توسعه روش‌های نوین آبیاری تنها راه تعادل بخشی دشت‌ها / با تخصیص سالانه 4400 میلیارد تومان طی یک دهه، تمام اراضی کشاورزی تحت پوشش روش‌های نوین آبیاری قرار می‌گیرد

به اعتقاد مشاور وزیر و مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری، توسعه روش‌های نوین آبیاری تنها راه تعادل بخشی دشت‌ها و افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی است اما برای دستیابی به این هدف، وزارت نیرو نیز همگام با وزارت جهاد کشاورزی باید اقدام به کنترل برداشت‌های غیر مجاز از دشت‌ها کرده و آب را به صورت حجمی به کشاورزان تحویل دهد.

عباس زارع در گفتگو با خبرنگار ایانا کل سطح تحت پوشش روش‌های نوین آبیاری کشور را 1.6 میلیون هکتار اعلام کرد. به گفته وی در ایران 8.3 میلیون هکتار زمین آبی وجود دارد و از این میزان اراضی آبی، هنوز چهار میلیون هکتار زمین مستعد اجرای روش‌های نوین آبیاری، تحت پوشش این سامانه‌ها قرار نگرفته است.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری از تدوین یک برنامه 10 ساله برای زیر پوشش بردن تمام اراضی مستعد اجرای سیستم‌های نوین، به شرط تامین اعتبارات از سوی دولت خبرداد.

وی ادامه داد: اگر بخواهند سالانه 400 هزار هکتار از اراضی کشاورزی تحت پوشش سامانه‌های نوین آبیاری قرار گیرد، باید سالانه چهار هزار و 400 میلیارد تومان اعتبار برای استقرار این سیستم‌ها پرداخت شود.

زارع بیان کرد: سهم دولت برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در مزارع، با قیمت پایه سال 96، به ازای هر هکتار 11 تا 12 میلیون تومان است. امسال سه هزار و 200 میلیارد تومان برای آبیاری تحت فشار اعتبار پیش‌بینی شده است و خوشبختانه در سال گذشته تخصیص‌ها 100 درصد بوده است. اعتبارات مورد نیاز از محل صندوق توسعه ملی و بودجه سنواتی در سال گذشته تامین شده است.

وی افزود: امسال نیز حدود 300 میلیون دلار از صندوق توسعه ملی و بیش از دو هزار و 200 میلیارد تومان از محل بودجه سنواتی برای توسعه روش‌های نوین آبیاری در کشور اختصاص خواهد یافت.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری در واکنش به اظهارات برخی کارشناسان که این سامانه‌ها را موثر بر تعادل بخشی سفره‌های زیر زمینی نمی‌دانند، به عنوان یک کارشناس و فردی که بیش از 30 سال در رده‌های مختلف آب و خاک کار کرده و فرزند کشاورز است، اجرای سیستم‌های نوین آبیاری را تنها راه تعادل بخشی به سفره‌های آب زیرزمینی و افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی دانست.

وی افزود: در چندین سال گذشته با وجود اینکه بالغ به 45 تا 46 درصد روانآب کشور کاهش یافته و کشاورزان از منابع آب زیرزمینی به اندازه پروانه‌های صادر شده برداشت نمی‌کنند، اما باز هم تولید در بخش کشاورزی افزایش یافته است.

زارع یادآور شد: در حال حاضر از هر متر مکعب آب بالغ بر دو کیلوگرم گندم تولید می‌شود در حالی که در گذشته با همین میزان آب فقط 500 گرم محصول تولید می‌شد. در سبزی و صیفی نیز با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری حداقل 30 درصد افزایش محصول داشته‌ایم در حالی که بالغ بر چهار هزار متر مکعب آب در این بخش صرفه‌جویی شده است.

وی درباره دلیل احساس نشدن اثرات مثبت اجرای سیستم‌های نوین آبیاری بر سفره‌های زیرزمینی گفت: وزارت نیرو باید همزمان با اقدامات وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، اقدام به ساماندهی دشت‌ها و مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز کرده و آب را به صورت حجمی به کشاورزان تحویل دهد.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری افزود: در حال حاضر وزارت جهاد کشاورزی در برخی مناطق چاه‌های خود را تجمیع کرده و از 6 حلقه چاه به جای 21 حلقه، آب برداشت می‌کنند. تولید هم حداکثر 30 درصد افزایش داشته است ولی در همان دشت، نزدیک 60 تا 70 میلیون متر مکعب برداشت غیر مجاز آب داریم. این برداشت‌های غیر مجاز، اجازه نمی‌دهد آبی که با اقدامات وزارت جهاد کشاورزی ذخیره می‌شود، اثرات مثبت خود را بر سفره نشان دهد.

افزایش سطح زیر کشت نداشتیم

برخی کارشناسان وزارت نیرو بر این باورند که با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری سطح زیر کشت نیز افزایش یافته و این سیستم‌ها بر تعادل بخشی دشت‌ها بی‌تاثیر بوده‌اند. زارع در این رابطه عنوان کرد: آمار و ارقام وزارت جهاد کشاورزی این مسئله را نشان نمی‌دهد. بر اساس آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی ما در سال 93، حدود 8.7 میلیون هکتار اراضی آبی داشتیم و در حال حاضر با وجود اجرای طرح‌های توسعه‌ای، سطح اراضی آبی کشور به 8.3 میلیون هکتار رسیده است. یعنی 400 هزار هکتار سطح این اراضی کاهش یافته است.

وی ادامه داد: در گندم کاهش سطح زیر کشت بیشتر است. در سال 92 تا سال زراعی 94-95 نزدیک به 500 هزار هکتار سطح زیر کشت گندم کاهش یافته است، در حالی که افزایش عملکرد در این اراضی نزدیک به 40 تا 50 درصد بوده است. گندم‌زارهای ایران عمدتا تحت پوشش آبیاری بارانی و یا آبیاری موضعی قرار دارند.

برخی پروژه‌های مشارکتی نهادهای بین‌المللی نظیر جایکا با کشاورزان حوضه آبریز ارومیه نشان می‌دهد که با کاهش وسعت کرت‌های آبیاری حتی با استفاده از روش غرق‌آبی نیز می‌توان به اندازه استقرار روش‌های نوین آبیاری در مزارع صرفه‌جویی ایجاد کرد. زارع در رابطه با استفاده از این تجربیات گفت: ما اعتقاد داریم که حتی آبیاری سطحی هم نوعی روش آبیاری است. در برخی نقاط ممکن است مشاور به این نتیجه برسد که باید آبیاری سطحی انجام شود.

وی افزود: ما روش‌های آبیاری را صرفا به توسعه سیستم‌های نوین آبیاری محدود نمی‌کنیم. انواع روش‌های آبیاری را استفاده می‌کنیم. بسته به منابع آب، خاک، اقلیم، الگوی کشت و مسایل اقتصادی و اجتماعی مناطق، روش آبیاری برای کشاورزان انتخاب می‌شود. مشاور بررسی می‌کند و هر آبیاری که بتواند به بهره‌وری منجر شود، برای منطقه تجویز می‌کند.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری عنوان کرد: در برخی نقاط هم ممکن است که کرت‌های آبیاری را کوچک کنیم و این کوچک سازی کرت منجر به کاهش منحنی نفوذ آب شود. به همین دلیل ما این شیوه را نیز رد نمی‌کنیم./

L-960308-01