کشاورزان چگونه از کیفیت بذر وارداتی اطمینان حاصل کنند/ بذر کدام کشورها از کیفیت بالاتری برخوردار است؟/ آیا داشتن گواهینامه‌های بین‌المللی برای بذرهای وارداتی کافی است؟

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - سپیده قاسمی:

پس از برجام کشورهای پیشرو در تولید نهاده‌های کشاورزی برای همکاری در زمینه تولید و تجارت این نهاده‌ها با ایران ابراز علاقه‌مندی کرده‌اند و با گسیل هیأت‌های کارشناسی و تجاری به‌دنبال امضاء تفاهم‌نامه همکارهای دوجانبه هستند. در این میان یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین نهاده‌های کشاورزی که بعد از برجام و با هدف توسعه کشاورزی کشور مورد توجه قرار گرفت، تأمین بذر باکیفیت است. تأمین بذر باکیفیت از آنجایی اهمیت دارد که تضمین‌کننده یک تولید خوب است و می‌توان گفت سایر نهاده‌های کشاورزی به کمک بذر می‌آیند تا عملکرد مناسب‌تری در مزارع حاصل شود.

اما با توجه به اهمیت بذر و تعدد کشورهای علاقه‌مند به همکاری‌های تولید و تجارت این نهاده با ایران، برای ورود بذر به کشور چه مراحلی طی می‌شود؟ کشاورزان چطور باید نسبت به کیفیت بذرها وارداتی اطمینان حاصل کنند و چه بذری را با چه مشخصاتی انتخاب کنند؟ بذر کدام کشور از کیفیت بالاتری برخوردار است؟ آیا بذرهای وارداتی علاوه بر گواهی‌های بین‌المللی نیازمند به دریافت گواهی داخلی نیز هستند؟ و آیا اساساً داشتن گواهینامه‌های داخلی برای بذرهای وارداتی ضروری است و کشاورزان باید در خرید بذر به این گواهینامه‌ها همراه با گواهی‌های بین‌المللی نیز توجه کنند؟

پرسش‌هایی که صمد مبَصر، معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر و نهال مؤسسه تحقیقات ثبت و کنترل گواهی بذر و نهال، در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا به آنها پاسخ می‌دهد.

*****************

به‌عنوان پرسش نخست؛ آیا بذرهای وارداتی که موفق به دریافت گواهی‌های بین‌المللی شده‌اند نیازمند دریافت گواهی از ایران نیز هستند؟

بر اساس قوانین بین‌المللی، بذر جز کالای غیرتعرفه‌ای است به این معنا که برای ورود این نهاده به یک کشوری به‌جز حقوق گمرکی باید آزمایشات خاص انجام و گواهی‌ها مربوطه در کشور مقصد صادر شود، به همین دلیل با پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و به استناد ماده (14) قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال، آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال در سال 1382 به تصویب مجلس رسید. طبق این آیین‌نامه صادرکنندگان و واردکنندگان بذر و نهال در مقیاس تجاری از هر کشوری که باشند، موظفند قبل از اخذ مجوز صادرات یا واردات نسبت به دریافت گواهی از مؤسسه تحقیقات ثبت و کنترل گواهی بذر و نهال اقدام و آزمایشات لازم را بگذرانند.

واردکنندگان و صادرکنندگان بذر چه مراحلی را برای دریافت گواهی از مؤسسه تحقیقات ثبت و کنترل گواهی بذر و نهال طی می‌کنند؟

صادرکنندگان و واردکنندگان این نهاده، در ابتدا درخواست خود را به پیوست اطلاعات مربوط به نوع بذر و مقدار آن به مؤسسه ارائه می‌دهند تا مؤسسه پس از تطبیق و تشخیص تجاری یا غیرتجاری بودن و تأیید مطابقت کیفیت و سلامت آن با استانداردهای ملی (شامل حداقل شاخص‌های فنی قابل قبول بذر در محصولات مختلف که بر اساس قوانین و مقررات تعیین‌شده) نسبت به صدور گواهی‌های مربوط اقدام کند. همچنین واردکنندگان موظفند از فروشندگان خارجی تعهدات لازم را در زمینه اصالت ژنتیکی بذر اخذ کنند تا در صورت عدم تطبیق، امکان جبران خسارات واردشده توسط فروشندگان یادشده وجود داشته باشد.

