روان آب رودخانه زاینده رود 20 درصد کمتر از شرایط نرمال است

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب بهم پیوسته حوضه‌های آبریز فلات مرکزی، قره قوم و مرز شرقی گفت: با وجود آنکه امسال بارش در بالادست سد زاینده رود تقریبا مناسب و به شرایط نرمال نزدیک بوده است اما روان آب این رودخانه، حدود 20 درصد کمتر از شرایط نرمال است.

احیای زاینده رود خواسته مردم اصفهان و وعده رئیس جمهور به مردم ساکن فلات مرکزی ایران است. زاینده رود به عنوان رودخانه‌ای که از سال‌ها قبل در تخصیص حق‌آبه‌هایش دارای نظام‌نامه خاصی بوده و بر اساس طومار شیخ بهایی با تعیین سهم هر کدام از کاربران، همواره آب در بستر آن جاری بوده است، امروز به رودخانه‌ای خشک تبدیل شده است. احیای این رودخانه با توجه به شرایط بارگذاری بیش از حد در منطقه سخت به نظر می‌آید. مهرزاد احسانی مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب بهم پیوسته حوضه آبریز فلات مرکزی درباره دلیل خشک شدن زاینده رود، بیان کرد: بخشی از علت خشک شدن رودخانه به شرایط طبیعی و اقلیمی باز می‌گردد و بخشی نیز مربوط به شرایط انسانی است.

این مدیر شرکت مدیریت منابع آب ایران افزود: در 10 سال گذشته با تغییر شرایط اقلیمی، کشور دچار خشکسالی شده و متوسط بارش‌ها کاهش یافته است. وی افزود: هرچه دوره خشکسالی طولانی‌تر شود، تبعات خشکسالی سخت‌تر می‌شود.

به گفته احسانی خشکسالی به سه دسته هواشناسی، کشاورزی و هیدرولوژیکی تقسیم می‌شود. در شرایط هیدرولوژیکی به این دلیل که آب داخل زمین کاهش یافته و زمین رطوبت خود را از دست می‌دهد، میزان روان آب به صورت طبیعی کاهش می‌یابد. زیرا زمین برای رسیدن به حالت پایدار، نیاز به زمان و جذب رطوبت دارد.

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب بهم پیوسته حوضه‌ آبریز فلات مرکزی درباه تاثیر خشکسالی هیدرولوژیکی بر کاهش آورد رودخانه زاینده رود، گفت: به راحتی نمی‌توان درصدی برای این مسئله بیان کرد. از امسال بارش در بالادست سد زاینده رود تقریبا متناسب با شرایط نرمال و نزدیک به نرمال بوده است اما روان آب ما تقریبا چیزی حدود 20 درصد از شرایط نرمال کمتر بود.

وی ادامه داد:خشکسالی هیدرولوژیکی سبب شده است که محیط حوضه آبریز و بستر خاک خشک شود، چشمه‌ها ضعیف شوند و مجموعه این عوامل، با وجود آنکه بارش‌ها به وضعیت متوسط نزدیک بوده اما بخشی از آب برای جبران کمبودهای قبلی توسط زمین جذب شود و روان آب کاهش یابد. زیرا باید زمین از آب اشباع شود و رطوبت اولیه توسط خاک پذیرفته شود، سپس آب مازاد به صورت روان آب، در روی زمین جاری شود.

احسانی درباره زمان مورد نیاز برای احیای زاینده رود عنوان کرد: برای احیای زاینده رود به راحتی نمی‌توان زمان تعیین کرد. این مسئله نیاز به اقدامات زیادی دارد. به صورت خلاصه می‌توان گفت که اگر شرایط بارش‌های ما به وضعیت نرمال برسد، احیای زاینده رود بسیار راحت خواهد بود.

وی ادامه داد: اگر هم بارش‌ها نرمال نباشد، شرایط بسیار سخت‌تر خواهد بود. در چنین شرایطی برای احیای زاینده رود باید اقدامات سختگیرانه زیادی انجام دهیم و بخش‌های زیادی را تحت فشار قرار دهیم. تخصیص‌ها تعدیل شود تا اهداف تحقق یابد.

سپردن تعهداتی بیش از ظرفیت روخانه

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب بهم پیوسته حوضه‌ آبریز فلات مرکزی بیان کرد: در یک دهه گذشته شرایط اقلیمی بر کاهش آورد رودخانه زاینده رود موثر بوده است. در کنار این مسئله، شرایط انسانی و بارگذاری بیش از حد در این حوزه نیز بر رودخانه زاینده رود تاثیر داشته است.

وی افزود: در حوزه زاینده رود در سنوات گذشته بیش از ظرفیت این حوزه تعهداتی سپرده شده است. بارگذرای بیش از توان و ظرفیت این حوضه یکی از عوامل موثر در خشک شدن زاینده رود و ایجاد مشکل در این حوضه آبریز بوده است.

احسانی درباره اقدامات مورد نیاز برای احیای زاینده رود، تاکید کرد: با تبعات تغییر اقلیم نمی‌توان جنگید و باید با مسایل اقلیمی خود را سازگار کنیم. اما در ارتباط با بارگذاری‌ها می‌توان آن را مدیریت کرد.

وی اضافه کرد: برخی تعهدات در حوضه زاینده رود هنوز به عرصه عمل وارد نشده‌اند، می‌توان جلوی آنها را گرفت. تعهداتی که هنوز عملیاتی نشده و به بهره‌برداری نرسیده را می‌توان متوقف کرد. این طرح‌ها عمدتا در بخش کشاورزی هستند. با تعیین تکلیف این طرح‌ها، بارگذاری در حوضه آبریز زاینده رود مدیریت می‌شود.

به گفته مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب بهم پیوسته حوضه‌ آبریز فلات مرکزی، برداشت‌های غیر مجاز توسط اشخاص و برداشت مازاد بر حجم پروانه نیز مسئله دیگری است که باید در حوضه آبریز زاینده رود آن را مدیریت کرد و با خاطیان به شکل جدی‌تری برخودر کرد. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که با وجود کاهش بارندگی و روان آب سطحی، وضعیت رودخانه با انجام این اقدامات نسبت به شرایط فعلی متعادل‌تر شود.

وی با اشاره به اینکه زاینده رود در یک برنامه 20 تا 30 ساله به شرایط فعلی دچار شده است، احیای این رودخانه در یک دروه دو تا سه ساله را غیر ممکن دانست.

احسانی امیدوار است: با یکسری برنامه‌ریزی‌ها و ایجاد شرایط جدید، برای زاینده رود وضع بهتری رقم بخورد.

وی تاکید کرد: بر اساس مصوبات شورایعالی آب، از سال 92 بارگذاری جدید مازاد بر تخصیص‌های هر بخش در حوضه زاینده رود ممنوع است. در حال حاضر تخصیص در بخش کشاورزی تقریبا تکمیل شده و صنعت هم همین وضع را دارد. بنابراین باید اجرای پروژه‌های جدید متوقف شود.

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب بهم پیوسته حوضه‌ آبریز فلات مرکزی درباره مدت زمان لازم برای احیای زاینده رود بیان کرد: در یک دوره 10 یا 20 ساله و حتی کمتر، می‌توان به احیای زاینده رود امیدوار بود.

L-960313-01