«گلیم» سیرجان در مسیر جهانی شدن
شهروند| «یکی از غنیترین صنایع دستی جهان»؛ ارزیابان شورای جهانی یونسکو گلیم سیرجان را اینطور وصف کردند. دستبافته شناختهشده سیرجان در کنار کلاش کردستان و سفال کلپورگان حالا در مسیر جهانی شدن قرار گرفته و همین بهانه دو ارزیاب از شورای جهانی صنایع دستی را راهی کردستان، کرمان و سیستانوبلوچستان کرد. کوین مورای، رئیس منطقه شورای جهانی صنایع دستی و غدا هیجاوی، رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی که تا دیروز در کرمان بودند و استقبال مردم از جهانی شدن صنایع دستیشان را دیدند، حالا راهی روستای کلپورگان در سیستانوبلوچستان شدهاند تا سفال این روستا را برای ثبت جهانی بررسی کنند.
ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی شنبهشب پس از بازدید از سیرجان و تمام آنچه به گلیم شیرکیپیچ و گلیمبافی مربوط است، در نشستی خبری از ارزیابی خود از این بازدید یکروزه گفتند. آنها که بارها گفتند تحتتأثیر توجه مردم به صنایع دستی قرار گرفتهاند، گفتند: «اشتیاقی که اینجا دیدیم را تاکنون جای دیگر ندیده بودیم.»
یک روز ارزیابان در سیرجان چگونه گذشت؟
ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی یک روز را در سیرجان گذراندند تا ماجرای گلیم این شهر برایشان روشن شود. تور یکروزه آنها از نظر غدا هیجاوی، رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی بسیار «غنی» بود. او در نشست خبری با قدردانی از تمام آنچه در بازدید یکروزهشان گنجانده شده بود، شرحی از بازدیدشان داد و گفت: «آنچه دیدیم بازخورد مثبتی در گزارش ما خواهد داشت.»
رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی بازدید یکروزهشان را اینطور شرح داد: «ابتدا از خانههایی دیدن کردیم که بافت گلیم در آن به شکل سنتی انجام میشد. شما روی سنت تأکید کردید و اینکه چگونه این سنت از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا کرده است. ما مادران، دختران و مادربزرگها و نوههایی دیدیم که گلیم میبافتند. شما مناطقی را به ما نشان دادید که ۳۰۰خانوار به شکل یک خانواده بزرگ، در کنار هم زندگی میکردند و همه یک شغل داشتند؛ گلیمبافی.» ادامه بازدید ارزیابان از کارگاهها بود و اینطور که از حرفهایشان برمیآمد، تحتتأثیر قرار گرفته بودند: «شما یک قدم فراتر گذاشتید و بعد از دیدن فضای سنتی ما را به جایی بردید که بهصورت رسمی، گلیم تولید میکردند؛ آنها حتی مواد اولیه را خودشان رنگ میکردند و این خیلی تاثیرگذار بود. کارگاههای شخصی را دیدیم که خود خانوادهها میگرداندند. درواقع سلسله مراتب تولید گلیم از سنتی تا مدرن را به ما نشان دادید.»
هیجاوی، آموزش دولتی و عمومی گلیمبافی را مهم دانست و در این میان، مهمترین مسأله را توجه به خانوادههای بیبضاعت عنوان کرد؛ خانوادههایی که درآمدشان از راه تولید صنایع دستی به دست میآید. در بازدیدی که ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی از یکی از کارگاههای تحتنظر کمیته امداد امام خمینی(ره) داشتند، زنانی را دیدند که تحت آموزشهای ٤٥روزه، مدرکی میگرفتند و مشغول به کار میشدند. رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی اینها را گفت و اضافه کرد: «شما به دو بُعد اقتصادی و اجتماعی گلیمبافی توجه کردهاید.» او که در این بازدید از دو نمایشگاه و بازارچه گلیم هم دیدن کرده بود، ادامه داد: «نخستین بازارچه فقط تکنیکهای سنتی را به ما نشان داد و غرفههایی بودند که هنرمندان زیادی در آنها کار میکردند. بازارچه دیگر اما خیلی تاثیرگذار بود، چون زنانی را آنجا دیدیم که مشغول تحقیق و پژوهش روی گلیم بودند. در بخشی افرادی درحال بررسی نقشهای قدیم تا جدید گلیم بودند و همچنین شاهد برنامههایی برای کودکان بودیم که در آن به صورت ساده از طریق اشکال هندسی با گلیم آشنا میشدند و اینها قابل تحسین است.» هیجاوی اضافه کرد: «تمامی این مراحل و همچنین دیدن دانشگاه هنر و وبسایتی که به صورت آنلاین فروش گلیم را انجام میداد، بازخورد مثبتی در گزارش ما خواهد داشت.»
این ارزیاب شورای جهانی با اشاره به اینکه روشهای تکنیکی و آموزش آکادمیک را در این بازدید دیده است، گفت: «این تور با وجود گرمی هوا و خستگی، لذتبخش بود و ارزشش را داشت.» غدا هیجاوی همچنین با قدردانی از فرهنگ غنی ایران و کار بزرگی که برای حفظ صنایع دستی درحال انجام است، ادامه داد: «شما فرهنگ را برای تمام انسانها حفظ میکنید؛ فرهنگ و هنری که برای همه است و شما در حفظش موفق بودهاید.»
