقم خرما) جهان را داراست.

با توجــه به اهمیت خرمــا و میوه‏ های گرمسیری در کشور، مؤسسه تحقیقات خرما و میوه‏ های گرمسیری با هدف تمرکز، بهبود و توسعه فعالیت های تحقیقاتی روی خرما و میوه‏ های گرمسیری (انبه، موز، چیکو، کنار، گواوا، پاپایا و ...) در سطح کشور و روزآمد کردن این فعالیت‏ ها با پیشرفت‏ های نوین تحقیقات کشاورزی به منظور حفظ، حمایت و ارتقاء کمی و کیفی جایگاه این محصولات در عرصه‏ های داخلی و خارجی و بهبود شاخص‏ های اقتصادی توسعه و تولید این محصولات و فرآورده‏های جانبی و صنایع وابسته در راستای اهداف توسعه پایدار کشاورزی تأسیس شده است.

از وظایف اساسی مؤسسه تحقیقات خرما و میوه‏ های گرمسیری می توان پیشنهاد، بررسی و تصویب طرح های تحقیقاتی کاربردی در زمینه مسائل به‌نژادی، به‌زراعی، تغذیه و آبیاری، آفات، بیماری‌های علف‏ های هرز، مکانیزاسیون، صنایع تبدیلی و تکمیلی فرآورده‏ های جانبی و اقتصاد و بازرگانی خرما و میوه‏ های گرمسیری به منظور اجراء در ستاد مؤسسه (استان خوزستان) و ایستگاه های تحقیقاتی مناطق خرماخیز، نیازسنجی، پیشنهاد، تدوین و اجرای طرح ها و پروژه‏ های تحقیقاتی با همکاری بخش‏های اجرایی وزارت جهادکشاورزی و سایر بهره ‏برداران مردمی را نام برد.

تهیه ، تنظیم و ارسال طرح های تحقیقاتی مصوب شورای تحقیقات مؤسسه برای بررسی و تصویب نهایی به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، نظارت در اجراء و ارزشیابی طرح های تحقیقاتی به منظور اعمال هماهنگی‏ های لازم در جهت بهبود و توسعه کمی و کیفی کار محققان مؤسسه و واحدهای تابعه، انتقال یافته‏ های جدید تحقیقاتی به واحدهای اجرایی و تولیدی با هماهنگی واحدهای سازمانی مربوط، همکاری و مشاورت در امور سرمایه‏ گذاری های ضروری و توسعه فعالیت های مربوط به تولید خرما و میوه ‏های گرمسیری و صنایع جانبی مربوط و ... از دیگر وظایف اساسی مؤسسه تحقیقات خرما و میوه‏ های گرمسیری به شمار می رود.

درحال حاضر فعالیت های این مؤسسه در قالب پنج بخش تحقیقاتی به‌نژادی، به‌زراعی، گیاهپزشکی، آبیاری و تغذیه، تولید و تبدیل و نگهداری محصول و یک بخش پشتیبانی به منظور ارائه خدمات فنی انجام می ‏پذیرد .

فعالیت های تحقیقاتی مؤسسه علاوه بر ستاد مؤسسه (اهواز) در ایستگاه های میناب و حاجی‏ آباد (هرمزگان)، علی ‏آباد و عزیزآباد(جیرفت و بم)، شبانکاره برازجان (بوشهر)، جهرم و داراب (فارس)، زرآباد چابهار(سیستان و بلوچستان) و شهداد کرمان جریان دارد .

طرح ها و پروژه های تحقیقاتی در دست اجرا پژوهشکده خرما و میوه های گرمسیری در سال 1395 شامل 20 طرح و پروژه بوده است که از جمله آن ها می توان به تلفیق کم آبیاری با زهکشی کنترل شده جهت کاهش میزان آب آبیاری نهال های خرما، مقایسه جنبه­ های اقتصادی و کیفی برداشت چند مرحله ای میوه خرمای مجول، بررسی سازگاری ارقام نخل روغنی در ایران، شناسایی و تعیین گونه های آفات و عوامل بیمارگر نخل روغنی، تعیین مناسب‌ترین فرمولاسیون قارچ Metarhizium anisopliae برای کنترل سوسک شاخدار خرما Oryctes elegans ، بهینه‌سازی طراحی دستگاه الکتریکی نخل خرما، بررسی مسائل مختلف شیوه نوین تزریق کود در خاک نخلستان، مغناطیسی کردن آب بر خصوصیات رویشی پاجوش های خرما، طراحی تله پیشرفته شکارو انتشار قارچ بیمارگر Metarhizium anisopliae برای کنترل سوسک شاخدار خرما Oryctes elegans ، بررسی برهمکنش ترکیبات شبه هورمون پوست اندازی، خاک دیاتومه و قارچ بیمارگر Metarhizium anisopliae برای کنترل لارو سوسک شاخدار خرما Oryctes elegans اشاره کرد.

تعیین تبخیر- تعرق نخل خرما در سال‌های چهارم و پنجم رشد به روش لایسیمتری، بررسی وجود عوامل بیماریزای قارچی در ایجاد یا تشدید عارضه خشکیدگی سریع برگ نخل خرما در استان خوزستان، بررسی بهداشت نخلستان در کاهش شدت آلودگی بیماری خامج در استان خوزستان، اثرات تنش آبی در مرحله گلدهی و میوه نشینی بر خصوصیات کمی و کیفی خرمای رقم برحی در شرایط نخلداران، بررسی میزان آلودگی شیمیایی و سلامت میوه ارقام صادراتی خرمای استان خوزستان، تعیین روش بهینه شستشوی ارقام خرمای استعمران و کبکاب آلوده به ریزگردها در استان خوزستان، بهینه سازی مصرف آب در نخلستان الگویی جنوب استان خوزستان، بررسی عملکرد کمی و کیفی شش رقم کُنار در باهوکلات، بررسی ویژگی­های روغن و اسیدهای چرب هسته دو ژنوتیپ خرمای تجاری استان کرمان، بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد کمی و کیفی ارقام خرمای خشک و نیمه خشک در منطقه جیرفت و کهنوج از دیگر طرح ها و پروژه های تحقیقاتی در دست اجرا پژوهشکده خرما و میوه های گرمسیری در سال گذشته بوده است.