برخی از این کشورها تمایل به سرمایه‌گذاری و تولید بذر در داخل ایران دارند، چه قوانین و مقرراتی برای آنان در نظر گرفته شده است؟

در قوانین و مقررات تعیین شده برای شرایط تولید بذر و نهال متقاضیان تولید بذر، باید شخصاً واجد شرایط حرفه‌ای تعیین‌شده توسط مؤسسه باشند یا نسبت به معرفی مسئول فنی واجد شرایط اقدام کنند. همچنین تولیدکننده بذر موظف است شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه را روی شناسه درج کند و مسؤولیت صحت کلیه اطلاعات درج شده روی شناسه بر عهده تولیدکننده است. بر اساس این قانون تولیدکننده موظف است دستورالعمل‌های مؤسسه تحقیقات ثبت و کنترل گواهی بذر و نهال رعایت و امکان نمونه‌برداری از بذر تولیدی و شرایط لازم را جهت انجام بازرسی‌های ادواری و موردی نمایندگان مؤسسه از واحدهای خود را فراهم کنند. ضمن اینکه ضوابط و روش‌های مربوط به تعیین خصوصیات کیفیت و سلامت بذر و اصالت ژنتیکی بذرهای گواهی‌شده باید مطابق با مقررات پذیرفته‌شده سازمان‌های تخصصی بین‌المللی یا استاندارد ملی از جمله اتحادیه بین‌المللی تجزیه بذر باشد تا در نهایت مجوزهای تولید بذر حسب نوع محصول برای مدت یک تا سه سال زراعی صادر شود و در سال‌های بعد در صورت حصول اطمینان از مطابقت کیفیت و سلامت بذر با استانداردهای ملی در بازدید مستمر مؤسسه، مجوزهای صادرشده را برای مدت مشابه تمدید شود.

قوانینی که ذکر کردید بیشتر مربوط متقاضیان تولید بذر در کشور بود، این قانون چه وظایفی را در زمینه تولید بذر برای مؤسسه در نظر گرفته است؟

در آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال، مؤسسه تحقیقات ثبت و کنترل گواهی بذر و نهال موظف است خلوص ژنتیکی و فیزیکی بذر تولیدی را با انجام آزمایش‌های کنترل کیفی تعیین کرده و گواهی‌های لازم را برای نصب و حک شناسه صادر کند. همچنین نظارت بر مواردی از قبیل تأسیسات و تجهیزات، وسایل، ادوات و دستگاه‌ها، مواد گیاهی، اراضی، فعالیت‌های مرتبط با تولید بذر و بررسی گزارش‌ها، بر عهده نمایندگان مؤسسه است که در نهایت منجرب به صدور اجازه‌نامه تولید بذر توسط مؤسسه و طبق مقررات این آیین‌نامه می‌شود.

چه اراضی و مناطقی را به کشورهای که تمایل به سرمایه‌گذاری در تولید بذر دارند، پیشنهاد می‌شود؟

مناطقی که از نظر اقلیم، خاک، عدم وجود آفات و بیماری‌ها و سایر شرایط با توجه به نوع برنامه تولید بذرمناسب و مورد تأیید مؤسسه باشند. ضمن اینکه عدم وجود آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای آن بر اساس نظر سازمان حفظ نباتات احراز شده باشد.

و به‌عنوان پرسش آخر؛ شما خرید بذر کدام کشورها را به کشاورزان توصیه می‌کنید و آیا بر اساس برخی ادعاها بذرهای کشورهای اروپایی و آمریکایی از کیفیت بالاتری نسبت به بذر کشورهای آسیای یا خاورمیانه برخوردار هستند؟

این حرف کاملاً نادرستی است که کیفیت یک بذر را نام کشور تولیدکننده تعیین می‌کند. کیفیت بذرها درجه‌بندی شده است و حتی کشورهای اروپایی و آمریکایی پیشرو نیز در برخی موارد بذرهای تولید می‌کنند که کیفیت پایینی دارند و از حداقل استانداردها تولید برخوردارند. بهتر است کشاورزان در انتخاب بذر به جای توجه به نام کشور به درجه‌بندی و گواهی‌های درجه شده روی بسته‌ها توجه کنند.

طبق ماده 16 آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مسئولیت رعایت شرایط نگهداری و اصول فنی مرتبط با کشت بذر صرفاً بر عهده کشاورزان است؛ به عبارت دیگر در این زمینه مسئولیتی متوجه مؤسسه نیست و این کشاورزان هستند که باید در انتخاب بذر از درج گواهی‌های بین‌المللی و داخلی بر بسته بذری که خریداری می‌کنند اطمینان حاصل کنند و در نگهداری آنها به توصیه کارشناسان توجه داشته باشند./

G-960306-01