واقعیتی به نام کمبود آب و ضرورت مدیریت تقاضا

علی سیدزاده، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و نظارت بر کاهش هدر رفت آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور

بر اساس آمارهای بین‌المللی فقط 2.5 درصد از کل آب موجود جهان شیرین است و بشر تنها به 0.3 درصد آن دسترسی دارد. این در حالی است که در طول 40 سال جمعیت جهان دو برابر شده و در این مدت استفاده از آب شیرین 4 برابر شده است. سازمان خوار و بار کشاورزی (فائو) وابسته به سازمان ملل متحد بیان می‌کند که تا سال ۲۰۲۵ ، در حدود 1.9 میلیارد نفر در کشورها و یا مناطق با کمبود آب مطلق زندگی می‌کنند و دو سوم از جمعیت جهان تحت شرایط تنش آبی خواهند بود. طبق بررسی‌های بانک جهانی تغییرات آب و هوایی می‌تواند تغییر الگوهای آینده دستیابی به آب و استفاده از آن را موجب شود، در نتیجه افزایش میزان تنش آب و ناامنی، هر دو در مقیاس جهانی به مقوله آب بستگی دارند .

کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه خشک دنیا با کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در دنیا است. از طرف دیگر ایران سومین کشور دنیا به لحاظ وقوع بلایای طبیعی است بطوری که سابقه وقوع 31 نوع بلای طبیعی از 40 نوع بلایای طبیعی در کشور دیده می‌شود .

در نقشه عمومی شدت خشکسالی که در سال ۲۰۱۳ توسط World Resources Institute منتشر شده است، ایران دارای شدت خشکسالی متوسط به بالا ارزیابی شده است و تنها کشورهای شمال آفریقا و برخی از کشورهای خاور میانه دارای وضعیت بدتر از ایران هستند .

همچنین سازمان فضایی آمریکا (ناسا) هشدار داده است که نواری از خاورمیانه و به ویژه منطقه ایران وارد دوره خشکسالی شدیدی شده است و منابع آب شیرین در معرض تهدید جدی قرار گرفته است. نکته قابل توجه آن است که بخش‌هایی از ایران در معرض تهدید خشکسالی است که پیش‌تر دارای میزان بارندگی بالایی بوده است. بخش‌های شرقی کشور نیز خود ذاتاً دچار کم‌آبی بوده است .

در شرایط فعلی کشور لزوم تغییر نگرش از مدیریت تأمین آب به مدیریت تقاضا بیش از گذشته احساس می‌شود. برای مدیریت تقاضا در صنعت آب تعاریف مختلفی ارائه گردیده است. در یک تعریف کلی به تمامی اقداماتی که باعث به تعویق افتادن سرمایه‌گذاری در زمینه احداث منابع جدید آبی خواهد شد مدیریت تقاضا می گویند .

در تعریفی دیگر مدیریت تقاضا در صنعت آب یعنی انطباق و پیاده سازی یک استراتژی (شامل سیاست‌ها و طرح‌های مشخص) توسط یک نهاد (موسسه) آب به منظور تاثیرگذاری بر میزان تقاضا و مصرف و دستیابی به بهره وری اقتصادی، توسعه اجتماعی، امنیت ملی، عدالت اجتماعی، حفاظت از محیط زیست، توسعه پایدار منابع آب و خدمات آبرسانی .

یکی از مصادیق مهم و تأثیر گذار مدیریت تقاضا کنترل و کاهش هدر رفت آب در شبکه‌های توزیع آب و مدیریت بهینه مصرف در همه بخش‌های مصرف کننده است. منابع آبی حاصل از کاهش هدر رفت آب و مدیریت مصرف به عنوان یک منبع مجازی ارزشمند آب نه تنها به حفظ ذخایر آبی کمک کند بلکه به دلیل عدم نیاز به سرمایه‌گذاری در زمینه احداث منابع آبی جدید در بهبود چرخه اقتصادی صنعت آب و فاضلاب و ارائه خدمات مطلوب به مشترکان نیز بسیار تأثیر گذار خواهد بود .

در شبکه‌های توزیع آب اصلاح و بازسازی شبکه‌های فرسوده- مدیریت فشار- استانداردسازی انشعابات آب- نشت یابی و رفع نشت در شبکه توزیع و مخازن و در داخل منازل و اماکن استفاده از انواع تجهیزات کاهنده مصرف از قبیل سردوش‌های کاهنده- سرشیرهای کاهنده- شیرآلات کم مصرف- فلاش تانک‌های دو مرحله‌ای کم مصرف از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت تقاضای آب هستند .

امید است با توجه ویژه کلیه بخش‌های جامعه و علی الخصوص آحاد مردم به مقوله مهم و تأثیر گذار مدیریت بهینه مصرف و کاهش هدررفت آب، گام‌های موثری در زمینه حفظ منابع ارزشمند آبی و عبور از بحران‌های کم آبی کشور عزیزمان ایران برداشته شود .

منبع: پاون