یکی از بهترینهای جهان را دیدیم
کوین مورای، رئیس منطقه شورای جهانی صنایع دستی هم در ادامه گفتههای هیجاوی یادآوری کرد که هنوز روند پرونده ثبت جهانی گلیم سیرجان تمام نشده است و سوالات دیگری طرح خواهد شد. او با این مقدمه و گفتن اینکه «ما یکی از بهترین و غنیترین صنایع دستی جهان را دیدیم و اشتیاقی که اینجا دیدم را تاکنون جای دیگر ندیده بودم.» سوالش را رو به جمع پرسید: «یکی از سوالات این است که اگر سیرجان ثبت جهانی شود، شما چه برنامهای برای آینده آن دارید؟ چطور میخواهید از این امتیاز استفاده کنید؟» در پاسخ به این سوال، منصور مکیآبادی، فرماندار سیرجان خطاب به مورای گفت: «اگر شورای جهانی، گلیم را ثبت کند، استانداردهایی را در این زمینه در نظر خواهد گرفت. ما هم تلاش میکنیم، براساس همان استانداردهای تعیین شده حرکت کنیم. به علاوه که در تلاش هستیم نوآوریها و بدعتها را با مشورت صاحبنظران فن در نظر بگیریم. برنامههای متعددی وجود دارد در آینده. اگر ثبت جهانی شود از نظر متخصصان استفاده خواهد شد. مرکز صنایع دستی گلیم خواهد بود.»
در ادامه محمود وفایی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان هم گفت: «سیرجان مجموعهای از همه خوبیهاست که شاخص آن، هنر گلیم است و امیدواریم ثبت جهانی شود. در مجموع، استان کرمان با داشتن هفت پرونده جهانی، در ایران رکورددار است و فقط جای خالی هنرهای سنتی در آن احساس میشد که با نگاه حقیقتبین شما محقق خواهد شد.»
او ادامه داد: «امروز از آقای کوین پرسیدم، آیا جاهای دیگری که دیدن کردهاید، به اندازه سیرجان شلوغ بوده؟ او جواب داد: استقبال مردم سیرجان و شادابی و شوق جامعه محلی فوقالعاده است. بنابراین من به سهم خودم از مردم هنرمند، هنردوست و با طبع لطیف؛ زنان، دختران و مردانی که خالق این هنر هستند در خطه سیرجان و کرمان تشکر میکنم.»
وفایی خطاب به ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی گفت: «مردم سیرجان و جامعه محلیای که دیدید، با شوق، سرور و نشاط به استقبال آمدند. این حضور پرنشاط این امید را ایجاد کرد که این میراث چندصدساله بسیار زیبا با امضای شما ثبت جهانی شود.»
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان در ادامه گفتههایش با توضیح اینکه در بحث آموزش، تولید، عرضه و صادرات گلیم سیرجان چند سالی است سطح زیرساختها را تا حد زیادی بالا بردیم، به پرسش رئیس منطقهای شورای جهانی صنایع دستی درباره برنامههای آینده سیرجان برای گلیم، چنین پاسخ داد: «ثبت جهانی روی توسعه تشکلها، اتحادیهها و سازمانهای مردمی مرتبط با این صنعت بیش از گذشته به صورت حرفهایتر تأثیر خواهد گذاشت و فعالیتهای ما در این زمینه بیشتر خواهد شد. ما از برنامههای مشاورهای و آموزشی شورای جهانی صنایع دستی درباره ارتقای کمی و کیفی این صنعت استفاده خواهیم کرد.»
سهشنبه گزارش به دست
رئیس شورای جهانی میرسد
در این نشست که بیحضور نامور مطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی در جریان بود، بهدلیل کمبود وقت فقط به دو خبرنگار محلی اجازه طرح پرسش داده شد. نمایندگانی که از ١٤رسانه مختلف سیرجان آمده بودند، اغلب طرح دغدغه کردند.این میان غدا هیجاوی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درباره پروسه زمانی جهانی شدن گلیم پاسخ داد: «نمیتوانم بگویم که چقدر برای پروسه جهانی زمان نیاز است؛ اما ما قبل از اینکه ایران را ترک کنیم، روز سهشنبه گزارش خود را به رئیس شورای جهانی صنایع دستی اعلام خواهیم کرد و بعد از بررسی او، به نمایندگان قارههای دیگر هم فرستاده میشود و سپس نتیجه نهایی اعلام میشود. با این همه اگر این موضوع دست من، کوین مورای و ویدا توحدی بود، زودتر از این جواب را به شما اعلام میکردیم.»
کوین مورای هم در پاسخ به پرسش خبرنگار دیگری درباره ارزیابی گلیم سیرجان در جهان پس از ثبت جهانی گفت: «ما کار شما و گلیم شهر شما را به دنیا ارایه خواهیم کرد، گرچه بسیاری از جاهای دنیا در این حوزه فعالیت دارند، مثل تبریز که در بافتن فرش، جهانی شده است. شما میتوانید با نقاط دیگر دنیا که صنایع دستی مرتبط با شما را دارند، آشنا شوید و با آنها کارهایتان را با کمک هم ارتقا دهید.»
دیدگاه تان را بنویسید